mazmun

• anlam, kavram
• ebru veya yay derken kaş'ı, ok derken de kirpik'ten bahsetmek mazmun sanatını kullanmaktır.
  
  not: ayrıca servi/selvi ile boy, inci ile di$ de vardır.
• divan edebiyatının ve halk edebiyatının kullandığı ortak klişe benzetmeler. bir anlamda imgedir. özünü açık istiare sanatı oluşturur.
• çeşitli anlamları içermektedir. osmanlı edebiyatı terminolojisinde kullanılır. "gizli, gizlenmiş mana" demektir. şöyle ki şiirde bir bazı kelimeler ziplenmiş dosya gibidirler. şairin zihninde "örgütlenmiş anlam" şeklinde bulunan olaylar bir kelimeye dökülerek ifade edilirler. bu terimi araplar "devenin henüz doğmamış yavrusu için" de kullanmışlardır. örneğin şair, dudağı kırmızılık yönünden "la'l" taşına benzetince "la'l-ı bedehşan" da coğrafi bir çağrışım olarak okuyucunun aklına gelmektedir. şair saçı yılana benzettiğinde akla yılan ile ilgili bütün çağrışımlar da gelir. dolayısıyla okuyucu sevgilinin saçlarını yılan gibi düşündüğünde yüzünü de hazineye benzetir ve bilinir ki hazinenin olduğu yerde muhakkak yılanlar da olur.
• divan şiirindeki kalıplaşmış ifadelerdir. çoğu divan şairi bu kalıpları kullanmıştır. bu yüzden sevgiliye yazılan divan şiirleri birbirine benzer.
  
  örneğin kirpikler oktur. çünkü şiirde sevgili, şaire kötü davranır. şaire öyle bir bakar ki, şairin içine o kirpikler sanki bir ok gibi saplanır. bir nevi benzetmedir.
  
  saçlar sümbüldür. saçlarda zülüfler, yanakta ben vardır. yanak gül yaprağı, dudak gonca, kaş yay, saçlar dağınık, bakışlar keskin ve yandır.
• mazmun, üstü kapalı olarak anlatılmış olandır. "zımn" kökünden gelmektedir.
  mazmunlar edebiyatta kalıplar olarak varolagelir ve klişelerdir.
  örneğin insan ömrü mumla birlikte anlatılır. mum da pervane ile birlikte kullanılabilir.
  gül ile bülbül kullanılır gibi.
  ya da bakışların ok gibi olup da sevgiliyi yaralaması bir mazmun örneğidir.
  
  aslında mazmunlar sabit kalıplar olmakla birlikte, divan edebiyatında her bir şairin kendine özgü bir tarzı olduğunu görürüz.
• (bkz: bikr-i mazmun)
  
  (bkz: metafor)
  
  (bkz: mazmunun mazmunu)
• divan şiirinde dolaylı anlatım (mecaz/metafor) için kullanıldığı gibi "şüpheli" manasına da gelmektedir.
• arapça 'zımn' kökünden gelmektedir.
  
  edebi olarak "mefhum, mana, meal, nükteli, cinaslı söz" söz anlamlarına gelir.
  
  mazmunun özünde istiare ve mecaz bulunur. benzetme ilişkisi ve gerçeğin dolaylı anlatımı işin içine mecaz sanatının girmesine neden olmuştur.
  
  divan edebiyatında kullanılan başlıca mazmunlar:
  
  (bkz: göz mazmunu)
  (bkz: saç mazmunu)
  (bkz: ayna mazmunu)
  (bkz: kaş mazmunu)
  (bkz: kirpik mazmunu)
  (bkz: dudak mazmunu)
• "lambada titreyen alev üşüyor"
  
  bildiğim, duyduğum en güzel mazmun örneğidir.