• keplerin birinci yasasına göre güneş sistemi içerisinde bulunan tüm gezegenler, odaklarından birinde güneş’in bulunduğu eliptik yörüngelerde dolanırlar. bu dolanımı esnasında güneş’e en yakın olduğu yörünge konumu “günberi noktası”, en uzak konumu ise ”günöte noktası” olarak adlandırılır. günöte, günberi ve güneş’in bulunduğu noktalar üzerinden bir doğru geçirildiğinde oluşan bu doğruya “büyük eksen” denilir.

    diğer bir terim olan “devinim” ise -bu yazımızda- merkür’ün yörüngesinin büyük ekseninin zaman içerisinde yavaşça doğrultu değiştirmesidir. aslında bu olay tüm gezegenler için olmaktadır. madem ki bu durum sadece merkür’e özgü değil, neden sürekli merkür ile anılmaktadır?

    merkür’ün gözlenen günberi devinimi, newton mekaniği ile yapılan tahminlerle uyuşmuyor. newton fiziğine göre bu durum, güneş-merkür ikilisinin birbirlerine uyguladıkları kütle-çekimsel etki ve diğer gezegenlerin yarattıkları kütle-çekimsel tedirginliklerinden dolayı meydana gelmektedir

    bu faktörleri dikkate alarak yapılan hesaplamalar sonucunda yörüngesinde oluşan sapma yüzyılda yaklaşık 532 yay saniyesi (1 yay saniyesi = 1/3600 derece) olarak tespit ediliyor. ancak bu durum gözlemlerle doğrulanmak istediğinde hesaplamaların ön gördüğü biçimde sonuçlanmıyor. yapılan gözlemlerle elde edilen sonuç gezegenin yörüngesinin yüzyılda yaklaşık olarak 574 yay saniyesi kadar saptığıdır. hesaplamalarla gözlemler arasındaki fark yaklaşık 42 yay saniyesidir.

    bu sonuçlara göre gökbilimciler, güneş sisteminde şu ana kadar keşfedilmemiş bir gezegen olduğunu ve bu gezegenin merkür’ün yörüngesinde tedirginlik yarattığını öne sürerler. bu gezegene bir isim dahi verilir.(bkz: vulcan gezegeni) böylelikle hesaplamalarla gözlemler arasında ortaya çıkan farkın bu nedenden dolayı oluştuğuna inanılır ve gezegeni aramak için çalışmalar başlar ancak aramaların sonucunda böyle bir gezegen bulunamaz.
    915-1916 yıllarında einstein, genel görelilik kuramını tamamlar ve newton’ın evrensel kütle-çekim yasasını değiştirerek, yeni bir bakış açısı getirir. bu kurama göre uzay, maddenin sahip olduğu kütlenin etkisiyle bükülmektedir. oluşan bu bükülmüş geometriye “kütle-çekim”, evren dokusuna ise “uzay-zaman” adı verilmektedir.

    daha sonraları genel göreliliğin getirdiği yeni evren dokusu, merkür’ün newton mekaniği ile yapılan günberi devinimi hesaplamalarına dahil edilir. yeniden yapılan hesaplamalar sonucunda anlaşılır ki hesaplamalarla gözlem arasındaki 43 yay saniyelik fark, genel göreliliğin katkı sağladığı düzeltmeler sayesinde giderilmektedir. böylelikle on yıllardır açıklanamayan merkür’ün yörüngesindeki fazladan sapma, einstein’ın keşfettiği genel görelilik ile açıklanmış olur.

    kaynak
hesabın var mı? giriş yap