*

  • lozan konferansı'nda imzalanmış olan boğazlar sözleşmesi'ne göre, boğazlardan serbest geçişin güvenliğini sağlamak amacı ile, çanakkale ve istanbul boğazlarının her iki kıyıları ile, marmara denizi'ndeki adalar gayri askeri hale getirilmiş ve bu bölgelerde tahkimat yapmak ve asker bulundurmak yasaklanmıştı. buna karşılık, bu bölgelerin herhangi bir saldırıya karşı güvenliği de, sözleşmeyi imza eden devletlerle milletler cemiyeti'nin garantisi altına konulmuştu.

    türkiye, boğazlar üzerindeki egemenliğinin sınırlandırılması demek olan bu hükümleri istemeyerek kabul etmekle beraber, bir ümidi de, kolektif güvenlik alanında milletler cemiyeti'nin etkili bir rol oynayacağı ve aynı zamanda da silahsızlanmanın gerçekleşeceği idi. fakat her iki konudaki ümit de gerçekleşmedi. ne silahsızlanma yolunda olumlu adımlar atılabildi ve ne de kolektif güvenlik konu-sunda milletler cemiyeti kendisinden bekleneni verebildi.

    japonya'nın mançurya'ya saldırması karşısında milletler cemiyeti hiçbir şey yapamamıştı. silahsızlanma çabaları ise tam anlamıyla sürüncemede idi. bu durum karşısında türkiye 1935 yılından itibaren boğazlara ait demilitarizasyon hükümlerini kaldırmak için teşebbüse geçti. 1933'te silahsızlanma konferansı'nda ilk defa bu hükümlerin kaldırılmasını istedi. fakat bu istek, silahsızlanma meselesiyle doğ-rudan doğruya ilgili görülmediğinden mesele geri kaldı.

    1934'ten itibaren almanya'nın silahsızlanmaya başlaması ve 1935 martında da mecburi askerlik sistemini ihdas ile silahlanmasını açık bir hale getirmesi üzerine, türkiye de bu meseleyi daha ısrarla ele aldı. almanya'nın silahlanmasını görüşmek üzere olağanüstü toplanan milletler cemiyeti konseyi'nde 17 nisan 1935 günü yaptığı konuşmada, türkiye dışişleri bakanı tevfik rüştü aras, yine boğazların silahsızlandırılmış olması konusunu ele alarak, bu meselenin türkiye'nin güvenliği ile yakından ilgili bulunduğunu, boğazların askerlikten tecridi ile gerçekte türkiye'nin savunmasının zayıflatılmış olduğunu ve bu sebeple bu hükümlerin kaldırılmasını istedi. ingiltere, fransa ve italya temsilcileri meselenin konu ile doğrudan doğruya ilgili olmadığını ileri sürdüler. sovyet delegesi litvinov ise türkiye'nin görüşünü destekledi.

    türkiye, boğazlar konusundaki bu isteğini, mayıs ayında bal-kan antantı konseyi'nin bükreş toplantısında, milletler cemiyeti asamblesi'nin eylül ayındaki toplantısında ve nihayet, italya'nın habeşistan'a saldırması dolayısıyla bu devlete uygulanacak zorlama tedbirleri konuşulurken yine milletler cemiyeti'nin kasım toplantısında tekrar söz konusu etti.

    bu şekilde olumlu bir diplomatik atmosfer yaratmaya muvaffak olmuştu. zorlama tedbirlerine rağmen italya habeşistan'ı işgal edince ve bu arada almanya da versay'a aykırı olarak ren bölgesini militarize edince, türkiye de, 10 nisan 1936'da, boğazlar sözleşmesi'ni imzalamış olan devletlere verdiği notada avrupa'daki buhranların 1923 boğazlar sözleşmesi'yle boğazların güvenliği için verilmiş olan kolektif garantiyi artık işlemez hale getirdiğini belirterek, kendi güvenliği, savunması ve egemenlik haklarının, korunması bakımından bu statünün değiştirilerek, bo-ğazların askerileştirilmesini istedi.

    antlaşmaların hiçe sayıldığı veya kuvvet zoru ile değiştirildiği bir sırada türkiye'nin bu barışçı ve samimi davranışı sempati ile karşılandı. ilk olumlu cevap ingiltere'den geldi. türkiye'nin bu işi müzakere yolu ile, yapmak istemesi ingiltere'yi hoşnut bırakmıştı. öte yandan, şimdi ingiltere türkiye'ye karşı politikasını değiştirmiş ve bu devleti kendisine bağlamak istiyordu.

    akdeniz'de kuvvetli bir türkiye, ingiltere için değerli bir dost olacaktı. ingilizler bu sayede türkiye'yi, sovyetler birliği'nden ziyade kendilerine daha yakın geti-receklerdi. sonraki olaylar bu ümitlerin boş olmadığını göstere-cektir.

    türkiye'yi destekleyen ikinci devlet sovyet rusya oldu. sovyetler boğazların gayri askeri hale getirilmesine ve boğazlar üzerin-deki türk egemenliğinin sınırlandırılmasına daha lozan'da muhalefet etmişlerdi.

    italya hariç, fransa ve diğer devletler de türkiye'nin isteğini kabul ettiler. italya, avrupa'da kendisine karşı mevcut olan hava dolayısıyla şimdilik uzakta kalmayı tercih etti. fakat türk-ingiliz yakınlaşmasını da italya hoş karşılamıyordu.

    1923 boğazlar sözleşmesi'ni değiştirecek konferans, 22 haziran 1936'da isviçre'de montreux'de toplandı ve montreux sözleşmesi adını alan yeni boğazlar sözleşmesi 20 temmuz 1936'da imzalandı. sözleşme; türkiye, ingiltere, fransa, sovyetler birliği, japonya, romanya, bulgaristan, yunanistan ve yugoslavya arasında imzalanmıştır.

    montreux sözleşmesi ile boğazlar hakkındaki silahsızlanma ka-yıtları kaldırılıyordu ve türkiye'nin boğazlar üzerindeki egemenliği tam olarak kuruluyordu. öte yandan, 1923 sözleşmesi'ne oranla, hem türkiye ve hem de karadeniz devletleri lehine bazı değişiklikler de getirmiştir. özellikle savaş gemilerinin boğazlardan geçmesi meselesinde, türkiye tarafsız ve savaş dışı ise, savaşan tarafların savaş gemileri boğazlardan geçemeyecekti.

    türkiye bir savaşa girerse veya kendisini yakın bir savaş tehlikesi karşısında görürse, diğer devletlerin savaş gemilerinin boğazlardan geçmesi tamamıyla türkiye'nin kendi takdirine kalacaktır. isterse geçirecek, istemezse geçirmeyecektir.

    karadeniz devletleri lehine yapılan değişikliklere gelince: karadeniz'de kıyısı olmayan devletlerin karadeniz'e geçirebilecekleri ve bu denizde bulundurabilecekleri savaş gemilerinin cinsi, büyüklüğü ve toplam tonajı sınırlanıyordu ki, bu hüküm güvenlikleri bakımından karadeniz devletlerinin lehine idi. karadeniz devletlerinin savaş gemilerinin boğazlardan geçişi için de bir hayli geniş bir serbesti tanınmıştı.

    sözleşme 20 yıl için imzalanmakla beraber, şimdiye kadar hiçbir imzacı devlet tarafından feshedilmemiş olduğundan, yürürlükte devam etmektedir. italya montreux sözleşmesi'ne 1938 mayısında katılmıştır.

    montreux konferansı türk-ingiliz ve türk-sovyet münasebet-lerinde bir dönem noktası teşkil etmiştir. türk-ingiliz yakınlaşması bu konferansta en önemli gelişmesini kaydetmiştir. açıktır ki, eğer ingiltere'nin rızası ve anlayışı olmasaydı, türkiye'nin boğazlar, rejimini bu derece kendi lehine değiştirmesi mümkün olamazdı.

    ingiltere'nin türkiye'ye karşı bu sempatik davranışı ise, şimdi italya'nın doğu akdeniz bölgesinde ortaya çıkardığı tehditten doğmuştu. böy-le bir tehdide karşı ingiltere türkiye'de sağlam bir dayanak görmüş ve türkiye'yi kendi tarafına çekmek istemişti. aynı tehdit karşısında türkiye'nin de, askeri güç bakımından zayıf bir sovyetler birliği yerine, denizlerde kuvvetli olan ingiltere'ye kayması tabii idi.

    işte bu şartlar montreux'den sonra türk-ingiliz münasebetlerini daha da geliştirdi. 1937 yılında karabük demir-çelik fabrikası ingiltere'nin yardımı ile kuruldu. 1938 yılında ingiltere türkiye'ye, 10 milyonu ticari kredi ve 6 milyonu da savaş gemisi ve savaş malzemesi satın, alınması için, 16 milyon ingiliz liralık bir kredi açtı. türkiye ve ingiltere artık yollarını kesin olarak çizmişler ve barış yolunda bera-ber yürüyorlardı. bunun içindir ki, 1939 ilkbaharında avrupa tehlikeli buhranlar içine girmeye başlayınca, türkiye tereddüt etmeksizin ingiltere'ye bağlanacak ve bir ittifakın ilk adımlarını atacaktır.

    türkiye, akdeniz'deki italyan tehlikesi karşısında bu şekilde ingiltere'ye bağlanırken, sovyetler birliğini terketmek niyetinde değildi ve bu devlet türk dış politikasının temel unsuru olmakta devam ediyordu. lakin türk-ingiliz' yakınlaşması sovyetleri hoşnut bırakmadı.

    öte yandan, türkiye'nin almanya ile de sıkı ticaret münasebetlerinde bulunması, bu hoşnutsuzluğu daha da arttırmıştır. bununla beraber iki devletin münasebetlerinde herhangi bir gerginlik almamıştır. fakat gerçek şuydu ki, bu münasebetlerde bir takım soğukluk noktaları mevcuttu. 1939 yazında iki devletin yolları birbirinden kesin olarak ayrılacaktır.
  • ne yazıktır ki dürüstçe uygulanmayan ve çıkar kavgası içinde yürütülen sözleşme..
    (bkz: yazık çok yazık)
  • tam metni;

    "majeste bulgarlar krali, fransa cumhuriyeti baskani, majeste büyük britanya, irlanda ve denizler ötesi britanya ülkeleri krali, hindistan imparatoru, majeste elenler krali, majeste japonya imparatoru, majeste romanya krali, türkiye cumhuriyeti baskani, sovyet sosyalist cumhuriyetleri birligi merkezi yürütme komitesi ve majeste yugoslavya krali;

    "bogazlar" genel deyimiyle belirtilen çanakkale bogazi, marmara denizi ve karadeniz bogazi'ndan geçisi ve gemilerin-gidis gelisini (ulasimi), lozan'da, 24 temmuz 1923 tarihinde imzalanmis olan baris andlasmasinin 23. maddesiyle saptanmis ilkeyi(1), türkiye'nin güvenligi ve karadeniz'de, kiyidas devletlerin güvenligi çerçevesinde koruyacak biçimde, düzenlemek istegiyle duygulu olarak;

    isbu sözlesmeyi, 24 temmuz 1923 de lozan'da imzalanmis olan sözlesmenin(2) yerine koymagi kararlastirmislar ve tamyetkili temsilcilerini asagida belirtildigi üzere atamislardir:

    majeste bulgarlar krali:

    doktor nicolas p.nicolaev, tamyetkili ortaelçi,
    disisleri ve mezhepler bakanligi genel sekreteri;
    b.pierre neicov, tamyetkili ortaelçi, disisleri ve mezhepler bakanligi siyasal isler müdürü.

    fransa cumhuriyeti baskani:

    b.paul-boncour, senatör, milletler cemiyeti'nde fransa'nin sürekli temsilcisi, eski basbakan, eski disisleri bakani, légion d'honneur nisaninin chevalier rütbesi, savas haci nisani;

    b.henri ponsot, fransa cumhuriyeti'nin ankara'da olaganüstü ve tamyetkili büyükelçisi, légion d'honneur nisaninin grand officier rütbesi.

    majeste büyük-britanya, irlanda ve denizler ötesi britanya ülkeleri krali, hindistan imparatoru:

    büyük britanya, kuzey irlanda ve britanya imparatorlugunun bireysel olarak milletler cemiyeti'ne üye olmayan bütün parçalari için:

    çok sayin lord stanley, p.c., m.c., m.p., amirallik dairesinde parlamento üyesi müstesar;

    avustralya commonwealthi'i için:

    çok sayin stanley melbroune bruce, c.h., m.c., avustralya commenwealth'i-nin londra'da yüksek komiseri.

    majeste elenler krali:

    b.nicolas politis, yunanistan'in paris'de olaganüstü temsilcisi ve tamyetkili ortaelçisi, eski disisleri bakani;

    b.raoul bibica-rosetti, yunanistan'in milletler cemiyeti'nde sürekli temsilcisi.

    majeste japonya imparatoru:

    b.naotake sato, judammi, dogan-güney nisaninin büyük-kordan rütbesi, paris'de olaganüstü temsilci ve tamyetkili büyükelçi;

    b.massa-aki hotta, jushii, dogan-güney nisaninin ikinci sinif rütbesi, bern'de olaganüstü temsilci ve tamyetkili ortaelçi.

    majeste romanya krali:

    b.nicolas titulesco, disisleri bakani;

    b.constantin contzesco, tamyetkili ortaelçi, tuna ve avrupa uluslararasi komisyonlarinda romanya temsilcisi;

    b.vespasien pella, la haye'de olaganüstü temsilci ve tamyetkili ortaelçi,

    türkiye cumhuriyeti baskani:

    dr.tevfik rüstü aras, disisleri bakani, izmir milletvekili;

    b.suad davaz, türkiye cumhuriyeti'nin paris'de olaganüstü ve tamyetkili büyükelçisi;

    b.numan menemencioglu, türkiye büyükelçisi, disisleri bakanligi genel sekreteri;

    b.asim gündüz, korgeneral, genelkurmay ikinci baskani;

    b.necmeddin sadak, türkiye'nin milletler cemiyeti'nde sürekli temsilcisi, sivas milletvekili, disisleri komisyonu raportörü.

    sovyet sosyalist cumhuriyetleri birligi merkezi yürütme komitesi:

    b.maxime litvinoff, sovyet sosyalist cumhuriyetleri birligi merkezi yürütme komitesi üyesi, disisleri halk komiseri.

    majeste yugoslavya krali:

    b.ivan soubbotitch, yugoslavya'nin milletler cemiyeti'nde sürekli temsilcisi.

    bu temsilciler, yetki belgelerini gösterdikten ve bu belgeler usulüne uygun ve geçerli kabul edildikten sonra, asagidaki hükümetler üzerinde anlasmaya varmislardir:

    birinci madde

    bagitli yüksek taraflar, bogazlar'da denizden geçis ve gidis-gelis (ulasim) özgürlügü ilkesini kabul ederler ve dogrularlar.

    bu özgürlügün kullanilisi bundan böyle isbu sözlesme hükümleriyle düzenlenmistir.

    kesim i. ticaret gemileri

    madde 2.

    baris zamaninda, ticaret gemileri, gündüz ve gece, bayrak ve yük ne olursa olsun, asagidaki 3. madde hükümleri sakli kalmak üzere, hiçbir islem (formalite) olmaksizin, bogazlar'dan geçis ve gidis-gelis (ulasim) tam özgürlügünden yararlanacaklardir. bu gemiler, bogazlar'in bir limanina ugramaksizin transit geçerlerken, türk makamlarinca, alinmasi isbu sözlesmesinin i sayili ek'inde öngörülen vergilerden ve harçlardan baska, bu gemilerden hiçbir vergi ya da harç alinmayacaktir.

    bu vergilerin ya da harçlarin alinmasini kolaylastirmak üzere, bogazlar'dan geçecek ticaret gemileri, 3. maddede belirtilen istasyonun görevlilerine adlarini, uyrukluklarini, tonajlarini, gidecekleri yer ve nereden geldiklerini bildireceklerdir.

    kilavuzluk ve yedekçilik (römorkörcülük) istege bagli kalmaktadir.

    madde 3.

    ege denizi'nde ya da karadeniz'den bogazlar'a giren her gemi, uluslararasi saglik kurallari çerçevesinde türk yasalariyla konulmus olan saglik denetimi için, bogazlar'in girisine yakin bir saglik istasyonunda duracaktir. bu denetim, bir temiz saglik belgesi (patentesi) ya da isbu maddenin 2. fikrasindaki hükümlerin kapsamina girmediklerini dogrulayan bir saglik bildirisi gösteren gemiler için, gündüz ve gece, olabilen en büyük hizla yapilacak ve bu gemiler bogazlar'dan geçisleri sirasinda baska hiçbir durus zorunda birakilmayacaklardir.

    içinde veba, kolera, sari humma, lekeli humma (typhus exanthématique) ya da çiçek hastaligi olaylari bulunan ya da yedi günden az bir süre önce bu hastaliklar bulunmus olan gemilerle, bulasik bir limandan bes kez yirmi-dört saatten az bir süreden beri ayrilmis olan gemiler, türk makamlarinin gösterebilecekleri saglik koruma görevlilerini gemiye almak üzere, saglik istasyonunda duracaklardir. bu yüzden, hiçbir vergi ya da harç alinmayacaktir; saglik koruma görevlileri bogazlar'in çikisinda bir saglik istasyonunda gemiden indirileceklerdir.

    madde 4.

    savas zamaninda, türkiye savasan degilse, ticaret gemileri, bayrak ve yük ne olursa olsun, 2. ve 3. maddelerde öngörülen kosullar içinde bogazlar'dan geçis ve gidis-gelis (ulasim) özgürlügünden yararlanacaklardir.

    kilavuzluk ve yedekçilik (römorkörcülük) istege bagli kalmaktadir.

    madde 5.

    savas zamaninda, türkiye savasansa, türkiye ile savasta olan bir ülkeye bagli olmayan ticaret gemileri, düsmana hiçbir biçimde yardim etmemek kosuluyla, bogazlar'da geçis ve gidis-gelis (ulasim) özgürlügünden yararlanacaklardir.

    bu gemiler bogazlar'a gündüz girecekler ve geçis, her seferinde, türk makamlarinca gösterilecek yoldan yapilacaktir.

    madde 6.

    türkiye'nin kendisini pek yakin bir savas tehlikesi tehdidi karsisinda saymasi durumunda, 2. madde hükümlerinin uygulanmasi yine de sürdürülecektir; ancak, gemilerin bogazlar'a gündüz girmeleri ve geçisin, her seferinde, türk makamlarinca gösterilen yoldan yapilmasi gerekecektir.

    kilavuzluk, bir durumda, zorunlu kilinabilecek, ancak ücrete bagli olmayacaktir.

    madde 7.

    "ticaret gemileri" terimi, isbu sözlesmenin ii. kesiminin kapsamina girmeyen bütün gemilere uygulanir.

    kesim ii. savas gemileri

    madde 8.

    isbu sözlesme bakimindan, savas gemilerine ve bu gemilerin nitelikleriyle tonajlarinin hesabi için uygulanacak tanimlama, isbu sözlesmenin ii sayili ek'inde yer alan tanimlamadir.

    madde 9.

    deniz kuvvetlerinin, sivil olsun ya da olmasin, yakit tasimak için özellikle yapilmis olan yardimci gemileri, 13. maddede belirtilen ön-bildirim kosuluna bagli tutulmayacaklar ve, bogazlar'i tek baslarina geçmek kosuluyla, 14. ve 18. maddeler geregince sinirlamaya bagli tonajlar hesabina katilmayacaklardir. bununla birlikte, bu gemilerin, öteki geçis kosullari bakimindan, savas gemileriyle bir tutulmalari süregidecektir.

    bir önceki fikrada belirtilen yardimci gemiler, öngörülen kuruldisiliktan, ancak silahlari: yüzer hedeflere karsi ençok 105 milimetre çapinda iki toptan, hava hedeflerine karsi ençok 75 milimetre çapinda iki silahtan çok degilse yararlanabileceklerdir.

    madde 10.

    baris zamaninda, hafif su üstü gemileri, küçük savas gemileri ve yardimci gemiler, ister karadeniz'e kiyidas olan ister olmayan devletlere bagli bulunsunlar, bayraklari ne olursa olsun, bogazlar'a gündüz ve asagidaki 13. ve sonraki maddelerde öngörülen kosullar içinde girerlerse, hiçbir vergi ya da harç ödemeksizin, bogazlar'dan geçis özgürlügünden yararlanacaklardir.

    yukaridaki fikrada belirtilen siniflara giren gemiler disinda kalan savas gemilerinin ancak 11. ve 12. maddelerde öngörülen özel kosullar içinde geçis haklari olacaktir.

    madde 11.

    karadeniz'e kiyidas devletler, 14. maddenin 1. fikrasinda öngörülen tonajdan yüksek bir tonajda bulunan hattiharp gemilerinin (1) bogazlar'dan geçirebilirler; su kosulla ki, bu gemiler bogazlar'i ancak tek baslarina ve ençok iki torpido (2) esliginde geçerler.

    madde 12.

    karadeniz'e kiyidas devletler, bu deniz disinda yaptirdiklari ya da satin aldiklari denizaltilarini, tezgaha koyustan ya da satin alistan türkiye'ye vaktinde haber verilmisse, deniz üslerine katilmak üzere bogazlar'dan geçirme hakkina sahip olacaklardir.

    sözü edilen devletlerin denizaltilari, bu konuda türkiye'ye ayrintili bilgiler vaktinde verilmek kosuluyla, bu deniz disindaki tezgahlarda onarilmak üzere de bogazlar'dan geçebileceklerdir.

    gerek birinci gerek ikinci durumda, denizaltilarin gündüz ve su üstünden gitmeleri ve bogazlar'dan tek baslarina geçmeleri gerekecektir.

    madde 13.

    savas gemilerinin bogazlar'dan geçmesi için, türk hükümetine diplomasi yoluyla bir ön-bildirimde bulunulmasi gerekecektir. bu ön-bildirimin olagan süresi sekiz gün olacaktir; ancak, karadeniz kiyidasi olmayan devletler için bu sürenin onbes güne çikartilmasi istenmege deger sayilmaktadir. bu ön-bildirimde gemilerin gidecekleri yer, adi, tipi, sayisi ile gidis için ve, gerekirse, dönüs için geçis tarihleri belirtilecektir. her tarih degisikliginin üç günlük bir ön-bildirim konusu olmasi gerekecektir.

    gidis için geçiste bogazlar'a girisin, ilk ön-bildirimde belirtilen tarihten baslayarak bes günlük bir süre içinde yapilmasi gerekecektir. bu sürenin bitiminden sonra, ilk önbildirim için olan ayni kosullar içinde yeni bir ön-bildirimde bulunulmasi gerekecektir.

    madde 14.

    isbu sözlesme'nin 11. maddesinde ve iii sayili ek'inde öngörülen kosullar disinda,

    bogazlar'da transit geçisti bulunabilecek bütün yabanci deniz kuvvetlerinin en yüksek (tavan) toplam tonaji 15.000 tonu asmayacaktir.

    bununla birlikte, bir önceki fikrada belirtilen kuvvetler dokuz gemiden çok gemi içermeyeceklerdir.

    karadeniz'e kiyidas olan ya da olmayan devletlerin, 17. madde hükümleri uyarinca bogazlar'daki bir limani ziyaret eden gemileri bu tonaja katilmayacaktir.

    geçis sirasinda bir avaryaya ugramis olan savas gemileri de bu tonaja katilmayacaktir; bu gemiler, onarim sirasinda, türkiye'ce yayimlanan özel güvenlik hükümlerine bagli tutulacaklardir.

    madde 15.

    bogazlar'da transit olarak bulunan savas gemileri tasimakta olabilecekleri uçaklari (1); hiçbir durumda, kullanamayacaklardir.

    madde 16.

    bogazlar'da transit olarak bulunan savas gemileri, avarya (2) ya da geminin teknik yönetimine bagli olmayan bir aksaklik (3) durumlari disinda, geçisleri için gerekli süreden daha uzun süre bogazlar'dan kalamayacaklardir.

    madde 17.

    yukaridaki maddelerin hükümleri, herhangi bir tonajda ya da kurulusta olan bir deniz kuvvetinin, türk hükümetinin çagrisi üzerine, bogazlar'daki bir limana sinirli bir süre için bir nezaket ziyaretinde bulunmasina hiçbir biçimde engel olmayacaktir. bu kuvvet, 10., 14. ve 18. maddeler hükümleri uyarinca, bogazlar'dan transit olarak geçmek için istenilen kosullar içinde bulunmuyorsa, bogazlar'dan, giris için izledigi yoldan ayrilacaktir.

    madde 18.

    1. karadeniz kiyidasi olmayan devletlerin baris zamaninda bu denizde bulundurabilecekleri toplam tonaj asagidaki gibi sinirlandirilmistir.

    a) asagida b) paragrafinda öngörülen durum disinda, sözü geçen devletlerin toplam tonaji 30.000 tonu asmayacaktir;

    b) herhangi bir anda, karadeniz'in en güçlü donanmasinin (filosunun) tonaji isbu sözlesmenin imzalanmasi tarihinde bu denizde en güçlü olan donanmanin (filonun) tonajini enaz 10.000 ton asarsa, a) paragrafinda belirtilmis olan 30.000 tonluk toplam tonaj ayni ölçüde ve ençok 45.000 tona varincaya degin arttirilacaktir. bu amaçla, kiyidas her devlet, isbu sözlesmenin iv sayili ek'i uyarinca, türk hükümetine, her yilin 1 ocak ve 1 temmuz tarihlerinde, karadeniz'deki dananmasinin (filosunun) toplam tonajini bildirecektir; türk hükümeti de, bu bilgiyi, öteki bagitli yüksek taraflara ve milletler cemiyeti genel sekreterine ulastiracaktir.

    c) karadeniz'e kiyidas olmayan devletlerden herhangi birinin bu denizde bulundurabilecegi tonaj, yukaridaki a) ve b) paragraflarinda öngörülen toplam tonajin üçte ikisiyle sinirlandirilmis olacaktir.

    d) bununla birlikte, karadeniz kiyidasi olmayan bir ya da birkaç devlet, bu denize, insancil bir amaçla deniz kuvvetleri göndermek isterlerse, toplami hiçbir varsayimda 8.000 tonu asmamasi gerekecek olan bu kuvvetler, isbu sözlesmenin 13. maddesinde öngörülen ön-bildirime gerek duyulmaksizin, asagidaki kosullar içinde türk hükümetinden alacaklari izin üzerine, karadeniz'e girebileceklerdir: yukaridaki a) ve b) paragraflarinda öngörülen toplam tonaj dolmamissa ve gönderilmesi istenilen kuvvetlerle bu toplam tonaj asilmayacaksa, türk hükümeti, kendisine yapilmis olan istemi aldiktan sonra en kisa süre içinde bu izni verecektir; sözü geçen toplam tonaj daha önce kullanilmis bulunuyorsa ya da gönderilmesi istenilen kuvvetlerle bu toplam tonaj asilacaksa, türk hükümeti, bu izin isteminden, karadeniz kiyidasi devletleri hemen haberli kilacak ve bu devletler, haberli kilindiklarindan yirmi-dört saat sonra bir karsi görüs öne sürmezlerse, ilgili devletlere istemlerine iliskin olarak verdigi karari en geç kirk-sekiz saat içinde bildirecektir.

    [karadeniz'e] kiyidas olmayan devletler deniz kuvvetlerinin, karadeniz'e bundan sonraki her girisi ancak yukaridaki a) ve b) paragraflarinda öngörülen kullanilabilir toplam tonajin sinirlari içinde yapilacaktir.

    2.karadeniz'de bulunmalarinin amaci ne olursa olsun, kiyidas olmayan devletlerin savas gemileri bu denizde yirmi-bir günden çok kalamayacaklardir.

    madde 19.

    savas zamaninda, türkiye savasan degilse, savas gemileri 10. maddeden 18. maddeye kadar olan maddelerde belirtilen kosullarla ayni kosullar içinde, bogazlar'da tam bir geçis ve gidis-gelis (ulasim) özgürlügünden yararlanacaklardir.

    bununla birlikte, savasan herhangi bir devletin savas gemilerinin bogazlar'dan geçmesi yasak olacaktir; su kadar ki, isbu sözlesmenin 25. maddesinin uygulama alanina giren durumlarla, saldiriya ugramis bir devlete, milletler cemiyeti misaki çerçevesi içinde yapilmis, bu misak'in 18. maddesi hükümleri uyarinca kütüge yazilmis (tescil edilmis) ve yayimlanmis, türkiye'yi baglayan bir karsilikli yardim andlasmasi geregince yapilan yardim durumlari bunun disinda kalmaktadir. >br>
    yukaridaki fikrada öngörülen kuraldisi durumlarda, 10. maddeden 18. maddeye kadar olan maddelerde belirtilen kisitlamalar uygulanamayacaktir.

    yukaridaki 2. fikrada konulmus geçis yasagina karsin, karadeniz'e kiyidas olan ya da olmayan savas devletlere ait olup da baglama limanlarindan ayrilmis bulunan savas gemileri, bu limanlara dönebilirler.

    savasan devletlerin savas gemilerinin bogazlar'da herhangi bir elkoymaya (1) girismeleri, denetleme (ziyaret) hakki (2) uygulamalari ve baska herhangi bir düsmanca eylemde bulunmalari yasaktir.

    madde 20.

    savas zamaninda, türkiye savasan ise, 10. maddeden 18. maddeye kadar olan maddelerin hükümleri uygulanamayacaktir; savas gemilerinin geçisi konusunda türk hükümeti tümüyle diledigi gibi davranabilecektir.

    madde 21.

    türkiye kendisini pek yakin bir savas tehlikesi tehdidi karsisinda sayarsa, türkiye'nin, isbu sözlesmenin 20. maddesi hükümlerini uygulamaga hakki olacaktir.

    yukaridaki fikranin türkiye'ye tanidigi yetkinin türkiye'ce kullanilmasindan önce bogazlar'dan geçmis olan, böylece baglama limanlarindan ayrilmis bulunan savas gemileri, bu limanlara dönebileceklerdir. bununla birlikte, su da kararlastirilmistir ki, türkiye, davranisiyla isbu maddenin uygulanmasina yol açmis olabilecek devletin gemilerini bu haktan yararlandirmayabilecektir.

    türk hükümeti, yukaridaki birinci fikranin kendisine verdigi yetkiyi kullanirsa, bagitli yüksek taraflara ve milletler cemiyeti genel sekreterine bu konuyla ilgili bir bildiri gönderecektir.

    milletler cemiyeti konseyi, üçte iki çogunlukla, türkiye'nin böyelce almis oldugu önlemlerinhakli olmadigina karar verirse, ve isbu sözlesmenin imzacilari bagitli yüksek taraflarin çogunlugu da ayni görüste olursa, türk hükümeti, söz konusu önlemlerle, isbu sözlesmenin 6. maddesi uyarinca alinmis olabilecek önlemleri kaldirmayi yükümlenir.

    madde 22.

    içinde veba, kolera, sari humma, lekeli humma (typhus exanthématique) ya da çiçek hastaligi olaylari bulunan, ya da yedi günden az bir süre önce bu hastaliklar bulunmus olan savas gemileriyle, bulasik bir limandan bes kez yirmi dört saatten az bir süreden beri ayrilmis olan savas gemileri, bogazlar'i karantina altinda geçecekler ve bogazlar'in bulastirilmasina hiçbir olanak birakmamak için gerekli korunma önlemlerini gemideki araslarla uygulamak zorunda olacaklardir.

    kesim iii. uçaklar

    madde 23.

    sivil uçaklarin akdeniz ile karadeniz arasinda geçisini saglamak amaciyla, türk hükümeti, bogazlar'in yasak bölgeleri disinda, bu geçise ayrilmis hava yollarini gösterecektir; sivil uçaklar, türk hükümetine, ara sira (tarifesiz) yapilan uçuslar için üç gün öncesinden bir ön-bildirim ile, düzenli (tarifeli) servis uçuslari için geçis tarihlerini belirten genel bir ön-bildirimde bulunarak, bu yollari kullanabileceklerdir.

    öte yandana, bogazlar'in yeniden askerlestirilmis olmasina bakilmaksizin, türk hükümeti, yine de türkiye'de yürürlükte olan hava ulasimi yönetim kurallari uyarinca, avrupa ile asya arasinda türk ülkesi üzerinden uçmalarina izin verilmis olan sivil uçaklara, tam bir güvenlik içinde geçmeleri için gerekli kolayliklari saglayacaktir. bir uçus izninin verilmis oldugu durumlarda, bogazlar bölgesinde izlenecek yol belirli dönemlerde gösterilecektir.

    kesim iv. genel hükümler

    madde 24.

    bogazlar rejimine iliskin 24 temmuz 1923 tarihli sözlesme geregince kurulmus olan uluslararasi komisyonun yetkileri türk hükümetine aktarilmistir.

    türk hükümeti, 11., 12., 14. ve 18. maddelerin uygulanmasina iliskin istatistikleri toplamagi ve gerekli bilgileri vermegi yükümlenir.

    türk hükümeti, isbu sözlesmenin, savas gemilerinin bogazlar'dan geçisine iliskin her hükmünün yürütülmesine göz kulak olacaktir.

    türk hükümeti, yabanci bir deniz kuvvetinin yakinda bogazlar'dan geçecegi kendisine bildirilir bildirilmez, bu kuvvetin kurulusunu, tonajini, bogazlar'a giris için öngörülen tarihi ve, gerekirse, olasi dönüs tarihini, bagitli yüksek taraflarin ankara'daki temsilcilerine bildirecektir.

    türk hükümeti, bogazlar'da yabanci savas gemilerinin gidis-gelisini gösteren, ayrica ticarete ve isbu sözlesme'de öngörülen deniz ve hava ulasimina yararli bütün bilgileri kapsayan yillik bir raporu milletler cemiyeti genel sekreterine ve bagitli yüksek taraflara sunacaktir.

    madde 25.

    isbu sözlesmenin hiçbir hükmü, türkiye için ya da milletler cemiyeti'ne üye herhangi bir baska bagitli yüksek taraf için, milletler cemiyeti misakindan dogan haklara ve yükümlülüklere halel vermemektedir.

    kesim v. son hükümler

    madde 26.

    isbu sözlesme olabilen en kisa süre içinde onaylanacaktir.

    onama belgeleri, paris'te fransa cumhuriyeti hükümetinin arsivlerine konulacaktir.

    japon hükümeti, onamanin yapilmis oldugu, paris'deki diplomatik temsilcisi araciligiyla, fransa cumhuriyeti hükümetine bildirmekle yetinebilecek ve, bu durumda, onama belgesini olabilen en kisa süre içinde gönderecektir.

    türkiye'nin onama belgesini de içermek üzere, alti onama belgesi sunulur sunulmaz, bir sunus tutanagi (procès-verbal de dépot) düzenlenecektir. bundan önceki fikrada öngörülen bildiri, bu bakimdan, onama belgesi sunusu ile esdegerde olacaktir.

    isbu sözlesme, bu tutmak tarihinden baslayarak yürürlüge girecektir.

    fransiz hükümeti, bundan önceki fikrada öngörülen tutanakla, sonradan sunulacak onama belgelerinin sunus tutanaklarinin dogrulugu onaylanmis birer örnegini bütün bagitli yüksek taraflara verecektir.

    madde 27.

    isbu sözlesme, yürürlüge girisinden baslayarak, 24 temmuz 1923 tarihli lozan baris andlasmasini imzalamis her devletin katilmasina açik olacaktir.

    her katilma, diplomasi yoluyla fransa cumhuriyeti hükümetine, onun araciligiyla da, bütün bagitli yüksek taraflara bildirilecektir.

    katilma, fransiz hükümetine yapilan bildiri tarihinden baslayarak geçerli olacaktir.

    madde 28.

    isbu sözlesmenin süresi, yürürlüge giris tarihinden baslayarak, yirmi yil olacaktir. bununla birlikte, isbu sözlesmenin 1. maddesinde dogrulanan geçis ve gidis-gelis (ulasim) özgürlügü ilkesinin sonsuz bir süresi olacaktir. sözü edilen yirmi yillik sürenin bitiminden iki yil önce, hiçbir bagitli yüksek taraf, fransiz hükümetine sözlesmeyi sona erdirme ön-bildirimi vermemisse, isbu sözlesme, bir sona erdirme ön-bildirimin gönderilmesinden baslayarak, iki yil geçinceye kadar yürürlükte kalacaktir. bu ön-bildirim, fransiz hükümetince, bagitli yüksek taraflara iletilecektir.

    isbu sözlesme, isbu madde hükümlerine uygun olarak sona erdirilmis olursa, bagitli yüksek taraflar, yeni bir sözlesmenin hükümlerini saptamak üzere kendilerini bir konferansda temsil ettirmegi kabul etmektedirler.

    madde 29.

    isbu sözlesmenin yürürlüge girmesinden baslayarak her bes yillik dönemin sona ermesinde, bagitli yüksek taraflardan herbiri, isbu sözlesmenin bir ya da birkaç hükmünün degistirilmesini önerme girisiminde bulunabilecektir.

    bagitli yüksek taraflardan birinci yapilacak degistirme isteminin kabul edilebilmesi için, bu istem 14. ya da 18. maddelerin degistirilmesini amaçlamaktaysa, baska bir bagitli yüksek tarafca; baska herhangi bir maddenin degistirilmesini amaçlamaktaysa, baska iki bagitli yüksek tarafca desteklenmesi gerekir.

    böylece desteklenmis degisiklik istemi, içinde bulunulan bes yillik dönemin sona ermesinden üç ay önce, bagitli yüksek taraflardan herbirine bildirilecektir. bu bildiri, önerilen degisikligin niteligini ve gerekçesini kapsayacaktir.

    bu öneriler üzerinde diplomasi yoluyla bir sonuca varmak olanagi bulunamazsa, bagitli yüksek taraflar, bu konuda toplanacak bir konferansda kendilerini temsil ettireceklerdir.

    bu konferans, ancak oybirligiyle karar alabilecektir; 14. ve 18. maddelere iliskin degisiklik durumlari bu hükmün disinda kalmaktadir; bu durumlar için bagitli yüksek taraflarin dörtte üçünden olusan bir çogunluk yeterli olacaktir.

    bu çogunluk, türkiye'yi de içine alarak karadeniz kiyidasi bagitli yüksek taraflarin dörtte üçüncü kapsamak üzere hesaplanacaktir.

    bu hükümlere olan inançla, asagida adlari yazili tamyetkili temsilciler, isbu sözlesmeyi imzalamislardir.

    montreux'de, yirmi temmiz bin dokuz yüz otuz alti tarihinde onbir nüsha olarak düzenlenmistir; bu nüshalardan, temsilcilerce mühürlenmis olan birincisi, fransa cumhuriyeti hükümeti arsivlerine konulacak, öteki nüshalar da imzaca devletlere teslim olunacaktir.

    n.p.nicolaev
    pierre neicov
    j.paul-boncour
    h.ponsot
    stanley
    s.m.bruce
    n.politis
    raoul bibica-rosetti

    asagida imzalari bulunan japonya temsilcileri, isbu sözlesme hükümlerinin, milletler cemiyeti üyesi olmayan bir devlet sifatiyla, japonya'nin durumunu, gerek milletler cemiyeti misakina göre, gerek bu misak çerçevesi içinde yapilmis karsilikli yardim andlasmalarina göre, hiçbir biçimde degistirmedigini ve japonya'nin özellikle 19. ve 25. maddeler hükümleri içinde bu misak ve bu andlasmalar konusunda tam bir degerlendirme özgürlügünü elinde tuttugunu, hükümetleri adina bildirirler.

    n.sato
    massa-aki hotta
    n.titulesco
    cons.contzesco
    v.v.pella
    dr.r.aras
    suad davaz
    n.menemencioglu
    asim gündüz
    n.sadak
    maxime litvinoff
    dr.i.v.soubbotitch.

    ek i.

    1. isbu sözlesmenin 2. maddesi uyarinca alinabilecek olan vergiler ve harçlar asagidaki çizelgede gösterilenler olacaktir. türk hükümetinin bu vergilerde ve harçlarda kabul edebilecegi indirimler, bayrak ayirimi gözetilmeksizin uygulanacaktir.

    kütüge yazili darasiz tonajin

    yapilan hizmetin niteligi (jauge nette, net register

    tonnage) herbir tonu üzerinden

    alinacak vergi ya da harçlar tutari

    altin-frank(1)

    b)fenerler, isikli samadiralar ve geçit samandiralari, ya da baska samandiralar:

    800 tona kadar ................... 0.42
    800 tonun üstünde ............. 0.21
    c)kurtarma hizmeti: kurtarma sandallarini, palamar tasiyan füze istasyonlarini, sis düdüklerini, radyofarlari ve b) paragrafina girmeyen isikli samandiralarla, ayni türden baska dösemeleri (tesisleri) kapsamak üzere ... 0.10

    2. isbu ek'in, 1. paragrafina ekli çizelgede belirtilen vergiler ve harçlar, bogazlar'dan bir gidis-dönüs geçisine uygulanacaktir (baska bir deyimle, ege denizi'nden karadeniz'e bir geçis ve ege denizi'ne dogru dönüs yolculugu ya da karadeniz'den ege denizi'ne bogazlar'dan bir geçis, bunun ardindan da karadeniz'e dönüs); bununla birlikte, bir ticaret gemisi, gidis yolculugu için bogazlar'a girdigi tarihten baslayarak alti aydan çok bir süre sonra, duruma göre, ege denizi'ne ya da karadeniz'e dönmek üzere bogazlar'dan yeniden geçerse, bu gemi, bayrak ayirimi yapilmaksizin, bu vergileri ve harçlari ikinci kez ödemekle yükümlü tutulabilecektir.

    3. bir ticaret gemisi, gidis geçisinde, dönmeyecegini bildirirse, isbu ek'in birinci paragrafinin b) ve c) fikralarinda öngörülen vergiler ve harçlar bakimindan yalniz tarifenin yarisini ödemesi gerekecektir.

    4. isbu ek'in birinci paragrafina ekli çizelgede tanimlanan ve söz konusu hizmetlerin gerektirdigi giderlerin karsilanmasina ve yedek akçe ya da asiri olmayan bir döner sermaye fonu elde etmek için gerekli miktardan yüksek olmayacak olan vergiler ve harçlar, ancak isbu sözlesmenin 29. maddesi hükümleri uygulanarak arttirilabilecek ya da tamamlanabilecektir. bunlar altin-frank ya da ödeme tarihindeki kambio degerine göre türk parasi olarak ödenecektir.

    5. ticaret gemileri, kilavuzluk ve yedekçilik (römorkörcülük) gibi istege bagli hizmetler karsiligi vergileri ve harçlari, böyle bir hizmet, söz konusu geminin acentasinin ya da kaptaninin istemesi üzerine, türk makamlarinca geregi gibi yerine getirilmisse, ödemek zorunda tutulabileceklerdir. türk hükümeti, istege bagli bu hizmetler için alinacak vergilerin ve harçlarin tarifesini vakit vakit yayinlayacaktir.

    6. bu tarifeler, söz konusu hizmetler 5. maddenin uygulanmasiyla zorunlu kilindigi durumlarda arttirilmayacaktir.

    ek ii (1)

    a.standard sutasirimi (maimahrec) (2)

    1. bir su üstü gemisinin standard sutasirimi [maimahreci], bütün gemi adamlariyla, makineleri ve kazanlariyla, denize açilmaga hazir olan ve -makinelerinin ve kazanlarinin beslenmesine özgü yakitla yedek yakit disinda- bütün silahlarini ve her türlü cephanesini, dösemelerini [tesisatini], donatimini, gemi adamlarinin komanyasini, tatli suyunu, çesitli yiyeceklerini ve savas sirasinda tasiyacagi her çesit araç ve gereçlerini ve yedek parçalarini bulunduran, yapimi tamamlanmis bir gemidinin sutasirimidir.

    2. bir denizaltinin standard sutasirimi, bütün gemi adamlariyla, yürütücü makineleriyle, denize açilmaga hazir olan ve -yakiti, yaglama yagi, tatli suyu ve her çesit balast suyu disinda- bütün silahlarini, her türlü cephanesini, dösemelerini [tesisatini], donatimini, gemi adamlarinin komanyasini ve savas sirasinda tasiyacagi çesitli araç ve gereçleri ve her çesit yedek parçalarini tasiyan (dalma sarniçlarinin suyu disinda) yapimi tamamlanmis geminin su üstündeki sutasirimidir.

    3. "ton" (tonne) sözcügü, "metrik ton" (tonnes metriques) teriminde kullanilisi disinda, 1.016 kilogramlik (2.240 litrelik) bir ton anlamina gelmektedir.

    b.siniflar

    1. hattiharp gemileri(3), asagidaki iki alt-siniftan birine giren su üstü savas gemileridir:

    a)uçak-gemileri, yardimci gemiler ya da b) alt-sinifina giren hattiharp gemileri disinda, standard sutasirimi [maimahreci] 10.000 tonun (10.160 metrik tonun) üstünde olan ya da 203 milimetre (8 pus) çapindan büyük çapli bir top tasiyan, su üstü gemileri;

    b)uçak-gemileri disinda, standard sutasirimi [maimahreci] 8.000 tonun (8.128 metrik tonun) üstünde olmayan ve 203 milimetre (8 pus) çapindan büyük çapli bir top tasiyan su üstü savas gemileri.

    2. uçak-gemileri(1), sutasirimi [maimahreci] ne olursa olsun, baslica uçak tasimak ve bu uçaklari denizde harekete getirmek için yapilmis ya da buna göre düzenlenmis su üstü savas gemileridir. bir savas gemisi baslica uçak tasimak ve bunlari denizde harekete getirmek için yapilmamissa ya da buna göre düzenlenmemisse, bu gemiye bir inme ya da havalanma güvertesinin konulmasi, bu geminin, uçak-gemisi sinifina sokulmasi sonucunu vermez.

    uçak-gemileri sinifi iki alt-sinifa ayrilir; söylece:

    a)uçaklarin havalanabilecekleri ya da konabilecekleri bir güverte ile donatilmis olan gemiler;

    b)yukarida a)paragrafinda tanimlanan bir güverteyle donatilmamis olan gemiler.

    3. hafif su üstü gemileri(2), uçak-gemileri, küçük savas gemileri ya da yardimci gemiler disinda, standard sutasirimi [maimahreci] 10.000 tonu (10.160 metrik tonu) geçmemek üzere 100 tonun (102 metrik tonun) üstünde olan ve 203 milimetre (8 pus) çapindan büyük çapli top tasimayan su üstü savas gemileridir.

    hafif su üstü savas gemileri üç alti-sinifa ayrilir; söylece:

    a)155 milimetre (6.1 pus) çapindan büyük çapli bir top tasiyan gemiler;

    b)155 milimetre (6.1 pus) çapinda büyük çapli top tasimayan ve standard sutasirimi [maimahreci] 3.000 tonun (3.048 metrik tonun) üstünde olan gemiler;

    c)155 milimetre (6.1 pus) çapindan büyük çapli top tasimayan ve standard sutasirimi [maimahreci] 3.000 tonun (3.048 metrik tonun) üstünde olmayan gemiler.

    4. denizaltilar (3), denizin yüzeyi altinda gidip-gelmek üzere yapilmis bütün gemilerdir.

    5. küçük savas gemileri (4), yardimci gemiler disinda, standard sutasirimi [maimahreci] 2.000 tonu (2.023 metrik tonu) geçmemek üzere, 100 tondan (102 metrik tondan) büyük olan, ancak asagidaki niteliklerden hiçbirini kendilerinde bulundurmayan su üstü savas gemilerdir:

    a)155 milimetre (6.1 pus) çapinda büyük çapli bir topla donatilmis olmak;

    b)torpil atmak için yapilmis ya da donatilmis bulunmak;

    c)20 milden çok hiz saglamak üzere yapilmis olmak;

    6. yardimci gemiler(1), askeri donanmaya bagli olup, standard sutasirimi [maimahreci] 100 tondan (102 metrik tondan) büyük olan, olaganlikla donanma hizmetinden ya da asker tasima ya da savasan gemilerin kullanildiklari hizmetten baska herhangi bir hizmette kullanilan, savasan gemi olmak üzere yapilmamis olan ve asagidaki niteliklerden hiçbirini kendinde bulundurmayan su üstü gemileridir;

    a)155 milimetre (6.1 pus) çapindan büyük çapli bir topla donatilmis olmak

    b)76 milimetreden (3 pustan) büyük çapta sekiz toptan çok topla donatilmis olmak;

    c)torpil atmak üzere yapilmis ya da donatilmis olmak;

    d)zirhli kaplamalarla korunmak üzere yapilmis olmak;

    e)28 mili asan bir hiza erismek üzere yapilmis olmak;

    f)uçaklari denizde harekete geçirmek üzere özellikle yapilmis ya da düzenlenmis olmak;

    g)uçak firlatmak için, ikiden çok araçla donatilmis bulunmak.

    c.yasini doldurmus gemiler

    asagidaki siniflara ve alt-siniflara giren gemiler, yapimlarindan baslayarak, asagida sayilari gösterilen yillar geçince, "yasini doldurmus"(2) sayilacaklardir:

    a)bir hattiharp gemisi için .......... 26 yil;

    b)bir uçak-gemisi için................. 20 yil;

    c)a) ve b) alt-siniflarindan bir hafif su üstü gemisi için:

    (i)1 ocak 1920 den önce kizaga konulmussa 16 yil

    (ii)31 aralik 1919 dan sonra kizaga konulmussa

    d)c) alt-sinifindan bir hafif su üstü gemisi için .................................... 16 yil

    e)bir denizalti için ...................... 13 yil

    ek iii.

    japon donanmasinin asagida belirtilen, yasini doldurmus üç okul gemisinden ikisinin bogazlar'daki limanlari birlikte ziyaretine izin verilmesi kararlastirilmistir.
    bu iki geminin toplam tonaji, bu durumda, 15.000 tona esdegerde sayilacaktir.
    asama 20-x-1896 18-iii-1899 9.240 ivx200mm xiix150mm
    yakumo 1-xi-1898 20-vi-1900 9.010 ivx200mm xiix150mm
    iwate 11-x-1898 18-iii-1901 9.180 ivx200mm xivx150mm.

    ek iv.

    1. isbu sözlesmenin 18. maddesine öngörülen, karadeniz kiyidasi devletlere bagli donanmalarin toplam tonaji hesabina katilacak gemilerin siniflari ve alt-siniflari sunlardir:

    hattiharp gemileri:

    alt-sinif a);
    alt-sinif b);
    uçak-gemileri:
    alt-sinif a);
    alt-sinif b);
    hafif su üstü gemileri:
    alt-sinif a);
    alt-sinif b);
    alt-sinif c);

    denizaltilar:

    isbu sözlesmenin ii sayili ek'indeki tanimlamalara göre.
    tonaj toplaminin hesaplanmasinda göz önünde tutulmasi gereken sutasirimi [maimahreç], iii sayili ek'de tanimlanan standard sutasirimidir. sözü edilen ek'te tanimlanmis olduklari biçimde, ancak "yasini doldurmus" olmayan gemiler göz önünde tutulacaktir.
    2. 18. maddenin b) fikrasinda öngörülen bildirinin ayrica isbu ek'in birinci paragrafinda belirtilen siniflarla alt-siniflardaki gemilerin tonaj toplamini kapsamasi gerekir.

    protokol

    bugünkü tarihli sözlesmeyi imza ettikleri sirada, asagida imzalari bulunan tamyetkili temsilciler, herbiri kendi hükümetlerini baglamak üzere, asagidaki hükümleri kabul ettiklerini bildirirler:

    1. türkiye, isbu sözlesmenin baslangiç (préambule) kesiminde tanimlandigi biçimde bogazlar bölgesini hemen yeniden askerlestirebilecektir.

    2. türk hükümeti, 15 agustos 1936 tarihinden baslayarak isbu sözlesmede belirlenen rejimi geçici olarak uygulayacaktir.

    3. isbu protokol bugünkü tarihten baslayarak geçerli olacaktir."
  • gerek milletlerarası bir su yolu olarak devletler hukukunda önemli bir yer tutan, gerekse türkiye'nin ve bulunduğu bölgenin jeopolitik durumu açısından büyük anlam ve değeri bulunan türk boğazlarının statüsü son olarak, 20 temmuz 1936'da isviçre'nin montrö şehrinde imzalanan milletlerarası bir sözleşme ile saptanmıştır....ve turkiye'nin yuzunun guldugu ender sozlesmelerden biri haline gelmiştir,ama ilerleyen zamana yenik duserek bugunlerde bogazlardan gecen tankerlerin artması uzerine basımızı agrıtan sozlesme...ayrıca buyuk bir değiştirme çalışmaları vardır su anda tanker gecişlerini azaltmak adına ama tabiiki milletin işinie gelmediğinden fazla bir ses seda yoktur.
  • ülkenin jeopolitik konumu göz önüne alınarak bıçak sırtı durumu halindeki sözleşmedir.
    ülkenin sınırlarında farklı savaşlar süregelmektedir.
    bu arada abd ezeli rakibi rusya'ya karşı gövde gösterisi için fırsat bulmuş ve ufak bir devlete yardım için kalkıp okyanusları, akdenizi, egeyi dahası marmara'yı aşıp karadeniz'e ulaşma hedefine erişmiştir. şaka gibi, abd karadeniz'de! şimdi rusya ile dipdibe olan ülke sınırlarını gözönünde bulundurarak durumun diplomasi ile çözümünün çözümsüzlüğe doğru gidişi gözlemek durumundadır ülkeler.
    abd-rusya
    daha önemlisi sınır komşuluğu nedeniyle rusya-türkiye ilişkileri, abd-türkiye ilişkisini de düşünürsek nasıl arapsaçına dönmeyecektir merak konusudur.
    (bkz: tanrı bizi korusun)
  • http://www.internethaber.com/…_detail.php?id=153395
  • bu aralar amerika'nın sanırsam aşağıdaki cümleler eşliğinde deldiği anlaşma.

    (bkz: sik götünden)

    http://www.milliyet.com.tr/…dakika&articleid=990645
    http://w9.gazetevatan.com/…wsid=198632&categoryid=1
  • (bkz: oltaya takılmış balığın yeme ihtiyacı yoktur)
  • atatürk dönemi türkiye'sinin en başarılı hamlelerinden biridir, yaklaşan büyük çaplı savaş tehditinden fırsat yaratan türkiye, bu tehditin farkındaki süpergüçlerin de çıkarları doğrultusunda duruma yanaşması ile, kazan-kazan stratejisini uygulayarak ülkeyi tamamen bağımsız hale getirmiş olaydır.

    zira şartlar bu kadar uygun olmasaydı, boğazları denetim altına almak için biz de mısır gibi kanlı ve zorlu bir süreçle başabaş kalacaktık.
  • boğaz'dan geçen dev gemilere klavuz kaptanı zorunlu kılamamamızın nedeniymiş. türkiye, klavuz kaptanı en fazla; "şiddetle tavsiye edebilir" konumdaymış.
hesabın var mı? giriş yap