muhyi

• allah'in 99 isminden biri.
  (bkz: allahin 99 ismi)
• (bkz: hayy)
  (bkz: yahya)
• (bkz: mümît)
• (bkz: muhyi-i gulseni)
  (bkz: baleybelen)
• halk ozanı. doğum yılı billnmiyor ama konyalı olduğu, 1611 yılında sonradan geldiği istanbul-üsküdar'da şekuri tekkesi'nin avlusuna gömüldüğü biliniyor. asıl adı, bezcizade muhyiddin muhammed'dir. önce "halfeti tarikatı"ndanmış, istanbul'a gelince idris-i muhtefi'ye bağlanmış. fatih, çarşamba'daki zaviyeye şeyh olmuş.
  muhyi'nin divanı yitmiş. kimi cönklerde, ozanın aruzla ya da heceyle yazılan şiirlerine rastlanıyor. muhyi'nin döneminde iyi bir ozan olduğu anlaşılıyor.
• 1974 yılında kerim yaman'ın cenaze törenine giderken yolda otobüste ilk kez dinlediğim, büyüleyici bir tarzı olan deyişin sahibi.
  
  yıllar sonra tüm sözleri görünce nelerin neden değiştirildiği üzerine kafa yoruyor insan. meğerse birileri o zamanlar bizim için metinde "uygun" değişiklikler yapmış. 6 kıtalı şiirden okuduğumuz kıtalar 1, 2, 4 ve 6. kıtanın ilk iki dizesiydi. diğer kısımlar içerdiği daha yoğun dini öğeler nedeniyle atlanmıştı sanırım. bu tür değişikliklerin (bir tür uyarlamaların) meğer son derece yaygın olduğu gerçeğiyle de sonradan yüzleşmek zorunda kalacaktım.
  
  söyleyiş biçimi de şöyleydi:
  
  zahid bizi ta'neyleme / hay hay
  hak ismin okur dilimiz / hey canım, heeeey canım
  hak ismin okur dilimiz /eyvallah, heey, hey dost
  
  sakın efsane söyleme / hay hay
  hazret'e varır yolumuz / hey canım, heeeey canım
  hazret'e varır yolumuz /eyvallah, heey, hey dost
  
  buradaki "hak" sözcüğünü kimi zaman "halk" olarak okuyup daha fazla transa geldiğimizi de anımsıyorum. anlamadığım sözcüklerin anlamının peşine niye düşmediğimi düşününce, meseleyi toplam bir müzik ve toplam etkisi olarak hesaplayıp öylece kavradığımız sonucuyla karşılaştım. yani bazı sözcüklerin öneminin, anlamlarından çok bir tür nota gibi algılanmasında olduğunu farkettim. ama muassır medeniyet ufkumuz o dönem batı ile malul olduğundan, rolling stones'un bir şarkısını türkçe kavramak için daha fazla uğraştığım da hatırımda...
  
  muhyi'yi yürekten anıyorum.
  
  şiirinin tümü şurada:
  
  zahid bizi ta'neyleme
  
  zahid bizi ta'neyleme
  hak ismin okur dilimiz
  sakın efsane söyleme
  hazret'e varır yolumuz
  
  sayılmayız parmağ ile
  tükenmeyiz kırmağ ile
  taşramızdan sormağ ile
  kimse bilmez ahvalimiz
  
  erenler yolun güderiz
  çekilip hakk'a gideriz
  gaza-yı ekber ederiz
  imam ali'dir ulumuz
  
  erenlerin çoktur yolu
  cümlesine dedik beli
  gören bizi sanır deli
  usludan yeğdir delimiz
  
  tevhid eden deli olmaz
  allah deyen mahrum kalmaz
  her seher açılır solmaz
  bahara erer gülümüz
  
  muhyi sana olan himmet
  aşık isen cana minnet
  elif allah mim muhammed
  kisvemizdir dalımız
  
  :::::::::::
  
  abdülbaki gölpınarlı'ya göre, 3. dörtlükteki imam ali, idris-i muhtefi
  diye tanınan hacı bey'dir. son dörtlükteki, elif, dal, mim harfleri arap
  alfabesinde adem adını meydana getirirler.
  
  kaynak: www.turkulerle.net
• "toprağa ölümden sonra hayat verir" rum, 30/19
• muhyî , arapça "hayvan " kelimesinin if'al vezninin i. fa'il 'idir. arapça'da "hayvan" kelimesi, canlı olma ve canlılık anlamlarında gelir. yani, sadece hayvanlar için değil, tüm canlılar - insan, bitki hatta organizma - için kullanılan bir kelimedir. kelime, bugünkü anlamıyla yalnız tek bir canlı cinsini ifade etmek icin kullanılır. ihyâ ise "canlandırma, can verme " anlamlarına gelir.(bkz: ihya etmek) muhyî ise "can veren , canlandıran " anlamlarına gelir.
  
  ayrıca muhyî'l - din < muhiddin
• devrimciler tarafından dini kısımları çıkarılıp lazım gelen kısımları büyük bir heyecanla söylenen “zahid bizi ta'n eyleme” ilahisinin yazarı.
  
  tam adı bezcizâde mehmed muhyeddin'dir efendim.
  
  konyalıdır. medreseden sonra halvetî ezelizâde'ye intisab etmiş, tarikatı tekmilledikten sonra istanbul çarşamba, mehmed ağa tekkesi şeyhi olmuş, sonra kendi adıyla anılan tekkeye nakletmiş, 1611'de ölmüştür.
  
  ölümünden 360 yıl sonra devrimcilerin şairi olmuştur, o kadar ki yılmaz güney'in bir filminde, mağarada, yılmaz'ın vücudundan uyuşturucu kullanmaksızın ameliyatla kurşun çıkarılırken arkadaşları (tuncel kurtiz'e selam olsun) yüksek sesle bu devrimci ezgiyi seslendirirler.
  
  hakikaten:
  
  erenlerin çokdur yolu
  cümlesine dedik beli
  
  ko desinler bize deli
  usludan yeğdir delimiz
  
  zaten muhyî demiş:
  
  sayılmayız parmağ ile
  tükenmeyiz kırmağ ile
• (bkz: mümit)