mustafa behçet efendi

• 1800 lerin basinda yasamis olan bir osmanlı hekimbası. alkolikleri tedavi etmek icin sarabin icine aslan boku atip icirirmis. saraptan igrenen alkolik ickiyi birakirmis. kendisi ayrica hekimbasi abdulhak mollanin agabeyidir.
• osmanlı devletinde modern tıbbın kurucularından. 1774’te istanbul'da eyüpsultan'da doğdu. hacegandan mehmed emin şükuhi efendinin oğlu olup, üçüncü mustafa han devri hekimbaşılarından büyük hayrullah efendinin kızı tarafından torunudur. yine hekimbaşı abdülhak mollanın ağabeyi, şair abdülhak hamid’in amcasıdır.
  
  süleymaniye tıp medresesini bitiren ve hekim olan mustafa behçet efendi, birkaç yabancı dil öğrenerek bu dillerdeki tıp kitaplarından tercümeler yaptı. 1800’lerde bir fizyoloji kitabı ile bouffon’un histoire naturelle adlı eserinitürkçe’ye tercüme etti. bu faaliyetleri o devir osmanlılarında hakim olan tıp ve biyoloji anlayışı dışına çıkma temayülü gösteren ilk çalışmalar oldu. 1803’te mes’ud efendinin yerine hekimbaşı tayin edildi. hacca giden müslümanlar için sağlık rehberi niteliğindeki tertib-i ecza adlı esere bir bölüm ekleyerek, 1817 yılında türkçe basılan ilk tıp kitabını ortaya koydu. mustafa behçet efendi, 22 aralık 1826’da sultan birinci mahmud hana, yeni kurulan ordunun hekim ve cerrah ihtiyaçlarının karşılanması için, bir tıp okulu açılmasını teklif etti. teklifinin uygun bulunması üzerine, 14 mart 1827’de şehzadebaşı’nda yeniçerilerden boşalan tulumbacıbaşı konağında tıphane-i âmire ve cerrahhane-i âmire adlı iki bölümü bulunan bir tıp okulu açıldı. okulun tıphane bölümünde italyanca, cerrahhane bölümünde türkçe öğretim yapılıyordu. mustafa behçet efendi, bu okulun nazırlığına tayin edildi. o sıralarda mikrobu henüz keşfedilmemiş olan kolera hakkındaki epidemiyolojik müşahadelerini 1831 yılında yayınladı. bilhassa epidemilerin çıkış noktası hakkındaki gözlemleri dikkati çektiğinden, bu risalesi almanca’ya tercüme edildi.
  
  jenner’in aşı risalesi’ni, yukan’ın ameliyat-ı tıbbiye’sini, burne’nin hikmet-i tabiiyye’sini türkçe’ye tercüme eden mustafa behçet efendi, risale-i ruhiye’yi yazmış ve bouffon’un marifet-i arz ve tercüme-i hayvanat adlı eserlerini dilimize kazandırmıştır. yine risale-i illet-i efrenc de tıpla ilgili tercüme eserlerindendir. avrupa dillerinin yanında arapçayı da çok iyi bilen mustafa behçet efendi, mısır ulemasından şeyh abdurrahman ceberti’nin mazhar-üt-takdis bi-huruc-i taifet-il-fransis adlı, fransızların mısır’ı işgalini anlatan eserini de türkçe’ye tercüme etti.
  
  üçüncü selim ve ikinci mahmud han zamanında iki defa hekimbaşılık yapan mustafa behçet efendi, 1832 yılında vefat ederek üsküdar’daki nasuhi dergahına defnedilmiştir.
  
  https://www.turkcebilgi.com/mustafa_behçet_efendi
• epey faydalı işler de yapmış olan bu hekimbaşının 'hezar esrar' adında bir 'tıp kitabı' da varmış. kitabının 'hıçkırık' başlıklı bölümünde demiş ki, "hıçkırık tutan adamın ağzına kazın ağzı tutulsa hıçkırık kaza geçer ve kaz ölür ve böylece yedinci kaz ölünce hıçkırık insandan da geçer."
  
  başka bir yerde de "suçlu bir kimseye bıldırcın kuşunun dili yedirilince bütün suçlarını itiraf eder," buyurmuş.
• hekimbaşı abdülhak molla’nın ağabeyi olan mustafa behçet efendi süleymaniye tıp medresesi’nde okuduktan sonra önce 3. selim'in, ardından da 2. mahmud’un hekimbaşılığına getirilmiştir. o dönemde tıp öğretiminin yetersizliğini gören mustafa behçet efendi tıbhane-i âmire’nin kurulmasında önemli rol oynamıştır.