mustafa rakım

• tuğrakeş, çilekeş ve ressam. celi yazılarda devrim niteliğinde değişiklikler yapmış, bu tarz yazıları (büyük ebatlardaki hat yazılarını) düzensizlikten kurtarmış bir kişidir. celi yazılara istifli imza geleneğini o getirmiştir. tuğraya son biçimini veren de odur.
  
  (bkz: mehmed haşim efendi)
• türk picasso'su olarak bilinir.
  
  hayatını, sanatını, eserlerini çok ayrıntılı biçimde anlatan "hattat mustafa râkım efendi" adlı kitapla ilgili tanıtıcı bir yazı aksiyon dergisinde yayınlanmıştır:
  
  " hat sanatının inkılapçısı olarak anılan hattat mustafa râkım efendi'nin eserleri ve hayatına ait bilgiler bir kitapta toplandı. aynı zamanda figürist ressam olan râkım"ı batılılar da yakından tanıyor.
  
  ağabeyi ve hocası ismail zühdî efendi ölünce, mustafa râkım ona bir mezar taşı kitabesi yazar. ancak aynı günün gecesinde bir rüya görür ve rüyada ağabeyinden uyarı alır: " elifler çok cılız, onları kalınlaştır." sabah olduğunda râkım'ın ilk işi elifleri kalınlaştırmak olur.
  
  artık, hattatların dilinde tek bir isim vardır: mustafa râkım. 11 yaşında icazet almasına rağmen, ağabeyine hürmeten kendi üslubunu 45 yıl, yani onun ölümüne kadar gizli tutar. kaderin garip bir cilvesidir ki, tarzını ortaya koyduğu ilk eseri, ağabeyinin mezar taşı kitabesi olacaktır. işte böylesine bir kadirşinaslık neticesi ortaya koyduğu ürün, aynı zamanda önemli bir sanat eseri kabul edilecektir. nitekim kendisinden yüz yıl sonra bile eserleri büyük ilgi görür, hatta taklitleri bile diğer hat eserlerinden beş misli fiyata satılır. hattat sami efendi'nin bunun üzerine söylediği, biraz da muzipliğe çekilen takdir dolu "ya râkım" nüktesi bundan ötürü ağızlara pelesenk edilmiştir.
  
  hattın "inkılapçısı" olarak bilinen hattat mustafa râkım efendi'nin bu sanatta ortaya koyduğu yenilik, onun dünya çapında tanınmasına neden olur. celî sülüs hattı ve padişah tuğralarında, o güne kadar yapılamayanları gerçekleştirmiş ve kendi tarzını ortaya koymuştur. yazıda belli kalınlıktan sonra harflerin tenâsübünde (bkz: tenasüp) bir türlü sağlanamayan ölçüyü bulmuş, padişah tuğralarına da hat ve şekil yönünden ideal güzelliği vermiştir. figürist ressam olması, harflerin tenâsübü yanında, yazının istifinde de başarıyı yakalamasını sağlamıştır.
  
  hem ressam hem de hattat olan râkım, sadece doğuda değil, batı dünyasında da tanınıyor. batılılar ona "türklerin picassosu" diyor. ancak üstadın günümüzde hat meraklıları dışında tanıyanı olduğunu söylemek pek mümkün değil. öyle ki râkım ile ilgili bu zamana kadar ciddi bir çalışma dahi yoktu.
  
  bu eksikliği hisseden rotterdam islam üniversitesi (bkz: islamic university of rotterdam) islam sanatları fakültesi dekanı yrd. doç. dr. süleyman berk, doktora tezi olarak hazırladığı "hattat mustafa râkım efendi" isimli çalışmasını 8 yıl boyunca geliştirerek aynı isim altında kitaplaştırdı.
  
  kaynak yayınları 'ndan çıkan kitapta râkım"ın hat örnekleri ve hattata dair geniş bilgiler yer alıyor.
  
  "sanat iltifata tâbidir" sözü mustafa rakım için söylenmiş gibi. kendine ait tarzı ile ortaya çıktığı günden itibaren, eserleri hiçbir zaman ilgisiz kalmadı. sultan 2. mahmut 'un, sanatına saygı duyup talebesi olması, râkım"ın marifetine gösterilen bir ilgi ve iltifat gibidir. nitekim sultan, râkım'ı desteklediği gibi daha da ileri giderek sarayından biriyle evlendirerek onu onurlandırmıştır. ama râkım da bu iltifatı ve yakınlığı karşılıksız bırakmamıştır. hünerini ve sanatını en güzel şekilde, sultanın annesi nakşidil'in türbesinde sergilemiştir. süleyman berk, 1815"te türbeye yazdığı yazının râkım için zirve olduğunu söylüyor; "burada üstada ait bütün yönleri ve özellikleri görmek mümkün. bütün marifet burada sergilenmiştir. bizim gibi hattatlar için incelenmesi gereken iyi bir örnektir. ders niteliğinde bir çalışmadır."
  
  mustafa râkım efendi'ye ait, günümüze ulaşan 150'ye yakın hat eseri bulunuyor. bunların tamamı büyük titizlikle korunuyor. çok kıymetli eserler olduğundan korunmasına da o derece önem veriliyor. müzelerde ya da özel koleksiyonlarda muhafaza edilen râkım eserleri, yeni hattatların da örnek alması açısından son derece önemli. râkım'ın m. uğur derman tarafından korunan papağan taslağı ve içindeki yazı oldukça ilgi çekici. ancak râkım"ın en önemli eserleri mezar taşları ve türbelerdeki yazılardan oluşuyor. eserde râkım"ın hayatının yanı sıra celî sülüs ve tuğra estetiğinde ortaya koyduğu yenilikler de incelenmiş. elbette konu ele alınırken, geçmiş üstadların celî yazıları da incelenmiş ve mümkün olduğunca örnekler verilmiş. yani bir nevi râkım"ın şahsında celî yazının da tarihi verilmiş.
  
  yazar berk, kitabı değişik kategoriler altında toplamış. altı bölüme ayrılmış olan kitap râkım"ın hayatı, eserleri ve talebeleri ile başlıyor, onun celî yazıya katkısı ve tuğra değerlendirmesine kadar uzanıyor. süleyman berk bu eseri hazırlamadaki amacının râkım hakkında yazılanları bir araya getirerek yeni değerlendirmelere kapı aralamak olduğunu belirtiyor; "bir diğeri de ulaşabildiğimiz kadarıyla eserlerini istifadeye sunmak. bunun için râkım hakkında rastlanan her türlü bilgi, ilmi kriterler içerisinde değerlendirmeye tâbi tutuldu."
  
  islâm yazısının güzel yazılması, tarih boyunca müslümanların üzerinde çalıştığı konulardan biri oldu. ancak bu konuda en güzel ve gelişmiş örnekleri osmanlı 'da görmek mümkün. osmanlı deyince de bazı isimler hemen ön plana çıkıyor. tarzı ve yazıya getirdiği yenilikle sivrilen bir isim olan mustafa râkım efendi"nin hayatına dair pek fazla bir bilgi bulunmuyor. ordu"nun ünye ilçesinde doğan rakım'ın adı bugün bu ilçede yaşatılmaya çalışılıyor."
  
  ( aksiyon sayı: 455 | haşim söylemez )
• rotterdam islam üniversitesi (bkz: islamic university of rotterdam) islam sanatları fakültesi dekanı yrd. doç. dr. süleyman berk 'in, doktora tezi olarak hazırladığı ve 8 yıl boyunca geliştirerek aynı isim altında çıkardığı "hattat mustafa rakım efendi" adlı kitaba adını veren büyük sanatçı.
  
  kaynak yayınları'ndan çıkan kitapta, osmanlı'nın en büyük hattatı kabul edilen râkım"ın hat örnekleri ve hattata dair geniş bilgiler yer alıyor.
• http://www.hizmettv.com.tr/detail.php?id=1001924
• 18. yüzyıl sonu 19. yüzyıl başları hat tarihinde önemli reformların yapıldığı bir dönemdir. bu yüzyıla damgasını vuran isimlerden biri de "hat dehası"olarak bilinen mustafa rakım'dır. özellikle celi sülüs yazıda yaşadığı döneme kadar çözülemeyen (estetik) problemleri çözmüş ve yazıya farklı bir bakış açısı getirmiştir.