namuscular

• romandaki murat kemal tahirin ta kendisidir. bu murat sonra karsimiza hür sehrin insanlarindan farkli bir insan olarak cikar nedense. üstad murat ismini cok mu severdi bilmem.
• kaslı olmayan anlamına gelir.
  
  (bkz: na)
  (bkz: muscular)
• kemal tahir'in yazdığı bir roman. namus cinayeti yüzünden hapse düşenleri anlatır.
• cok güzel bir orospu tanımı barındırır içerisinde :
  
  ''orospunun dişisi, erkeği olmaz. orospuluk huydur. söz verip tutmamak, borcunu inkâr etmek, birini casuslamak, arkadan adam vurmak, kendinden zayıfı ezmek; hattâ korkmak bile yerine göre orospuluktur.''
• kemal tahirin çorum hapishanesinde gördüklerini yazdığı romanıdır.
  yanilmiyorsam öldükten sonra yayinlanmistir. unlü sarı defterlerinden çıkmıştır
• --- spoiler ---
  (...)
  — efendiler! dedi, istanbul tevkifhanesinde bir kurt musa ile beraber yattık, idam altındaydı. yalancı şahitlere hakim yemin verdirirken zıplayıp kalkmış. «namus dedikleri hangi köydür. ne tarafa düşer! bir kerre onu sor!» diye bağırmış.
  — namus yok mu dünyada? istanbullu, sesini mahsus tatlılaştırdı:
  — dünyada, tabiî, namus var. lâkin akıllı adamlar için... bütün mefhumlar akıllı adamlar için var. işte o sebepten ben dil inkılâbı ile ne halt etmek istediklerini anlayamıyorum. complexe d'inferiorite'yi aşşağılık duygusuna çevirirsek bundan kezban'ın babası ne anlar? namusu da allah gibi beliyorlar.
  — iyi söylediniz... herkes namusu kendine göre anlar. bu sebeple, ben olsam, meselâ kezban'ın babasına hiç ceza vermem, iğneyi kendimize batıralım çuvaldızı âleme... hâşâ huzurunuzdan... sözüm meclis harici,
  kızınız kerhanede... kahveye çıkamazsınız, memleketi bırakıp defolmalı... vuruyorsunuz. mahkeme onbeş sene veriyor.
  — aklıma şöyle bir şey geldi rıza bey.. zenginlerin, şu zenginlerin kızları hiç mi kötülük etmez? kadınları hiç mi hovarda taşımaz? neden hep fıkaralar namus uğruna katil oluyorlar?
  — bu onların namusu olmadığına mı delâlet eder? yani fakirlerin demek isdedim.
  — namusu bilmediklerine... onlar kan her şeyi temizler zannediyorlar. halbuki kan, herhangi bir lekeyi silmez, bilâkis sabitleştirir. ben memet'i tanımıyordum. benim gibi buradaki üçyüzelli mahpus da tanımıyordu. şimdi bedin, mecmuu dünyayı tutar. işte namusu temizlenmedi, tersine, payimal oldu. bir bu... bir de kezban'ı vurmak neyi halleder? kezban'ı vurmak... kız kötü olmuş. bunda sizin de benim
  de hissem yok mu? orospuluk tek başına icra olunur bir zenaat değildir. belki tek başınıza her şeyi yaparsınız. lâkin orospuluk mutlaka iki kişi ister. hattâ ikiden de çok fazla... bir kadın... bir sürü
  erkek... bir tek orospuya, binlerce hovarda... ekserisi aile babası, kız çocuk sahibi insanlar. namuslu insanlar. .. camiye gidenlerden, kurban kesenlerden, mevlüt okutanlardan...
  — bütün bunların kötü olan kadınla suç ortaklığını anlayamadım.
  — anlatayım: komşumuzun kızı, yahut karısı oynak... durun daha baştan başlayacağım. hepimiz zampara adamlarız. bununla öğünürüz. bu işin ustasıyız. söyleyin bakalım, ne kadar orospu olursa olsun ilk
  defa gördüğümüz bir kadından sıkılır mıyız?
  — sıkılırız.
  — biz erkekliğimizle sıkılırsak, kadın elbette bizden daha utangaç olur. şu halde, benim talip olmamdan ziyade, onun yabancı bir adam önünde soyunması daha zordur değil mi?
  — tabiî, evvelâ zordur.
  — tamam... işte oraya gelmek istiyordum. evvelâ zordur. şimdi kaldığımız yere geliyorum! komşumuzun kızı, yahut karısı oynak. (komşu misâldir. kızı karıyı ve bizi mahalleden alıp istediğiniz yere
  götürebiliriz.) bu oynak kız bana —ben soldaki komşuyum— göz ediyor. yumuşak davranıyor. tenhada tutup, «yavrum! bu işin sonu fenadır. sen anlayamıyor sun. doğru durmazsan, babana yahut kocana
  söylerim,» diyorum. evvelâ zor olduğuna mutabıktık değil mi? öyleyse fena halde utanır. utanmak da elbette mutlak ve ebedî bir şey değil. bir müddet sonra size döndü. siz sağdaki komşusunuz. siz de aynı
  şeyi söylediniz. karşıdaki komşu bizim şoför. o da öyle söyledi. zina
  nasıl vuku bulur?
  — orası doğru... evet... lâkin bizim konuştuğumuz kerhane meselesi!...
  — gelelim kerhaneye. kezban kerhaneye düşeli şu kadar ay oldu. siz de zaman zaman oralara gittiniz. kezban için söylemeyeyim. diğer kızların orada bulunması yüzünden hiç vicdan azabı duydunuz mu?
  — vicdan azabı büyük kelime. tabiî insan olarak acıdım.
  — pekâlâ! siz, ben, buradakiler vicdan azabı duymadık, birisini vurup öldürmek istemedik de memet neden kezban'ı vurdu?
  — babası değil mi?
  — babalığın sosyal menşeini burada araştırmak uzun olacak. demek ki o biçarenin bizden fazla bir şeyler duyduğu, kendisini bir başka türlü mesul saydığı muhakkak.
  — muhakkak.
  — iyi ama kezban kerhaneye kendi isteğiyle gitmediği gibi, kerhaneyi de kendisi icat etmiş değildir. ben gördüm. bir bekçi, bir polis bir sürü de kalabalık yavrucağı arkasından iteleyerek zorla oraya götürdüler. bir sürü nizam onu orada, aynen bizi burada tuttuğu gibi, zorla tuttu. şu halde, memet'e fenalık eden sâde kezban değil, aynı zamanda kerhane ve kerhaneyi zarurî kılan şartlar.
  — haydi buna da doğru diyelim.
  — kerhane kalûbelâdan beri mevcut olduğuna ve hayırlı bir rüzgâr esmedikçe daha asırlarca mevcut olacağına göre ve bu akşam artık kezban orada yok diye malatya şehrinin genel birleşme evinde sermayelerden birisinin eksil meşinden başka bir değişiklik vuku bulmadıysa, kızı öldürmek neyi halletti?
  — doğru, tabiî... cehalet de bu işte...
  — evet, cehalet bu işi biraz daha karıştırdı. beş çocukla bir kadın daha sokakta kaldı. işte o kadar. buna karşı biz yalnız acıyoruz. ve acımakla vazifemizi yaptığımıza inanarak vicdan huzuru bile duyuyoruz. neden hükümetimiz tekkeleri kapattığı halde kerhaneleri kapatmıyor? diye düşünmüyoruz.
  — kerhane olmasa fuhuş gizli yapılır da ondan.
  — gizli fuhuş yok mu? barları, çalgılı gazinoları, müstahdemin idarehanelerini, güzel daktiloları, metres hayatını saymıyorum. mahalle aralarında kaç tane kerhane dolduracak umumî kadın var. bu
  mükemmel bir teşkilâttır. bu mükemmel teşkilâtın resmî pençesine düşen kezban'ı öldürmek bir şey halletmiyorsa baba kabahatlidir ve onbeş sene ceza hakkıdır efendim. meseleyi şöyle düşünmeli sanırım :
  kerhane ve orospu topyekûn bir milletin yüzkarasıdır. bir memlekette açık veya kapalı orospuluk yapılıyorsa orada istiklâlden, milliyetten, vatan sevgisinden, şereften ve namustan bahsetmek için insanın hiç değilse kerhanedekiler kadar yüzsüz olması lâzımdır. ne çare ki bu işler giderek tabiî hale gelmiş. bir tarafta namusunu temizlemek meşru hakkı, bir tarafta hastalık korkusuyle kerhaneyi devam ettirmek meşru mazereti... biz nelere alışmışız yarabbi! istanbullu bir an durdu. bir şey hatırlamış gibi elini kaldırdı. yüzü karma karışık olmuştu. durun bakalım! daha âlâsı var. orospuluk bile milliyetçiliği, yüksek ırkçılığı propaganda eden vasıta haline geliyor. yani birkaç sene sonra onu, yalnız mazur görmeyeceğiz, bir taraftan da alkışlayıp tamime çalışacağız.
  — artık mübalâğa ediyorsunuz;
  — mübalâğa nasıl söz! mübalâğa birisini aldatmak için kullanılır. şaşırtıp aldatmak için. eğer, burada kim olursa olsun birisini aldatmak istesem, ben de sabahtan beri herkese uyardım. «herif iyi etti,
  namusunu temizledi,» derdim. insanları aldatmanın en doğru yolu, en kestirme yolu, sözlerini tasdik etmektir. orospuluk bir yüzkarası olmaktan maalesef çıkıyor müdür bey, bir ırk üstünlüğü misali oluyor.
  kezban'm babasına ben işte o sebepten kızıyorum. şoför, şuradan kitabı ver. başta duruyor. küçük, pis bir kitap... şurada canım... kalktı.kitapları raftan çıkardı. birisini getirip masaya koydu: işte beyler,güldü : ne tuhaf! sizin evden getirttiğiniz kitaplardan birisi imiş.«izmir hikayecileri antolojisi». okumadığınız anlaşılıyor.
  — küçük kardeşim göndermişti. okumaya vakit bulamadım.
  — öyleyse... lütfen sabredeceksiniz..yaprakları acele acele çevirdi:size efendiler, incili şerif okumuş bir muharrirden bahsedeceğim.incili şerif okumuş bir muharrirden ve bir türk orospusundan... haliskan bir orospu... aradığı yeri buldu: incili şerif okumuş muharririn adıve soyadı: ertuğrul deliorman. tanıyor musunuz? müdür bey?
  — hayır. gençlerden olacak.
  — evet, gençlerden... babası adı salih. anası adı: sıdıka, doğumtarihi: 1332. ooo, pek de genç değil. 26 yaşında... tahsili: ilktahsilini bulgaristan eskicuma türk rüştiyesinde ikmal etmiş. türksefareti vasıtasıyle balıkesir muallim mektebine yerleştirilmiş.1936'da sivas'tan mezun olmuş. şimdi, inkılâp sayesinde kızlarla erkeklerin bir arada okudukları ilkmekteplerden birisinde hocadır.kendi ifadesine göre ilk dinlediği kitap süleyman çelebinin mevlidi.ilkokuduğu incili şerifmiş. muharririn hayatına gelince : ilk yazısı balıkesir'de «türk ili» gazetesinde çıkmış ve daha onaltı yaşmdayken aynı gazetede «sesler» başlığı altında her gün bir fıkra ve muhtelif imzalarla röportajlar, hikâyeler, romanlar yayınlamış. vallaha uydurmuyorum. aynen okuyorum. gelelim eserlerine ve edebî mesleğine: ilk öğertmenliği malatya vilâyetinde olduğundan tesadüfe ne dersiniz? hemen bütün hikâyelerinin mevzularını buradaki ayvalık köyünden almışmış. son üç dört senedir, izmir kazalarında öğretmenlik yapmış. şimdi «yeni asır» gazetesinde muharrirlik etmekteymiş. mecmua ve gazetelerde çıkmış hikayeleriyle, henüz neşredilmemişlerinden meydana getirdiği dört, beş kitabı varmış.
  kendi tabiriyle «iki yakası bir araya gelince» neşredecek. size şimdi hikâyeyi okuyacağım. aynen : ismi: «gâvur!». başlıyorum : «geceleyin kasabanın en canlı sokağı muhakkak ki «kırmızı fener» sokağıdır.
  meyhanede ipi kıranlar, içkinin ve ebedî kadın daüssılasının köpürttüğü hakikî hüviyetlerini etrafa taşıra taşıra faytonlarla o sokağa girerler. hadisenin olduğu gece «kırmızı fener» iki tarafa yalpa vuranlar, kapı
  kapı dolaşanlar, karışık içkilerin kamçıladığı seslerle doluydu. çünkü gündüz çılgın bir neşeyle cumhuriyet bayramı kutlanmıştı. böyle gecelerde allahm affedemeyeceği hiç bir günah yoktur.
  kapısında gemici feneri yanan evlerden üçüncüsü âdeta kudurmuştu. içerisi hıncahınçtı. dışardan kapıya yüklenenlere «anakadın» ağız dolusu küfürler savuruyordu. fakat laf anlamayan, «kezban, kezban»
  diye haykıran...» istanbullu gülümseyerek durdu : — beyler! işte bakın. vallaha uydurmuyorum. hâdise garip bir tesadüften ibarettir. belki bu mevzuda bu kitabı hatırlayışım da bu tesadüften ileri geldi. vaka malatya'nın «kırmızı fener» inde ceryan ediyor. kahramanının ismi de «kezban». size de öyle gelmiyor mu? biz sanki hikâyenin şu anda, vaktiyle yazılmış bu hikâyenin mabadini yaşıyoruz. devam ediyorum.
  müsaadenizle diye hay kırışan bu insanlara küfür para etmeyince tatlı dil dökmek mecburiyetinde kalıyordu:
  — beyler! kezban değil ya, marsık emine bile boş değil bu gece... başka akşam buyurun, yarın akşam buyurun. kezban iki aydır bu kasabada çalıştığı halde, bir türlü doyulamayan bir kadındı. nereden geldiğini, nenin nesi olduğunu doğru olarak bilen yoktu. bu hayata yeni mi atılmıştı, yoksa tramvaylı şehirlerin
  umumhanelerinden mi buraya gelmişti? soranlara kahkahayla gülerek:
  — bir orospunun hayatı ne olacak arslanım! derdi. bak keyfine sen. son derece neşeliydi. müşterilerini eğlendirmek, memnun etmek hususunda müthiş sabır sahibiydi. oturduğu yerde duramazdı.
  gramofona oynak bir plak kor, mayosu içindeki (geceleri kırmızı mayo giyerdi) kıvrak vücudunu kıvıra kıvıra döner, dönerdi. yorulunca başım avuçlayarak oturan müşterilerden birinin kucağına yığılır, fıkır fıkır
  gülerek gözleri kapalı birkaç dakika öylece kalırdı. gece bir hayli ilerlemiş, sokağın yükü biraz hafiflemişti. kezban gene gramofona uymuş, tahta döşemeleri zıngır zıngır titretiyor, çaça kadının:
  — deli misin sen ayol? akşamdan beri yirmi müşteri savdın otur, dinlen biraz. aa, böylesini hiç görmedim. şeytan kulağına kurşun, hasta olacaksın, kız! diye bağırışına mukabele olmak üzere karşısında parmaklarını şakırdatarak göbek çalkalıyordu. tek, tük müşteri kapının küçük penceresinden şöyle bir göz atıyor,
  içeri girmeden geçip gidiyordu. saatin onikiye yaklaştığı sırada, kapı çalındı. içeriye ağızlarında pipo,
  sarı saçlı, uzun boylu iki kişi ile beraber yine şık giyinmiş, göbekli bir adam girdi. kezban oyununu bozmamıştı. gelenler garip bir dille selâm vererek hasır iskemlelere yerleştiler. plak durmuştu. uzun boylulardan biri ağzındaki piponun yanı başından dumanla karışık birtakım anlaşılmaz kelimeler çıkararak ellerini çırptı. kezban onlara bakmadan anakadmm kollarına yığıldı. yabancılar, alâkayla kezban'ı, laubalilikten fazla kadın samimiyetiyle dolu vücudunu seyrediyorlardı. karşılarında, oturdukları yerde uyuklayan biri
  şişman, öteki geçkin, üçüncüsü çukulata renkli kızların varlıklariyle yoklukları birdi sanki. kezban çaça kadının kucağında kalakalmıştı. gözleri hâlâ kapalıydı.
  belki de uyuyordu.
  istanbullu nefes aldı:
  — buraya, hikayeci üç yıldız koymuş. yani tasvir ve takdim bitti. bu hikâyenin yazılmasına sebep olan asıl vaka başlıyor demek. birer cigara buyurun.devam ediyorum :
  «bu iki yabancı, mütehassıs sıfatıyle bir dost memleketden getirtilmişlerdi. harp yangınından çok uzakta bulunan bu kasabada yaşamak onlara sonsuz bir zevk ve huzur veriyordu. sabahleyin, bol kahvaltılarından sonra iş otomobillerine binerler, toz, toprak içinde «askerlik» oynayan çocukların, sığır mayıslarını eşeleyen
  tavukların ve kaldırım üzerinde güneşleyen komşu köpeklerin, daracık sokağın iki keçesine
  kaçışlarını keyifle seyrederek ve onlara anlamadıkları bir lisanla bağırarak kasabaya onbeş kilometre mesafedeki işlerine giderlerdi. onları zaman zaman yoklayan bir yokluğun sıkıntısı vardı: kadın! hayır, güzel olması şart değildi. sadece kadınlık edecek kadınların yokluğu. kendi memleketlerini düşünüyorlardı. akşam paydosundan sonra mendil, gömlek, kravat gibi sık sık değiştirdikleri şuh kızlarla herhangi bir parka, herhangi bir gazinoya, herhangi bir kabareye giderler, bol bol dans ederek doyasıya eğlenirlerdi. ne kaygısız hayattı o!... fakat burada? işte bir yıl oluyordu ki aşağı yukarı yirmi beş bin nüfusu bulunan bu anadolu kasabasmdaydılar. bu bir yıl içinde hiç bir genç kıza kur yapmak fırsatını dahi ele geçirememişlerdi. ne taassuptu bu!... her pazar günü park, tren zamanı istasyon, hınca hınç kadınla dolardı. fakat bu, iriyarı endamlı, genişöomuzlu, mavi gözlü, sarışın, pipolu delikanlılara «alıcı gözüyle bakan» bir tek genç kıza rastlamamışlardı. bu akşamki baloya, onlar da usulen davet edilmişlerdi. her zaman, bir
  veya iki erkeğe mukabil, tümen tümen kadın ve genç kız vardı. daha evvel tecrübeyle öğrenmişlerdi ki bunlardan herhangi birisini dansa kaldırmaya
  teşebbüs etmek
  kös kös geri dönmekle neticelenir di. bu yüzden kendi dillerini
  pürüzsüz
  konuşan genç kaymakamın kendilerini büfeye davet edişinden istifade
  ederek
  bir aralık ondan «dam» rica ettiler. netice hiç de ümit ettikleri gibi
  çıkmadı. bu
  teklif karşısında genç kaymakamın yüzü birdenbire karıştı. böyle bir
  şeyin
  olamayacağını, burasının bar olmadığını, arzu ederlerse falanca
  yerdeki «türk
  barı» na gitmelerini izah ve tavsiye etti.
  bunun üzerine sarı saçlı ve pipolu iki genç tercümanlarını yanlarına
  alarak
  faytoncunun rehberliğiyle buraya geldiler.
  kaymakam «türk barı» demişti. lâkin ne garipti bu türk barları!...
  sokak
  başında faytondan inmişler, biraz yürüdükten sonra bir kapıyı
  çalmışlardı.
  kapının üzerindeki küçük pencereye çıkartma resim gibi ihtiyar bir
  kadm yüzü
  yapışmış, sessiz bir kritiği müteakip, onları içeriye, bir toprak avluya,
  oradan da
  yarı çıplak vücutlu bir kadının oyunu ve şakrak sesi ile dolup taşan
  basık tavanlı
  bir sofaya almıştı.
  ilk dakikalarda yadırgadıkları bu yer, git gide hoşlarına gidiyordu.
  hele o kadm,
  ihtiyar ana kadının kucağında, bir ortaçağ ressamına model olacak
  derecede
  nefis vücutlu kadın! onlara her şeyi unutturmuştu. iki yabancı
  kezban'ı işaret ederek burnundan geliyormuş hissini veren yumuşak
  ve sisli kelimelerle şişman tercümanlarına bir şeyler söylediler.
  tercüman gözlerini kendilerinden ayırmayan çaçaya kezban'ı
  göstererek :
  — mösyöler, bayanı istiyorlar! dedi.
  — müthiş yorgunum anne, beni mazur görsünler!
  cevap yabancılara tercüme edildi. fakat şişman tercümanın yanındaki
  uzun boylusu sertleşen sesi ile bir şeyler söyledi:
  — ne demek? böyle yerlerde müşteri reddedilmez... demiş. kezban
  birdenbire doğruldu. kaşları çatılmış, avurtları sıkılmıştı:
  — yorgunum efendim! insanı hasta yapan yorgunluktan anlamaz mı bu
  adamlar? diye hiddetle söylendi. onları, düşman gibi, kinli bakışı ile
  süzüyordu. tercüman bu cevabı ötekilere tercüme etmeye lüzum
  görmeden,
  — bu mösyölerin kim olduklarını bilmiyorsun galiba hanım? dedi.
  hem ne olursa olsun, bir orospu, müşterisinin arzularını yerine
  getirmeye, zevkini yapmaya mecburdur .
  kezban göğsünü yumrukluyordu:
  — işte ben, orospuyum ve müşterimin zevkini yapmayacağım.
  anladınız mı? mösyöler kim olursa olsunlar. arzularını yerine
  getirmiyeceğim işte... dudakları titriyor, göğsü hızlı hızlı inip
  çıkıyordu. diğer kadınlar, şaşkın şaşkın ona bakıyorlardı. kendi
  aralarında sık sık kezban'ı çekiştirirler ken «ne para canlısı karı!
  ölecek kadar yorgun oluyor da, gene müşteri kabul eder, altın
  bileziklerden artık kolları görünmez oldu,» derlerdi. çaça kadın bile
  hâlâ şaşkınlıktan kurtulamamıştı.
  iki yabancı, yerlerinden kalkmışlar, tercümana asabî asabî bir şeyler
  söylüyorlardı. tercüman lalettayin bir umumî
  kadından yediği bu hakareti hazmedememiş gibi yerinde duramıyor,
  oflayıp
  poflayarak;
  — senin gibilerin hakkından polis gelir. polis lâzım polis! diye yüksek
  perdeden söyleniyordu.
  kezban iradesini kimsenin eğiltemiyeceğinden emin halile ve gururla
  cevap verdi:
  — buyrun efendim! polis iki adımlık yerde... arzu ederseniz ben
  çağırayım. şişman adam, hakikaten dışarı çıkmıştı. biraz sonra yaşlıca
  bir polisle içeri girdi. gürültüyü duyan diğer evin sermayeleri açık
  saçık kıyafetleri ile birer ikişer geliyorlar, onların etrafında halka
  oluyorlardı.
  tercüman, hiddetli bir sesle, vaziyeti polise izah etti. kezban bir
  sandalyeye çökmüş, onlarla alâkadar değilmiş gibi bir tavır almıştı.
  ecnebilere daima nazik olmayı, onlara kolaylık göstermeyi kendi
  vazifesinin mühim bir düsturu sayan polis, kezban1 a döndü :
  — mösyöler içeri girdikleri vakit, seni çiftetelli oynarken
  bulmuşlar. demek ki yorgunluk bahane... şu halde, buna sebep ne
  kezban?
  genç kadın sandalyesinden tekrar fırladı. sabrı tükenmiş gibiydi.
  kollarını savurarak,
  — sadece istemiyorum. anladınız mı sebebini? evet, yorgunluk falan
  hepsi bahane... istemiyorum efendim, istemiyorum.
  — fakat vazifeni unutuyorsun.
  — vazifem mi? yapmıyorum vazifemi...
  — mecbursun... polis,
  — sonra, senin için fena olur... deyince «kırmızı fener» in
  dilberi, âdeta deliye döndü. zaten tırnaklarını avuçlarına geçirecek
  derecede asabi idi. birden parladı:
  — bana hiç bir şey olmaz polis bey. boğazına bir şey tıkanmış gibi
  boğularak devam etti:
  — ben gâvurlara orospuluk yapmam polis bey... yutkunuyor,
  dudakları daha fazla titriyordu. kendisini tutmak istediği besbelliydi.
  fakat rolünde muvaffak olamadı. gözlerinden iri iri taneler dökülmeye
  başladı. boğuk bir sesle:
  — beni nihayet buradan başka bir yere sürebilirsiniz. elinizden
  bundan başka ne gelir polis bey? fakat sürüleceğim yer gene bir türk
  memleketi değil midir?
  herkes susuyordu. polis bile söylemeye hazırlandığı cümleleri
  yutmuştu. iki yabancı alık alık kadına bakıyorlardı. kezban sıkılan
  yumruklarını kalçalarına vurarak kesik kesik söyleniyordu:
  — ben gâvur orospusu değilim polis bey!
  bir sandalyaya yığılmış, başı kolları arasında hıçkıra hıçkıra ağlarken
  ağzından,
  — ben türk orospusuyum polis bey... ben türk erkeklerinin
  orospusuyum.. sözleri döküldü.
  diğer kadınlar başları önlerinde susuyorlardı. yaşlı polis, gözlerindeki
  ıslaklığı etrafa göstermemek için ağır ağır bahçeye çıktı. istanbullu
  kitabı ileri doğru sürdü. yumruğunu üstüne koydu:
  — anladınız mı? «ben türk erkeklerinin orospusuyum polis bey.»
  sırtında kırmızı mayosu... bir saat, kendi kendine dans etmiş,
  bundan başka, akşamdan beri yirmi türk erkeği ile yatmış, kanı yüzde
  yüz hâlis bir türk kadını... yüzde yüz ırkçı bir hikâye... hem de
  realist... hem de yanık... yalnız «kezban» ismini beğenmedim.
  «ayhan», «gökhan», «kayahan», «begümhan» falan olmalıydı da
  okuyucunun fikrini turanlara, anayurda doğru sürüp götürmeliydi.
  ırkçılık artık kerhaneye kadar girdi. millî bünyemize elhamdülillah
  yerleşti. gayrı bize hamdolsun zeval yoktur.
  — böyle şey olmaz. uydurduğu belli bir şey!
  — zanneder misiniz? size bir küçük hikâye daha anlatacağım.
  bunu birisinden dinledim. bir şair mebusun oğlu anlattı, iş bankasını
  soyduğundan mahpustu. almanya'ya gidip gelmiş yiğitlerden. orada
  naziliğin alman milletinin ruhuna nasıl yerleştiğini ispat için insanın
  gözlerini yaşartan bir
  hikâye söylemişti: bir «kırmızı fener»li haneye gitmiş. berlin'de...
  bereket versin orada nüfus kâğıdı sormuyorlar. bir mayolu kız
  beğenip yukarı çıkmış. soyunmuşlar. kadıncağız bizim oğlanın sünnetli
  olduğunu görür görmez yataktan sıçrayıp duvara kadar kaçmış, var
  kuvvetiyle bağırarak, eline ne geçerse türk delikanlısının suratına
  fırlatmaya başlamış. feryada yetişmişler. vaziyeti öğrenen feryada
  iştirak etmiş. aralıkta «yahudi» kelimesinin sık sık geçtiğini bizimki
  farkedince işi anlamış. o da bilmukabele «türk, vallaha türk, billaha
  türk!» diye narayı basmış. polis gelmiş. artık orasını sormadım.
  bizdeki gibi ihtiyar, gözü yaşlı, bir kanun mümessili mi, yoksa bıyığı
  terlemiş bir s.s muharibi mi? her neyse... pasaport meydana
  koyulmuş, hecelenmiş. türklük, güneş gibi, meydana çıkmış. gürültü
  bastırılmış. oğlan zifafa nail olmuş. kanının hakkını aryen kızından
  parası mukabilinde almış, îşte iki hikâye. yalnız bizimki daha orijinal.
  bir kerre vaka cumhuriyet bayramı gecesine denk getirilmiş. aferin!
  demek radyolarımız, türk kadınının nasıl olup da esaretten
  kurtulduğunu ballandırırken bizim kezban kırmızı mayo ile göbek
  atıyormuş. tabiî atacak. vazifesidir. duymadınız mı, ırkdaşımız ve
  aynı zamanda kanun mümessili polis bey, o ihtiyar ve gözü yaşlı memur
  ne diyor? «fakat vazifeni unutuyor musun? mecbursun... sonra
  senin hakkında fena olur,» demiyor mu? göbek atmak da, gâvurlarla
  yatmak da bazı türk kızları için, cumhuriyet bayramı gecesi demek
  vazife imiş. vazife. aksi takdirde sonu fena olur. buna adıyla sanıyla
  «grev » derler. halbuki dünya iş bölümü üzerinde durur. ne yapalım?
  ben muharrirlik edeceğim. bizim kız katili memet'in oğlu amele...
  ikimiz de hakkımıza bu memlekette kanuna hürmet için razı olacağız,
  işbölümünü inkâr mı ediyorsunuz? işbölümü var! siz harpte
  öleceksiniz. ben patagonya'da sefaret kâtipliği yapacağım. bazı türk
  kızlarına, «şu kefere misafirlerimizle dans ediversenize» diye teklif
  edemiyen kaymakam bey, aynı kefereleri «türk barına teşrif
  buyurun» diyerek yine bir türk kızı olan kezban'm başına neden
  musallat ediyor? hep işbölümü denilen muvazeneye riayet için...
  — şu halde, iş bölümünün aleyhinde misin? kanaatinizce işbölümü
  olmamalı mı?
  — iş bölümünün lehinde ve aleyhinde olmak diye bir hadise yoktur.
  hepimiz işbölümünün içinde doğar, içinde ölürüz. mesele iş bölümünde
  değil, iş bölümünün zor yerine düşmüş vatandaşın orada ebediyen
  kalmasının vatan ve millet selâmeti sayılmasmdadır. vazife, her
  şeyden mukaddes... hangi vazife? orası belli değil... bizim trahom
  hastanesindeki doktor da vazifesini yapıyor, şu anda polis dairesinde,
  yahut jandarma tavlasında vatandaşa sopa atan, işkence eden insan da
  vazifesini yapıyor. bu iki vazife ara smda hiç mi fark yok? en büyük
  türk âlimi merhum ziya gökalp, «gözlerimi kaparıml vazifemi
  yaparım» buyurmuş. kezbanlar, gözlerini kapayıp vazifelerini yapmaya
  mecburdurlar. eskiden bu iş için şart aranmazdı. şimdi, küçük bir
  fark oldu. kezbanlar, «türk erkeklerinin orospusu olduğunu» hiç
  unutmadan gözlerini kapayacak, vazifesini yapacak!. kezban'm
  babasına neden kızıyorum? yahut da
  ona niçin sizin gibi acımıyorum! bir evi yahut bir sokağı, kerhane
  yapıyoruz. kızların ellerine vesika vererek oraya doldurup
  zenaatlerinden temettü alıyoruz. fazla olarak vazifesini yapmak
  istemeyince üstüne kanunun beli tabancalı mümessilini göndererek
  cebretmeye kalkacak kadar hayasızlığı gökyüzüne çıkarıyoruz. bizi
  bıçaklayacağına, yani bütün kezbanlarm namusunu arayacağına evlâdım
  öldürüyor. hepimiz de öyle yapıyoruz. gücümüzün yettiğine vuruyoruz.
  biz âdinin bayağısı, bayağının âdisi olmuşuz. kendimizi methetmemizin
  sebebi burada, ihtiyar rum karısı, beyoğlu'nun güneş görmez
  sokağında komşusuyla yaptığı bir kavga esnasında türklüğe hakaret
  edebilir mi? kanun «eder» diyor. yaramızı bildiğimizden gocunuyoruz.
  namus telâkkisi vardır. lâkin tersine çevirip fıkaranm boynuna bukağı
  gibi geçirilmiş duruyor. zenginlerin namusu başka, fıkaranm namusu
  başka... bir kadın operatör ahbabım vardı. kadınları doğurtur.
  kürtaj değil. doğurtur. kibar ve zengin kızların zedelenmiş
  bekâretlerini pis bir usulle tamir ederdi. «doğurttuklarını beni çok
  severler. her zaman gelir ararlar. fakat kızlıklarını tamir ettiğim
  hanımlar, beni o andan itibaren unutmayı seviyorlar. ben de onların bu
  unutkanlıklarından memnunum. çünkü bir anlık zaaf denilen yalana
  inanmam. beş bayan pekâlâ, küçük bir «nahiyeyi» her felâkete karşı
  muhafaza edebilir, içlerinde üç kere önüme kadın yatıp kız oğlan kız
  kalkanlar oldu. uç kere aynı soğuk ve utanmaz eda ile beni
  tanımazlıktan geldiler,» demişti, işte görüyorsunuz, operatörlük de
  bazen nankör bir zenaat oluyor.
  — haklısınız. fenalık yok demiyorum ama, yavaş yavaş düzelteceğiz.
  bu biraz da tahsil ve seviye meselesi... eski telakkiler birdenbire
  sökülüp atüamaz. yavaş yavaş hepsi yoluna girecek.
  — eski telakkilerden iyiye doğru değil, hayasıza doğru
  «yükseliyoruz.» eskiden, taassubun yol kestiği devirde, islâm
  orospusu olduğu için gâvurla yatmayan kezban'm macerasından, bir
  hoca, cami kürsüsünde vaaz mevzuu çıkaramazdı. haya ederdi.
  şimdi, türk ırkından olduğu için gâvurla yatmayan orospucuğun acıklı,
  pardon, şerefli hayatı, babayiğit ırkçılarımızın millî ideallerini ispat
  eden bir vesile oluyor. bir antolojiye bilhassa o hikâye almıyor, iyilik
  yapmak için vakit geçirmek mazeret değildir. yavaş yavaş fenalık
  yapılır. komşunun karısını yavaş yavaş kandırır da baştan çıkarırız.
  harf değişmesi, şapka giymemiz, hep birdenbire olduğu için tuttu,
  yaşadı. düşman yenilince «yavaş yavaş» diyerek imha muharebesi
  durdurulur mu? izmir'e, sakarya'dan onbeş günde inmek yanlış da,
  oraları köy köy zaptederek gitmek mi doğru... orospuluk püsküllü
  festen daha ehemmiyetsiz püsküllü belâ mı ki yavaş yavaş
  kaldıracağız? hayır. orospuluğun kökleri iktisadîdir. iktisadî temele
  dokunmak kabil olamıyor. bu iktisadî temel durdukça orospuluk,
  içtimaî zaruretlerden madut olmakta devam edecektir.
  yerli nahiye müdürlerinden sadık bey, gayet haklı bir söz bulmuş gibi,
  masasında otururken şüphesiz kendisine pek yaraştırdığı bir azametle
  lafa karıştı:
  — geçenlerde de «iktisadî» dediniz. her şeyi iktisada
  getiriyorsunuz? bundan başka, insanları idare eden bir kuvvet yok
  mu?
  — meselâ nasıl bir kuvvet?
  — manevî bir kuvvet.
  — yani allah mı?
  — evet.
  sadık bey, gecelik entarisiyle bıyık takmış bir kadına benziyordu. ona
  bakarken, istanbullu, deminden beri derdini bol bol döktüğü için
  duymaya başladığı ferahlığı birdenbire kaybetti. tekrar öfkelendi:
  — yani, memet'in kızını öldürmesi allah tan mı?
  — tabiî... takdiri ilâhi.
  — kezban'm orospu olması da mı allahtan?
  — elbette.
  — öyleyse... siz allaha pek acayip bir iş gördürüyorsunuz... kirli bir
  iş... ertesi gün, cezaevi müdürü istanbullunun odasına çıktı. kederli ve
  ümitsiz bir hâli vardı:
  — onbeş sene verdiler. duydun mu?
  — onbeş sene vermişler, idamdan başladı. esbabı muhaffefe
  görülerek onbeş seneye indi. aklında mı damadını öldüren ömer'e
  de on beş sene verdilerdi.
  — yahu, bunlar namus uğruna başını belâya sokanlara düşmanlık mı
  ediyorlar?
  — hayır. namusçular, işi bilmiyor. millette tabiî cahillerde bir kanaat
  var: insan karısını canı istediği zaman vurabilir sanıyorlar.
  — kötülükte görürse vurmasın mı?
  — bir erkek karısını kötülükte görüp öldürürse zaten ceza on
  dört aya kadar indiriliyor. bir şartla: kadınından şüphelenmemiş
  olacak ve oda kapısından girince münasebet halinde bulacak.
  vazııkanunun kanaatince erkek kısmı, bu vaziyette mutlaka adam
  öldürürmüş ve mazur imiş.
  — öyleyse neden bu kadar ağır ceza veriyorlar?
  — dedim ya şartı var.
  — şartın da allah belâsını versin, şurtun da. sen bir kahve pişirt.
  — başüstüne... istanbullu, kapıdan sefer1 e seslendi. kahve söyledi.
  --- spoiler ---
• kadın-erkek ilişkisi, bu bağlamda gavurun "centilmenlik" bizim "delikanlılık" olarak adlandırdığımız tavır, tanrı inancı, uçmayan şeyhleri yerlere kondurmayan müritleri üzerine nefis tespitler içeren, namus cinayeti olarak sınıflandırılan cinayet türüne katilin ağzından şaşırtıcı yorumlar getiren kemal tahir romanı.
  
  yeri gelmişken; kemal tahirin yazdığı bir paragrafı, ömrü boyunca uğraşsa yazamayacak adamların ona reva gördüğü 12 yıl hapis cezasını ileride çocuklarıma nasıl açıklarım bilemiyorum.
• (...)
  - komünistlik nedir?
  
  - bazılarına göre çok fena bir şey...vatan hainliği. bize göre en kısaltılmış tarifi şu; biz, insanın insanı her ne suretle ve her ne bahanesiyle olursa olsun soymasına razı değiliz.
  
  (...)
• kemal tahir’in cezaevinde kaldığı yıllarda yazdığı ve cezaevine “namus meselesi” yüzünden düşmüş sıradan insanların dramını derinlikli ve çözümleyici bilgilerle aktardığı romanıdır.
• kitapta yer alan döneme ilişkin saptamalar oldukça çarpıcıdır. şehrin göbeğindeki bir umumhanenin normal karşılanması, mahkumların burada çalışan kadınlar hakkındaki yorumları dikkate değer. namus cinayeti nedeniyle hapse düşen mahkumların birçoğunun hala eşlerini seviyor olması da oldukça garip geldi. kitapta mahkumlar tarafından kürtler hakkında yapılan yorumlar zaman zaman güldürmektedir. "istanbullu murat" karakterinin de kemal tahir'in kendisi olması da şüphe götürmeyecek derecede sarihtir.