osmanlı modernleşmesi

• türk modernleşmesinin cumhuriyet türkiyesi'nden önceki ilk safhası. iii. selim'le başlayıp ii. mahmut'la hız kazanan, ikinci abdülhamidleyse doruk noktasına ulaşan, bir yoruma göre türkiye cumhuriyeti'nin kuruluşuna kadar, bir başka yoruma göreyse lozan antlaşmasının kabulüne kadar geçen modernleşme süreci.
  
  türk modernleşmesinin cumhuriyet türkiyesi döneminden belirgin farkı, kökleri islam'da olan bir topluma dünya sistemi içerisinde bir yer aramasındadır.
• ilginç bir şekilde günümüz türkiyesi muhafazakâr kitlelerinde modernleşme karşıtı bir dönem olduğu yanılgısı mevcuttur.
  
  örnek:
  
  bir batılılaşma/modernleşme hamlesi olan ve oldukça modern bir tasarıma sahip olan arma i osmani'nin geleneği simgelediği yanılgısı gibi.
• ilber ortaylı'nın bu dönemin başlıca tartışma konuları üzerine çeşitli makalelerinden oluşan batılılaşma yolunda isimli kitabı da osmanlı modernleşmesi hakkında önemli bir kaynaktır.
• (bkz: osmanli cumhuriyeti)
• osmanlı modernleşmesini iyice inceleyip anlamadan cumhuriyet sonrası türkiye modernleşme hareketlerini anlamaya kalkanlar genelde çuvallar, argümanlarının hepsinin altı boş kalır. kemalist aydının zayıf karnıdır osmanlı modernleşmesini yeterince anlamayıp türkiye cumhuriyeti modernleşmesi üzerine ahkam kesmeye çalışmak. 7000 senelik anadolu türk medeniyeti gibi zırvalar üzerine tartışacaklarına cumhuriyet öncesi 250 yılı tartışsalardı adam akıllı bugün sıkıntıya düştüğümüz bir çok açmazımızı aşmakta daha başarılı olabilirdik.
  
  bir de 2. mahmud en sıkı reformistlerin başında gelse dahi bu hareket genellikle 3. selim ile başlamış farzedilir. en azından bu konuyla ilgili kitaplarının ismi daha önce bahsedilmiş olan ve bu konularda çok değerli eserler vermiş olan ilber ortaylı ısrarla o noktadan başlanmasının bu hareketin anlaşılmasında daha başarılı olacağını iddia eder.
  
  derin, derya bir konudur osmanlı modernleşmesi, bir büyük kültürün başka bir kültür tarafından yenilmesi ve ona verdiği tepkiler açısından ibret vericidir. değişimsizliğin, durağanlığın, özünü korumanın bir erdem kabul edildiği kültürün yenilenmekten başka çaresi olmadığını, yenilenmezse yok olmaya mahkum olduğunu kavraması ve bu yenilenmeye karşı çıkan onlarca iç dinamikle savaşıdır. tesadüf odur ki o dönemde de bu yenilenmenin en büyük engeli silahlı kuvvetlerdir. dünya üzerinde başka hiç bir toplum yoktur ki en elit silahlı kuvveti olan yeniçerileri el birliği ile toplu halde katledip bunun adına da "hayırlı olay" desin.
• niyazi berkes'in (bkz: türkiye'de çağdaşlaşma) adlı kitabı okunmadan tartışılması pek mümkün olmayan konudur.
• tepeden inme modernlesme cabasidir. avrupa'da ki modernlesme ise aksine, tabandan gelmedir. bireyler modernlesmis, dolayli olarak da devletleri modern hale gelmistir. son 200 yildir biz de tepeden inme bir sekilde bilimde, sanatta ilerlemeye calisiyoruz. halbuki aksine bireylerimizi(cocuklarimizi) bilimi, sanati, evrensel olan her seyi seven ve savunan kisiler olarak yetistirirsek, modernlesme kendiliginden tabandan olusacaktir.
• ııı. selim ile başlayıp ıı. mahmud ile devam eden, askeriye, eğitim ve ilim merkezli olan lakin bu duruma maladaptif kalmış kavram.
• 1700lerde başlayıp 3.selim ile anlam bulan ama kökleşmeyen 2.mahmutla beraber ciddi anlamda değişiklikleri getiren geç türkiye cumhuriyetinin temellerinin aslında o dönemde atıldığı askeri, mühendislik ve fikir hayatında ki değişim dönüşümdür.
• modernleşmenin birdenbire 3. selim'le başladığını düşünmek, olayın derinliğini eksik bırakır. değişimler öncelikle zihinlerde başlar, osmanlı'nın kurumlarının yetersiz kaldığını, yeni bir sisteme ihtiyaç duyulduğunu insanlar bir günde idrak etmedi. ilk kıpırtıları lale devri'nde görmek mümkün. bu değişiklik ihtiyacı halk tarafından değil de, devlet adamları tarafından hissedilmiştir. halktan böyle bir talep gelmemesi de modernleşmenin temelsiz kalmasına sebep olmuştur. modernleşmenin dünya'daki örneklerine baktığımızda, başarılı olan ve büyük fark yaratan değişimlerin, tabandan gelen istekle gerçekleştiğini görürüz. tepeden inme değişimin başarılı bir örneği ise japonya'dır. japonya'nın gelişimi devlet eliyle ve zorlamasıyla olmuştur. japonlar'ın yaptığı en önemli atılım eğitimde olmuştur. önce eğitimi ele almışlardır. osmanlı'da ise halkı eğitmek, okuma yazma öğretmek adına büyük bir çaba yoktur. bizde büyük eğitim hamlesi cumhuriyetle başlamıştır.