peninsular savaşları

• napolyon savaşlarının bir parçası olarak 1807-1814 yılları arasında vuku bulmuş ve latin amerika'nın bağımsızlığını kazanmasında oldukça önemli rol oynamış olan savaşlar silsilesi. tüm avrupa'yı karşısına alan napolyon bonapart, borbon hanedanının ispanya şubesini safdışı bırakmak istiyordu ve tüm iber yarımadasını işgale başladı. zaten savaşın adı da buradan gelmektedir (peninsula ispanyolca'da yarımada demektir). işin ilginç yanı, daha onyıl öncesine kadar atlantik ticaret yolları hakimiyeti için birbirlerini kıran ingiltere ve ispanya krallıkları ittifak kurmuş ve napolyon'un istilacı politikasından nasiplenen portekiz krallığı da bu ittifaka katılmıştır.
  
  napolyon karada bu ittifakı duman etmiştir. hem ispanya hem de portekiz tahtına kardeşi joseph bonapart'ı geçirmiştir (birinci jose adıyla). bu arada ispanya kralı iv. carlos (charles) ele geçirilmiş ve fransa'da tutsak olarak tutulmuştur. öte yandan portekiz kraliyet ailesi (kralice doña maria i ve prens joao vi) brezilya'ya kaçmayı başarırlar ve brezilya krallığı kurulur. hatta öyle ki napolyon iktidardan düşüp, portekiz bağımsızlığını geri kazanınca kraliyet ailesi geri dönmekte biraz isteksiz davranır. joao vi geri dönüp portekiz tahtına geçse de oğlu dom pedro ii brezilya'da kalır. daha da garip olan, brezilya'nın bağımsızlığını dom pedro ilan eder.
  
  ispanya'nın işgali ile birlikte latin amerika'da bir güç boşluğu doğar. ispanya krallığı koloniler için bir yükten başka bir şey değildir ve kast sistemi dolayısıyla ispanya'dan gönderilen kamu görevlileri ile kreoller arasında bir çekişme hali zaten vardır (bkz: peninsulares/@eachart muller). ispanya sürekli asker ve malzeme talep etmektedir ama bölgeye hiçbir şey vermemektedir. ayrıca ingiltere, fransa gibi ülkelerle olan çekişmeler yüzünden koloniler sürekli işgal tehditi altındadır. nitekim ingiltere, peninsular savaşları başlamadan önce 1806'da buenos aires'i işgal etmeye çalışmış ama toplu bir direnişle geri püskürtülmüşler ve ingiliz general william beresford tutsak alınmıştır.
  
  vaziyet bu haldeyken, önce 1810 yılında jose de san martin önderliğindeki gümüş nehri genel valiliği(virreinato del rio de la plata) sonra da simon bolivar öncülüğünde yeni granada genel valiliği (virreinato de nueva granada) bağımsızlık için isyan eder. arjantin'in bağımsızlığı nisbeten kolay olsa de bolivya, ekvador,peru ve venezuela'da epey uğraşılır. kimi eyaletlerin kendi aralarındaki iç çekişmeler işleri daha da zorlaştırmaktadır. bu yüzden, jose de san martin ve simon bolivar ekvador'un guayaquil şehrinde biraraya gelip saldırmazlık ve işbirliği paktı imzalarlar. gerisi çorap söküğü gibi gelir.
  
  savaş boyunca karada oldukça başarılı olan fransa, denizlerde aynı başarıyı gösteremez. ingilizler fransa'yı blokaj altına almayı başarırlar ve nefes aldırmazlar. 700 bin kişilik ordusunu ta moskova'ya kadar sürükleyen napolyon, fransa'ya sadece 60 bin kişi ile dönebilir. 1814 yılında fransa'nın kesin yenilgisi ile birlikte müttefikler fransa'yı işgal ederler ve napolyon elba adası na sürgüne gönderilir. fransa kesin bir yenilgi almış olsa da afrika'daki kolonilerini hemen kaybetmez. latin amerika'da pek bir varlığı olmayan fransa, savaşın başlarında elde ettiği kazanımları koruyamaz.
  
  ayrıca (bkz: napolyon savaşları)
  tema: (bkz: latin amerika tarihi)
• (bkz: yarımada savaşı)
  ispanyol direnişidir.
• ispanyollar bu savaşa "guerra de la independencia" yani bağımsızlık savaşı derler.
  türkçe asıl adı yarımada savaşıdır.
  (bkz: yarımada savaşı)