reconquista

• castilla ve aragon krallıklarının birlesmesinden sonra ispanya yi sadece muslumanlardan degil yahudilerden de arindirmak icin baslatilan hareket. katolik olmayan halka "ya yarin evinizi terk edersiniz, ya katolik olursunuz, ya da sizi keseriz" denmistir. bagnaz bir hareket olsa da ispanya nin birlesmesinde, atilim yapmasinda, halk ve yoneticilerin kenetlenmesinde cok etkili olmustur.
  kelime anlami da tahminimce yeniden ele gecirmektir.
• genelde müslüman arapların iber yarımadası'ndan defedilmesi anlamında kullanılır.^* bir sava göre^*; bu yeniden fetih hareketleri sonrası portekiz ve ispanya'da ulus devlet daha erken yapılanmış ve bunun sonucunda da saldırgan-misyoner eğilimler güçlenmiştir. bu veriler de keşif hareketlerinin niye bu yarımadadan başladığını bir nebze olsun açıklamaktadır.
• (bkz: las navas de tolosa)
• literatürde geçen anlamı açısından kaba tabirle iberya halklarının intikamıdır. müslümanların sahip olduğu güney ve güneydoğu topraklarındaki siyasi çatırtıların artması ve onlarca beyliğin ortaya çıkmasının nihai sonucunda; yavaş yavaş şehirler düşmüştür. yüzyıllar alan bir süreçtir bu. müslümanlar yıllar önce bu topraklarda kullandığı siyasi bölünmüşlükten faydalanma stratejisinin kendi başlarına gelmesine engel olamamıştır.
• tarihin en büyük kıyımlarından birinin yaşandığı "yeniden fetih" hareketi.
  özgür din anlayışı amacıyla hiristiyanlar başlatmış ve ülkede katolik devlet oluşturacak kadar sınırsız bir özgürlük kazanmışlardır.
  ancak aynı özgürlüğün ülkelerinden kovulan yahudilere ve öldürülen müslümanlara verilmemesi unutulmayacak bir olaydır.
• ercisnet com sitesindeki zamanda yolculuk dizisi, bugünkü bölümünü reconquista'ya ayırmış. bir yahudi-müslüman devleti olan endülüs'ün çöküşü üstüne verilen bilgi, bugünler için anlamlı olabilir.
• sanılanın aksine bir kere olup biten bir durum değildir 3 evreye ayrılır,1. ve 2. si tartışılır ancak 3. sü kesinlikle yapılması gereken bi hareketti, keza bu hareketin ne kadar doğru olduğu 100 yıl sonra ispanya imparatorluğunda görüldü..
• isp. yeniden fetih
  
  ispanyol tarihinin 770 yillik bir surecidir. 710 yilinda emevi hanedanliginin iber yarimadasini (iberian peninsula) buyuk olcude fethi sonrasi kurulan endulus emevi devleti ile baslar, 1492 yilinda son musluman endulus devleti granada sultanliginin yikilmasi ile sona erer. yani temel olarak hristiyan hispanik halkin kendi topraklarini yeniden fethini kapsayan surectir. amerika'nin kesfi ile savasi birakan ispanya ve portekiz gozunu yeni ufuklara diker, reconquista da burada sona erer.
  
  genel olarak tarihciler, reconquista surecinin baslangicini covadonga savasi olarak alirlar. tahminen 722 yilinda gerceklesen savasta kucuk bir vizigot ordusu, emevi ordularindan birini yenilgiye ugratip sonuc olarak iber yarimadasinin kuzey kesiminde daglik bir krallik kurdu: asturias
  
  vizigot ordusunun komutani pelayo (ing. pelagius) tarafindan kurulan krallik, musluman isgaline karsi elde edilen ilk basari ve akillardaki buyuk bir semboldu, zira catir cutur sizi kilictan geciren bir orduya karsi aldiginiz ilk zafer ve kurdugunuz ilk krallik. daha sonralari bu krallik buyuyup guclenip canina okuyacaktir endulus emevilerinin, orasi ayri.
  
  muslumanlarin ispanyadan atilmasi fikri ilk kez anonim bir yazit olan chronica prophetica (883-884)'da islenmistir. gerekce olarak muslumanlar ve hristiyanlar arasindaki kulturel ve inanc ayriliklarinin iber yarimadasini boldugu, bunun sonucunda hristiyan varliginin tehdit altinda oldugu belirtilir.
  
  11. yuzyilda hacli seferlerinin baslamasiyla "hristiyan topraklarinin yeniden fethi" dusuncesi basgostermeye basladi. muslumanlarin bu topraklarda isgalci olduklarini, tipki onlarin "cihad" ilan etmeleri gibi hispanik katolikler de reconquistayi baslattilar.
  
  biraz tarihi geri sarip bastan alayim. ispanya isgal edilmeden once bolgede hukum suren bir vizigot kralligi vardi (lat. regnum visigothorum). 700lu yillarin basinda (711 kabul edilir) tarik ibn ziyad komutasindaki berber askerler cogunlukta olmak uzere araplar ve kuzey afrikalilar cebelitarik'i gecerek iber yarimadasina ciktilar. hizla ilerleyen muslumanlar pirineos'u (ing. pyrenees) bile gecip fransaya girdiler.
  
  yeni fethettikleri topraklarda hemen bir islami duzen kuran muslumanlar, haberi emevi halifeligine gonderirler:
  
  "sevgili halife hazretleri,
  
  ispanya'yi fethettik. burada halife hazretlerine bagli bir emirlik ilan ettik. emirlerinizi bekliyoruz.
  
  saygilar"
  
  halife i. velid hemen butun musluman komutanlari geri cagirir. mesela ilk fethedilen bolge olan al andalus (tur. endulus), ordu komutani tarik ibn ziyad tarafindan yonetilmekteydi, fakat halife kendisini sam'a (ing. damascus) cagirinca yerine musa bin nusayr gorevlendirildi. vizigot krali roderik'in dul karisi ile evlenen musa bin nusayr'in oglu abdulaziz sevilla'da kendi yerel yonetimini ilan etti. fakat hristiyan karisindan cok etkilendigini ve hristiyanliga donme ihtimali bulunduguna ikna edilen halife i. velid tarafindan suikastine hukum verildi falan filan. yonetim ondan ona, sundan buna gecmis iste. ogluna kuzenine vs. buralar cok sikici yerler, geciyorum.
  
  ilk reconquista hareketine gelelim. hersey yaz mevsimi biterken basladi aslinda. yuksek vergilerden bikan kuzeyli bir grup uzerine hosnutsuzlugu gidermesi ve vergileri toplamasi icin gonderilen emirler basarisiz olunca ordu gonderilir. ordu pelayo'nun kuvvetlerini bir guzel tokatlar, bunlar da daga cikarlar. kendilerini savunabilecekleri dar bir gecite dalip mevzilenirler, sonra yerel halkin da yardimiyla endulus ordusuna saldirirlar. daglarda savasmaya aliskin olmayan endulus askerleri bozguna ugrar, bu ilk zafer (covadonga savasi) de reconquistanin baslangici olarak kabul edilir.
  
  endulus ordusunun bozgunu uzerine pelayo, zafer kazandigi daglarda asturias kralligini ilan eder. bu kralliga da kimse dokunmaz, ilismez. neden, cunku o yillarda butun endulus ordusu toplanip fransa uzerine akin yapmak uzere hazirlik yapiyordu. "donuste bunu da aliriz, yol ustunde degil nasilsa" diyerek sonraya birakmislar olsa gerek.
  
  bu rahatliga ragmen asturias kucuk ve gucsuz bir krallikti. bunu bilen pelayo ve ailesi, kuzeydeki diger soylu ve guclu ailelerle evlilikler yapmislardir. mesela pelayo'nun kizi ermesinda, cantabria dukunun oglu alfonso ile evlenmis.
  
  pelayo'nun olumunden sonra yerine gecen oglu favila ayi saldirisinda oldurulmus. onun yerine gecen i. alfonso, galicyalilarin da destegini arkasina alip moorish (fasli, magribi) askerleri galicya'dan ve leon'dan atti. hatta bu basarilarindan dolayi kendisine nickname olarak el catolico (ing. the catholic) verildi.
  
  sonralari basa gecen ii. alfonso kralligi daha da buyutup guclendirdi, hatta kendisi zamaninda krallik resmen charlemagne ve papa tarafindan tanindi. ayrica yine kendisinin hukumdarligi sirasinda st. james the great (tur. buyuk yakup)'in kemiklerinin santiago de compostela, galicia'da bulundugu duyuruldu. bu duyuruyla birlikte fransizlar ve diger katolik avrupalilar galicya'ya gidip gelmeye basladi. bu olayin kralliga en buyuk getirisi, olayin dini boyutunu kullanarak kendi tarafina yardim cekmesi olmustur. isa'nin 12 havarisinden biri olan st. james ile asturias kralligi, yalnizliktan kurtulup diger katolik devletlerle iletisim icine girmistir, ayrica st. james ispanya'nin koruyucu azizidir.
  
  buyuyup gelisen asturias kralligi'nin yaninda bir diger bagimsizligini muhafaza eden navarra kralligi, enduluslerden gelen akinlara ragmen yikilmayip ayakta kalarak cok buyuk bir is basarmislardir aslinda. pirineos'un otesine gecemeyecegini anlayan endulus komutanlari, hedef olarak iber yarimadasinin tam fethini benimsediler. bunun icin de zaman zaman kuzeye, asturias ve navarra'ya akinlar yaptilar fakat basarili olamadilar.
• reconquista kelime anlamı yeniden fetihtir. endülüs devletinin son mağribi kalesi büyük granada kalesi birleşen ispanya güçlerine daha fazla dayanamayarak düştü.ancak bugün ki portekiz ve ispanya uluslarına çok güçlü bir kültürel miras bıraktılar. büyük keşifleri yapmalarından ,bilimde tıpta tarımda hayvancılıkta ilerlemelerinde ki payı dile getirmeselerde yadsınamaz.
• ortaçağda, islam kültürü ve düşüncesinin, medeniyetin zirvesinde iken, batı kültürü karşısında bugün "yenilmiş" hale gelmesinin sebeblerinden biri olan, hristiyan batının arapları ve yahudileri ispanyol yarım adasından çıkartmasıdır. uzuuun yıllar önce, hatta ve hatta yüzyıllar önce, avrupa, "üçüncü dünya ülkelerini" oluşturuyordu. bu, bizim ortaçağ dediğimiz döneme denk gelmektedir. o dönemlerde avrupadaki barbar kavimler, dandik, kör kılıçları ile birbirlerinin kafalarını keserlerken(!) (kulağa hiç yabancı gelmiyor bu durum ama dur bakalım),eski yunanı çoktaaan unutmuş depreşirken, araplar harıl harıl aristoyu yalayıp yutuyor, antik yunanı okuyup çeviriyorlar; bir de "falsafa" yapıyorlardı. o dönemdeki islam düşünürleri ikiye ayrılmışlardı. bir bölümü (bkz: ibni rüşd) tanrıyı ispata bilim yolu ile gitmek için kelam yapıyor, bir kısım ise akıl ve vicdan yolu ile bunu yapıyordu.(bkz: gazali) o dönemde hristiyan kültüründe de, islam kültüründe de bilim ve din arasında bir çekişme vardı. ama bu çekişme hristiyan dünyasında kan gövdeyi götürme şeklinde iken islam aleminde, daha hoşgörülü bir şekilde cereyan ediyordu. ancak özellikle reconquista' dan sonra küllahlar yer değiştirdi. araplar tarafından bir güzel hazırlanmış paketlenmiş, homini gırtlak bilgiye ulaşan batıda bilim kazanırken, islam aleminde sonun başlangıcı için geri sayım başladı ve akla dayanan ama deneye dayanmayan inanç sistemi hakim oldu. avrupada n'oldu? kopernik oldu, galileo oldu, ondan sonra da olaylar gelişti zaten.