roma borçlar hukuku ^*

• sayin efendim bu rbk, roma hukuku'nun caglar boyu hukuk sistemlerini etkileyen en onemli kismidir . $oyle ki, yuzyillar boyu i$i gucu birakip roma hukuku'na bok atip duran alman hukukcularindan $imdi adini hatirlayamayacagim bir tanesi bile demi$tir ki, "gavur yapiyor hoca" .
  
  gercekten de roma hukuku'nun belkegimini olu$turan bir parcadir diyebiliriz borclar hukuku bolumune . gunumuzde de degi$mi$ de olsa kullandigimiz karz akdi, ariyet akdi, vedia akdi ve rehin akdi gibi akitler hala kullanilmaktadir .
• romalilar borca dogal olarak latince, obligatio diyorlardi . borcluya debitor, alacakliya da creditor deniliyordu (bkz: credere) .
  
  daha da ilerleyecek olursak goruruz ki, herhangi bir borcun ifa edilebilmesi icin, ortada o borcun konusu olmasi gerekiyor . buna da edim ya da eda deniliyor . $imdi bu gudik romalilara gore, imkansiz bir $ey uzerinde borc dogmaz . imkansizlik sadece borclunun $ahsina ait subjektif bir imkansizlik ise, borc munasebeti muteberdir . yalniz adam oldurmeyi, hirsizlik yapmayi veya ru$vet vermeyi taahhut etmek borc konusu olamaz . boyle bir taahhut yapilmi$ ise borc batildir . zira hukuk nizami hukuka, kanuna ve ahlaka aykiri hareketleri korumaz, allah belamizi verir bakin yemin ediyorum .
  
  ayrica, edmin tayin edilmi$ veya tayin edilebilir bir karakter ta$imasi da lazimdir . bu ne demektir denilebilir . hemen aciklayalim: ileride edimin tayinini mumkun kilacak objektif unsurlarin gosterilmi$ olmasi demektir . nihayet, edimin para ile olculebilir olmasi, yani maddi bir deger ta$imasi lazimdi . roma hukuku ancak maddi kiymet ta$iyan edimleri borc konusu olarak tanimi$tir . klasik devrin muhakeme usulune hakim olan, mahkumiyetin ancak paraya dair bir mahkumiyet esasinin bir neticesidir . hatta hukuk pratik cali$malarindan hatirlayacaginiz bir dallama olan ulpianus bir ara kafasina esmi$ ve $oyle demi$tir: “borcun konusunu para ile tazmini kabil olan $eyler te$kil eder”
  
  bu sebeple efendim bugunku hukukumuzdan farkli olarak o zaman $arki soylemeyi veya konferans vermeyi taahhut etmek veya kom$uyu rahatsiz etmemek icin gunun muayyen saatlerinde calgi calmamayi taahhut etmek gibi vaatler bir borc dogurmaz .
• (bkz: set isbasinda)
• $imdi, roma borclar hukuku'nda bir cok borc tipi var fakat, ben burada i$in bokunu cikarmayip, sadece ilginc gelebilecek $eyleri aktarmayi bir gorev, bir borc (ehehe) bildigimden sadece bir kac tanesini huzurlariniza sunmak istiyorum .
  
  parca borclari ve nevi borclari:
  
  eger edimin muhtevasi ferden tayin edilmi$ ve secilmi$ ise, mesela bu ev, $u tablo, o kole gibi ortada bir parca borcu, species borcu vardir . ancak verilmesi lazim gelen $ey ferden degil de nevi ve miktari ile tayin edilmi$ ise, mesela uc cuval afrika bugdayi, iki fici beyaz $arap, bir arap ati, on yumurta gibi bahis konusu olan bir nevi borcu, genus borcudur .
  
  parca borclarinda borclunun sorumlu tutulamayacagi bir sebepten oturu borcun ifasi imkansiz bir hale gelmi$ ise, mesela borcun mevzuu telef olmu$ ise, borclu borcundan kurtulur . halbuki nevi borclarinda o neviden $eyler yeryuzunde mevcut oldukca borcun ifasi imkansiz hale gelmez . bu durum me$hur (vay cakiyim ne zaman me$hur) “genus non perit”, nevi borcu telef olmaz sozleriyle ifade edilmi$tir .
  
  i$te bu romalilar boyle de ilginc insanlar ..
  
  (bkz: roma hukuku)
  (bkz: hukuk)
• (bkz: locatio conductio)
• 3.sınıfta olmama ve artık iühf'de birleştirilmiş bi şekilde okutulmasına rağmen veremediğim, son girdiğim sınavda da verememe ihtimalinin çok yüksek olduğu derstir. ben ondan bıktım, o benden bıkmadı. tek dileğim kadının bu iki müfredatlı sistemden bıkması ve eski müfredatta kalan bütün öğrencileri geçirmesidir.
  ancak doğru olan bi şey vardır ki, borçlar hukuku görüldükten soora bi çok şey çok daha kolay geliyo. eğer bu dersi 4.sınıfa koysalar, kimse kalmaz, tarih dersi gibi okur geçeriz.
• roma hukuku dersinin bir parçası olarak işlenir. en kısa ve öğrenilmesi en kolay bölümdür, zorlanan öğrenci arkadaşlarıma türkan rado'nun yazmış olduğu roma hukuku dersleri borçlar hukuku kitabını tavsiye ediyorum.
• roma imparatorluğunun etnik, dini ve kültürel farklılıklar bakımından en zengin, ama aynı zamanda da problemli olan bir coğrafyada asırlar boyu imparatorluğu ayakta tutan faktörlerin başında bu devletin sahip olduğu hukuki yapı ve bunu işletiş biçimi olduğunu söylemek yanlış olmaz sanırım.
  
  bu makalenin okuyucularının bilimum hukuk fakültesi okuyucularından veya hukuka gönül vermiş insanlardan oluşacağını düşündüğüm içi konuya roma borçlar hukukunun en temel borç sistemlerinden ayni akitler grubu ile başlamak istiyorum.anlatımım şu şekilde olacak;
  
  ayni akitler
  -karz akdi (misli mal ödüncü)
  -vedia akdi (emanet sözleşmesi)
  -ariyet akdi (misli olmayan mal ödüncü)
  -rehin akdi
  
  ayni akitlerde tarafların rızalarının uyuşmuş olması sözleşmenin kurulması için yeterli değildir. sözleşmenin konusunu oluşturan malın zilyetliğinin karşı tarafa geçmiş olması gerekir.
  not: karzın konusu olan malın mülkiyeti borçluya geçer diğerlerinde geçmez.
  
  karz akdi:
  bir miktar paranın veya diğer misli eşyanın mülkiyetinin aynı nevi den ve ayni miktar şeyleri iade borcu altına giren kimseye nakil işlemi ile oluşur. kural olarak tüketilebilen mallar karz akdinin konusunu oluşturur. karz akdi dar hukuk davaları doğurur.
  bizim hukukumuzda roma hukukundan farklı olarak ayni bir akit değil, rızai bir akittir.
  
  ariyet akdi:
  gayrimisli mal ödüncü olan bu sözleşme ile ariyet alan, ariyet verenden bir şeyi ücretsiz olarak kullanılmasını elde eder ve aldığı şeyi kullandıktan sonra iade etmek borcu altına girer.
  eksik iki tarafa borç yükleyen bir sözleşmedir. tarafların biri her zaman borç altına girerken(ariyet alanın iade borcu) diğeri bazı koşulların varlığı halinde borç altına girer(ödünç verilen mal nedeniyle kişi bir zarara uğrarsa).
  ariyet alan kişi ödünç aldığı malı ücretsiz olarak kullanma hakkını elde eder.
  =>ariyet sözleşmesi para karşılığı yapılırsa işlemin niteliği değişir ve bu sözleşme bir kira sözleşmesi olur.
  kural olarak gayrimenkuller(taşınmazlar) ariyet olarak verilmezler.
  
  ariyet - karz arasındaki farklar:
  
  1)ariyet misli olmayan mal ödüncü ; karz ise misli mal veya para ödüncüdür.
  2)karz akdi para karşılığında yapılabilir ;ariyet akdi ise ücret karşılığı yapılamaz.
  3)karz akdi tek tarafaborç yükleyen bir sözleşmedir ; ariyet akdi ise eksik iki tarafa borç yükleyen bir sözleşmedir.
  4)karz, darhukuk aktidir ; ariyet iyiniyet aktidir.
  5)karz akti cins (nevi) borcu doğurur ; ariyet ise parça borcunu doğurur.
  6)karz akdinde ödünç verilen şeyin mülkiyeti ödünç alana geçer ; ariyette ise , ariyet alan roma hukukuna göre aldığı şeyin zilyedi dahi olamaz
  =>bugünkü hukukumuzda ariyet alan zilyet durumundadır.
  
  vedia akti:
  menkul (taşınır) bir malın ücret karşılığı olmaksızın belli bir süreliğine vedia veren tarafından vedia alana bırakılmasıyla oluşur. emanet sözleşmesi de denir.
  =>günümüzde ücret karşılığı yapılır ancak roma hukukunda ücretsizdir. vedia akti ücret karşılığı yapılacak olursa istisna sözleşmesi olur.
  =>gayrimenkul bir mal emanet bırakılacak olursa bu vedia akti değil vekalet sözleşmesi adını alırdı.
  
  -eksik iki iki taraflı bir ayni akittir. asıl borçlu vedia alandır; vedia veren ise belli koşullar altında borç altına girer.
  -roma hukukunda vedia alan, ariyet alan gibi , aldığı şeyin zilyedi dahi olamaz. bugünkü hukukumuzda ise vedia alan zilyedidir.
  -vedia alanın sorumluluğu ariyet alanın sorumluluğuna göre menfaat prensibi nedeniyle daha azdır.
  -vedia alanda ariyet alan da, aldıkları mala bir takım masraflarda bulunabilir. ariyet alan kişi aldığı mala zaruri ihtiyaçlar nedeniyle yapacağı masrafları karşılamak zorundadır. vedia akdinde kişi hiçbir şeyi karşılamak zorunda değildir; vedia veren masrafları karşılar.
  1)zorunlu(zaruri) vedia
  tehlike anında emanet edilen bir şeyi, kişinin dürüstlüğü hakkında bilgi edinmeye imkan olmadan, zaruret ve mecburiyet altında verilmiş bir vediadır.
  =>böyle bir vediayı alan iade etmediği takdirde , roma hukukunda vedia verene , tevdi ettiği şeyin değerinin iki mislini istemeye yarayan bir dava hakkı tanınırdı.
  
  2)gayri muntazam vedia
  vedianın konusu açık olarak bırakılan bir miktar para veya misli eşyadır (normal vedia da gayrimisli eşyadır). vediayı alan şeyleri değil fakat aynı cins ve aynı miktar şeyleri iade etmek borcu altına girer.
  karz akdine benzer ; ama farklılıkları vardır:
  >karzda menfaat her zaman alanındır; gayrimuntazam vediada ise esas menfaat verenindir.
  >karz dar hukuk akdidir; vedia ise hüsnüniyet akdidir.
  ör:bankaya yatırılan mevduat, düzensiz vediadır.
  
  3)yediemine tevdi
  bir malın kime ait olduğuna dair uyuşmazlık varsa o malın hak sahibi açıkça belli olan kadar güvenilir birine bırakılmasıdır.
  
  rehin akdi
  rehin sınırlı bir ayni haktır, amacı teminattır. rehin akdinden doğan haklar ise şahsi haklardır.
  roma da rehin hakkının gelişimi:
  1.fiducia = tam anlamıyla rehin akdi değildir; mülkiyet geçer. bizim hukukumuzda inançlı muamele olarak geçer.
  2.pignus = rehin akdi. rehin alan kişi rehin verenden ona ait malın zilyetliğini alır.
  3.pignus conventio = rehin anlaşması. ne mülkiyet ne de zilyetlik rehin alana geçer.
  
  -rehin akdi bir borcun ileride ödeneceğini garanti etmek, teminat altına almak maksadıyla yapılır.
  -vedia ve ariyet gibi eksik iki taraflı bir sözleşmedir. vedia ve ariyet sözleşmelerinde sadece menkullerden rehin akdinin konusunu hem taşınır hem taşınmazlar oluşturur.
  -rehinde menfaat alanındır. bu nedenle aldığı mala bir masraf gerekiyorsa karşılamak zorundadır. lüks masraflar alana ait değildir.
  
  roma da taraflar başlarda esas borcun ödenmemesi halinde alacaklının rehin verilen şeyin mülkiyetini kazanacağı konusunda anlaşabiliyorlardı. fakat bu, gösterilen rehnin değerinin alacaktan üstün olması hallerinde borçlu aleyhine açık bir haksızlık doğurduğundan ms.326 yılında yasaklanmıştır. bundan böyle alacaklı rehin üzerinde ancak satış hakkının kullanabiliyor, rehini paraya çevirip alacağını elde ettikten sonra, eğer varsa geri kalanını rehin verene iade edebiliyordu.
  lex commissaria yasağı = rehin gösterilen malın mülkiyetinin borç ödenmediği takdirde alacaklıya geçeceğine ilişkin anlaşma yapma yasağı.
  günümüzde böyle yapılan anlaşmalar batıldır.
  
  -asıl alacak hakkı ortadan kalktığında rehin hakkı son bulur, yani borç ödenmişse malın iadesi gereklidir.
  
  ör:rehin verdiğimiz inek doğurdu. yavru esas sahibindir. semere ve mallar üzerinde rehin hakkı devam eder; ancak borç ödenmezse mal veya semereleri satılıp içinden borç miktarında para alınıp, borçtan düşülür.
  
  >rehinli alacaklıya ineğe yaptığı beslenme, ilaç gibi masrafları rehin verenden isteyebilir.
  rehin alan, aldığı mal nedeniyle bir zarar görürse rehin veren de bir tazmin yükümlülüğü altına girer. yani rehinli alacaklı;
  1)elinde bulunduğu rehin gösterilen mala yaptığı masrafı
  2)rehin gösterilen mal yüzünden gördüğü zararı borçludan(rehin verenden) isteyebilir.
• romada konular aktıkça şok olmaktayım ne kadar da değişmemiş bazı şeyler diye.borçlar kısmında daha çok benzerlik olacakmış,bakalım küçük dilim nereye gidecek...
• tbk'nın^* temelini oluşturan, işlediği konularla hassiktir be rıfat abi dedirten, özel hukuk konusu. ilgili terimler için;
  (bkz: akit)
  (bkz: karz)
  (bkz: vedia)
  (bkz: ariyet)
  ve (bkz: roma hukuku)...