• kıpçak türküdür. 14 yaşındayken moğol tarafından kaçıralarak bizanslı köle tüccarlarına satılmıştır. buradan da kahire'ye getirilip eyyübilerce orduya alınmıştır. zekası ve yeteneği sayesinde hızlıca yükselmiştir.

    sultan kutuz, baybars'a vadettiği halep valiliğini vermemesi üzerine baybars, kutuz'u öldürmüş. yeni memlük emiri olmuştur. islam tarihinde moğolları yenebilen tek hükümdardır. hayatı boyunca moğollara ve haçlılara karşı çok büyük zaferler kazanmıştır. haçlıların ellerinde bulunan son kaleleri almış ve yıkmıştır. doğu topraklarından haçlıları temizlemiştir.

    ne kadar ıı. izzeddin keykavus ile ittifak oluştursalar da bizans topraklarına yaptığı akınlarda anadolu selçuklu türklerinden yeteri kadar destek görmemiştir.

    54 yaşında bir haziran gecesi öldüğü rivayet edilse de bir rivayete göre keşiş kıyafeti giyip doğduğu topraklara dönmüştür.

    kahire ve şam arasında atlı ulak sistemi kurmuş ve bu sistem için yollar, köprüler, at değiştirmek için menzil istasyonları kurmuştur. böylelikle haberleşmenin ve ulaşımın çok yavaş olduğu bir dönemde kahire ile şam arasındaki bir mesajın dört günde gitmesini sağlamıştır.

    oğullarının ismi berke ve sülemiş'tir. ölümünden sonra berke han olmuştur.

    ortaokul ve lise kitaplarında memlük devleti ne kadar ordusu araplardan oluşup dili arapça olsa da her zaman türk devleti sayılmıştır. nedeni baybars handan kaynaklanmakta.
  • memlükler, "veraset" usülleri sebebiyle kendi zamanlarından günümüze kadar özellikle avrupa merkezli entelektüellerin dikkatini çeken bir coğrafya, tarih olmuştur. neredeyse tüm sultanları köle pazarlarından çıkmıştır. iktidar ekseriyetle babadan oğula değil, kılıç hakkıyla ele geçirilmiştir. iktidar diğer orta çağ devletlerindeki gibi asil bir kana, kutlu kılınan bir soya ya da efsanevi hikayelere değil, güce dayanıyordu. bu gücün sahibi sultanların bir zamanlar köle olarak satıldığı da göz önüne alınırsa, bu sistemin anlamlandırılmasının pek çokları için tahayyül edilemez olduğunu söyleyebiliriz.
    memlüklerin kahire merkezli islam devleti'nin idaresini ele geçirmesi, başarılı bir darbe teşebbüsüne dayanır. bunun tam anlamıyla askeri bir darbe olduğunu söylemek, kendi içerisinde metaforik bir değer taşısa da abartılı ya da yanlış değildir. memlüklerin iktidarı ele geçirme hadisesine avrupa literatüründe "de coup d'etat *" denmesi, hadisenin nasıl yaşandığına dair birkaç ipucu verir. baybars'ın kişisel yolculuğunun, askeri kariyerinin ve saltanatının anlaşılması için bu hadisenin incelenmesi gerekir. zira darbeden sonra sultanlığını ilan edemese de bu olayın başrolünde baybars vardır.

    kıpçak askerler nil'de eğitildi;
    eyyübi sultanı el-melikü's-salih necmeddin eyyüb, islam devletlerinde halihazırda kullanılan ordu sistemi daha verimli hale getirmek için nil nehri üzerinde er-ravza adası'na bir grup kıpçak asıllı memlük askerini yerleştirmiş; adayı askeri hayatın merkezinde yer alan ordu birliklerine tahsis etmiştir. nil nehri, dönemin arap literatüründe bir deniz olarak algılandığından bu birliklere el-memalikü-l bahriyye adı verilmiştir. sultan salih öldükten sonra eyyübiler eski kuvvetlerine sahip değillerdi, tahta çıkan turan şah, dönem kaynaklarına göre acziyet gösteriyordu. bu sırada mısır'da devam eden 7. haçlı seferi'ne karşı mukavemet gösteren asıl kuvvetse nil kenarında eğitim gören orduydu. baybars'ın kariyeri işte tam bu sırada parladı. 7. haçlı seferi'ni kontrol eden fransa kralı ix. louis; dimyat'ı ele geçirmiş, mısır'ın kalbine ilerlerken baybars tarafından durdurularak esir alınmıştı.

    --
    bundan sonra memlük değil de, memluk olarak bahsedeceğim her kelimenin asıl anlamı bir askeri sistemi tanımlamak içindir.
    --

    eyyübiler ziyafet sofrasında bitiyor;
    memlukların böylesine ön plana çıkması, sultan turan şah nezdinde rahatsızlığa sebep oldu. kendilerine ait bir adada örgütlenen ve kapalı bir sisteme sahip memluklar, her ne kadar sultana bağlı olsalar da sorgusuzca itaat etmiyorlardı. buna karşı turan şah, memlukları önemli mevkilerden uzaklaştırmış ve askeri tecrübesi memluklara nazaran oldukça zayıf kişileri ön plana çıkarmıştır. o derece ki, siyahi bir kölesini askeri muhafızlığına getirerek ona bir altın asa hediye etmiştir. akabinde önde gelen memluk liderlerini hapse atan turan şah, bardağı taşırmıştı artık.
    bazılarına göre turan şah, memluklara komplo düzenlemek için yemeğe çağırmıştır, bazılarına göreyse memluklar sultanlarını alt etmek için bu yemeğe iştirak etmiştir. gerçek her ne olursa olsun, baybars yemek sırasında turan şah'a saldırır ve bu sırada onun parmaklarını keser. canını kurtarmak için bir burca sığınan turan şah, burcun ateşe verilmesiyle alevler içinde can verir ve böylece yönetim memlukların eline geçer.

    kıpçak köyünden islam liderliğine;
    darbe başarılı olsa da baybars, el-bundukdari hemen idareyi ele geçirmedi. zira onun için hala uygun koşullar yoktu. aybek ve kutuz dönemleri memlukların devletleşme sürecine önayak oldu. bu sırada aybek ile zıtlaşmanın onun mısır'dan bir süre uzaklaşmasına sebep olsa da kutuz döneminde yeniden ordunun önemli bir ismi haline geldi. baybars'ı saltanata taşıyan esas unsur ise ayn calut savaşı'dır.
    1258'de bağdat'a girip halife müsta'sım-billah'ı idam ederek abbasi hilafeti'nin tüm hakimiyetini sonlandıran moğollar, imparatorluklarını suriye ve mısır'da da yaymak isteyince karşılarında memlük devletini bulmuştur. bu sırada devletin idaresi kutuz'da olmasına rağmen savaşın kaderini baybars belirledi. zira az sayıda birliğğin başında olmasına rağmen araziyi doğru kullanarak moğol kuvvetlerinin tarumar edilmesini sağladı.
    bu zafer onu kişisel kariyerinde en üst mertebeye ulaştırdı. artık önündeki tek engel sultan kutuz'un varlığıydı. baybars uzun zamandır kutuz'dan halep'in yönetimini istiyordu. sultan da bu hususta ona söz vermesine rağmen baybars'ı her geçen gün oyalıyordu. bu, baybars el-bundukdari için bardağı taşıran son damla oldu ve 24 ekim günü baybars, ayn calut dönüşü salihiyye'de tertiplediği av partisi sırasında sultan kutuz'u öldürdü. kahire'ye dönüşünde artık baybars değil, moğolları bertaraf etmiş muzaffer bir komutan ve memlük devletinin yeni sultanıydı.
    kıpçak topraklarında küçük bir köyde doğan baybars, artık islam dünyasının en büyük devletinin tek adamı olmuştu.

    ilerleyen yıllarda moğolların saldırıları devam etmesine rağmen baybars onları her defasında bertaraf etmeyi başarmıştı. moğol tahakkümüne giren anadolu selçuklu devleti'ni kurtarmak isteyen pervane muinüddin süleyman, baybars'tan yardım istedi. ilk davete icabet edemeyn sultan baybars ilerleyen yıllarda anadolu'ya doğru yola koyuldu. baybars'ın yola çıkma haberi bile moğollarda gerginliğe, anadolu halkları arasında sevince sebep olmuştur. sultan baybars'ın kayseri'ye girişi sırasında şehrin ileri gelenleri, alimleri, uleması, tüccarları ve tüm müslüman ahali sevincini göstermiş, onu şehre girerken şükranla karşılamıştır. bu sırada kayseri sultan camii'nde hutbe selçuklu sultanı adına değil sultan baybars adına okunmuş, "ülkeyi moğol esaretinden kurtaran" sultan baybars adına darp edilen sikkeler ona sunulmuştur.

    baybars henüz eyyübiler'e bağlı bir memluk askeriyken dahi haçlılarla mücadelenin odağında yer almıştır. 7. haçlı seferi sırasında faaliyetleri sayesinde parlayan yıldızı, sultanlığının ilk yıllarında tapınak ve hospitallier şövalye tarikatlarına karşı sert bir tutum izlemesiyle ve gözdağı vermek için nasıra kilisesi'nin yıkılmasını emretmesiyle iyice parlamıştı.
    sultan baybars başta akka olmak üzere haçlıların suriye ve filistin sahillerinde oldukları tüm teşekküllerle mücadele etti, kıbrıs'ta bulunan lusignan haçlı devleti'ni yok etmek için girişimlerde bulundu. 1. haçlı seferinin ilk hedefi olan antakya'ya kurulan prinkepslik 1268'de baybars tarafından fethedilmiştir.

    antakya diyip geçmeyin, o zamanın ticaret limanının müslümanların eline geçmesi sahip olduğu güce güç katacaktır.

    velhasılı kelam ömrüne nice fetihler sığdırmış, moğollara diz çöktürmüş bu yiğit, 1277 senesinde dımaşk'a ilerlerken dizanteriye yakalanıp hayatını kaybetmiştir.

    sultan olduğunda yaptığı ilk icraat türk'ün köle edilmesini yasaklamak olmuştur ve tarihe altın hatta en değerli maden pırlanta ile işlenmiş şu sözleri kazımıştır:
    türk'ten köle olmaz.

    -
    kaynakça:
    1.abdullah mesut ağır, avrupalı seyyahların gözüyle memlük türk devleti (1250-1517),2021
    2. christopher tyerman, the world of the crusaders, yale university press, 2019
    3. el-makrizi, es-suluk li-ma'rifetu düveli'l-memlük, muhammed abdulkadir a'ta, daru'l kitabü'l a'lemiyye, beyrut, 1997
    4. halil inalcık, kuruluş dönemi osmanlı sultanları, 2010
    5. ibn iyas, bedai ez-zuhur fi vakai'ed-duhur, muhammed mustafa, 1982
    6. ramazan şeşen, selahaddin'den baybars'a eyyubiler, 2007
  • kanlı ve imansız subay, büyük bir devlet adamı
    hayatına köle olarak başladı, ilk efendisi olan hama'nın eyyubi emiri bakışlarından ürküp batıl inançları yüzünden onu sattı. gerçekten de baybars, boğuk sesli, açık mavi renk gözlü ve sağ gözünde beyaz bir leke olan, karayağız bir devdi.
hesabın var mı? giriş yap