bosnalı salih efendi ^*

• 1865 yılında mostar'da doğan salih bosna efendi 31 aralık 1940 da beyin kanaması sonucu vefat etmiştir.75 yıllık ömründe 3 evlilik yapan ve evliliklerinden 12 çocuk sahibi olan salih efendi'nin 3 hanımıdaboşnak idi. miçeviç sülasinden gelen salih efendi idadi mektepini (bugünün lisesi) bitirdi.mostar'da hayat süren salih efendi , balkanlar'da yaşanan gergin ortam sebebiyle tüm mal varlığını satıp türkiye 'ye göç ettiler. deniz yoluyla ilk önce iskenderiye, ardından hayfa'ya uğradıktan sonra türkiye topraklarında mersin limanına inen salih efendi'nin yanında iki kardeşi ve annesi bulunuyordu.ilk ikamet yerleri tarsus'tur.
  
  burada bir un fabrikası kurarlar. ancak o yıllarda yaşanan sel felaketlerinn birinde bu fabrikayı kaybederler. ziyaret ettiği adana' da bereketli ve verimli toprakları gören salih efendi , bu ziyaret sonrası adana ' ya taşınmaya karar verir.karşıyka'da bütün ova ovanın kesişen yolları üzerinde bulunan taşköprü civarında yüzlerce dönüm arsa alır.un satar,fırın açar ve taşımacılık işiyle uğraşır ve bir bugün hiltonsa kurulduğu yerde bulunan un fabrikasını kurar.daha sonra kayseri 'den gelen sabancı ailesiyle tanışırlar.
  
  bosna'nın bos' u sabancı'nın sa'sı alınarak fabrikanın ismine bossa adı verirlir. adına yaptırdığı bosnalı salih efendi cami'nin yanı sıra 2 de mescit yaptırmışyır.ve bunlara vakıf kurulup daha sonra işletmesi de vakıflar idaresi'ne verilir. yaşadığı dönemde yaptığı iyilikleriyle tanınan salih efendi ölümünün üzerinden 67 yıl geçmesine kuşatan kuşağa aktarılarak adanalı'nın gönlünde yaşamaktadır.
  
  kizi mesrure babasini anlatiyor
  
  salih efendi'nin 12 çocuğundanbugün sadece 3 çocuğu mesrure, aysel ve fazıl hayatta bulunuyor. 3. hanımı müşerref hanımın' ın büyük çocuğu mesrure pekün hanım efendi babasını anlatıyor. " babam bozuk bir lisanla konuşmamızı istemezdi. düzgün konuşmayı özen gösterir. bizler de bunu harfiyen yerine getirmeye çalışırdık." diye açıkladı.
  
  mesrure hanım sözlerine şöyle devam etti;" babam orta boylu ela gözlü ,yakışıklı (gençliğinde güzel salih diye çağırılırdı) biriydi.şık ve zarif giyimle dikkat çekerdi. prensip sahibi eli açık otoriter, merhametli, düzenli ve dakik olan babamher sabah güneş doğmadan önce kalkardı. randevülerine dikkat ederdi. sabah namazını hayatı boyunca hiç aksatmadı.her sabah kalaktığında bizlere (haydi çocuklar kalkın,kısmet dağılıyor) diye seslenirdi.saabah namazı sonrasında bir saat yürüyüşü ise asla ihmal etmezdi.yürüyüş sonrası duşunu alır ve işine giderdi.işe geliş ve gidş saatleri o kadar düzenli idi ki; saatinizi bile yarlayabilirdiniz.haram ve helale dikkat eden babam , zekatını hiç aksatmadı.(allah bana haram kuruş yedirmesin) diyen babamın sözleri hala kulağımdadır. bütün sene un dağıtır, ramazan ayı boyunca aşevleri kurar ve yoksullara yemek dağıtırdı.ramazan ayında teravih namazları bizm evde kılınır ve babam imam olurdu. babam için bütün çocuklar kıymetliydi. lise son sınıfta okurken ikamladersim vardı. inegöl'den geliyordum. babam şoföre (dikkatli ol, içeride benim canımın canı var) diye tembih ediyordu. babamın bu sözleri beni oldukça duygulandırdı. babam hayatı boyunca 12 çoçuğuna aylık ,torunlarına ise o zamanlar cumalık denilen haftalık verirdi.aile içerisinde çeşitli vesilelerle altın vermeyi yani hediyeleşmeyi çok severdi. babam tedbiri alan ve takdirinin allah'a bırakan tevekkül sahbiydi."
  mustafa kemal atatürk ile celal bayar adana' ya geldiklerinde salih efendi onları un fabrikasında ağırlar. yıllar sonra celal bayar, salih efendi'nin kızı mesrure hanımı gördüğünde şöyle der;" salih efendi vatansever , şahsiyetli bir insandı. hala o nefis gümüş çay takımından içtiğimiz çayı unutmadım".
  
  fabrikada un dağıtımı eksik olmazdı. günlerden birgün un dağıtımı sonunda bir fakir gelir un ister. görevliler un kalmadığını belirtir. fakat fakir insan ısrar edince olayı duyan salih efendi görevlilere seslenerek "depoda un var" der. görevliler ise "nasıl olur az önce baktık , un yoktu " diye cevap verir. ancak daha sonra depoya bakıldığında bol miktarda un bulunduğu görülür.bu olaydan sonra bazıları salih efendi'nin erdiğini ilan ederler.
  
  adana'da trahom denilen göz hastalığı vardı, fakirlik de çoktu. salih efendi, abidinpaşa'da bugün çapar eczanesinin bulunduğu yerde dispanser açtırdı. istanbul'dan özel doktorlar getirtti. senelerce trahom mücadelesi yapıldı. daha sonra yüreğir'deki memleket(devlet) hastanesinde göz kliniği açtıran salih efendi yıllarca buranın finansmanını sağladı.
  
  kaynak: http://www.balkanskidom.com/…/index.php?t-3473.html
• yaptırdığı cami, adana'da bosnalı salih efendi camii değil de; adeta soyadı bosna imiş gibi, salih bosna camii şeklinde meşhurdur. reşatbey mahallesi'ndedir.
  
  konağı ise ulus caddesi üzerinde olup, taşköprü'ye nazırdır. yıkılma tehlikesi altında olan bu tarihi yapı, çok yakın zamanda onarılmıştır ve şu anda otel olarak hizmet vermektedir.
• seyhan'da bu muhteremin camiisi ve konağının yanısıra ''salih bosna sitesi'' olarak bilinen bir apartmanlar kümesi bulunur. bu küme, stadyum caddesi üzerindeki sanatçılar parkı'nın karşındadır. binanın arka tarafında çocukluk mekanım olan ismet inönü ilkokulu ve amerikan kültür derneği binası tüm ihtişamıyla(?) ayaktadır. bahsettiğim bu yapılar reşatbey mahallesi'ndedir.
  
  salih bosna camii de tarifini ettiğim bu mahallenin içindedir. hatta amerikan kültür derneğiyle salih bosna sitesi arasındaki daracık sokaktan 150 metre kadar dosdoğru devam ettiğinizde karşınıza çıkar.
  
  tarifi yaparken farkettiğim üzere; yıllar evvel, bayram namazından bayram namazına ibadet eden bir müslüman iken gittiğim camiilerden birisiydi. görece liberal bir cemaati vardı. aradan geçen yıllarda nelerin değiştiğini bilemediğimden şimdisi için yorum yapamıyorum.
• (bkz: hotel bosnalı)
• (bkz: bosnalı salih efendi cami)
  (bkz: bosnalı salih efendi fabrikası)
  (bkz: bosnalı salih efendi konağı)
• sitesinde otururuz.