antietam ^*

• 17 eylul 1862 tarihli amerikan civil war'unun parcasi bi savas.
• 11 eylul 2001 gunune kadar, abd topraklari ustunde en cok kisinin oldugu gune damgasini vurmus buyuk meydan muharebesi idi. yaklasik 3000 kisi olmustur muharebede. konum olarak virginia, maryland ve west virginia eyaletlerinin birlestigi nokta civarinda vuku bulmustur.
• iç savaşın en kanlı günü olarak adlandırılan büyük muharebe. general robert e.lee komutasındaki kuzey virginia ordusu ile general george mcclellan komutasındaki potomac ordusu arasında gerçekleşmiştir. maryland'i istila ederek birlikçileri barış masasına oturtmayı amaçlayan general lee'nin savaş planlarının bir kopyası gizemli bir biçimde "keşfe çıkan birlikçi süvarileri tarafından çayırlıkta bulunmuş" (gerçekte büyük olasılıkla bir hain tarafından ele geçirilip randevu noktasına bırakılmış olmalı) ve konfederasyon sürpriz avantajını kaybetmiş, kaybettiği gibi de durumdan haberdar olmayan lee baskın tehlikesiyle karşılaşmıştır. tam da beklendiği gibi birlikçiler kuzey virginia ordusunu antietam çayı yakınındaki önemli bir demiryolu kavşağı olan sharpsburg kasabası yakınında baskına uğratmışlardır. (güneyliler muharebeyi kasabanın, kuzeyliler ise nehrin adıyla anar) ne var ki mcclellan ataleti ve yeteneksizliğiyle lee'ye toparlanmak için gerekli zamanı verecek kadar şapşal bir komutandır. yine de hem harp nizamını tam alamamış hem de beherinin mevcudu 100 bini geçen iki muazzam ordunun çarpışması sonucunda kan gövdeyi götürecek, birlikçiler lee'yi virginia'ya çekilmeye mecbur edeceklerdir. mclellan yarımada seferi fiyaskosu üstüne bir de bu başarısızlığa neden olunca sabrı taşan abraham lincoln tarafından görevinden azledilir; yerine ambrose burnside getirilir (lincoln kararını mcclellan'a bildirirken o meşhur kinikliğini konuşturur yine: "ordunuz size lazım değilse ödünç almak istiyoruz"). kibirli mcclellan azlini şahsi bir hakaret kabul edecek ve 1864 başkanlık seçimlerinde lincoln'e karşı demokratların adayı olarak yeniden sahneye çıkacaktır. antietam kuzey güney savaşının gettysburg ile beraber kilit önemdeki muharebesidir zira lee planını düşündüğü gibi uygulayabilse büyük ihtimalle potomac ordusunu prematüre bir çarpışmaya çekip kendi seçtiği yer ve zamanda muharebeye zorlayarak yok edecek ardından da washington'a yönelerek birlikçilere konfederasyonun bağımsızlığını tanımaktan başka çıkar yol bırakmayacaktı. kaldı ki birlikçiler washington'u koruyabilse bile tekstil endüstrileri büyük oranda güney pamuğu ile beslenen ingiltere ve fransa konfederasyonun savaşı kazanabilme olasılığına ikna olup büyük ihtimalle ülkenin bağımsızlığını resmen tanıyacak ve pamuk kaynaklarını kesen birlikçi ablukasına karşı müdahalede bulunarak güneyin güvenliğini sağlayacaklardı. (aynı yıl üçüncü napoleon meksikayı işgal etmiş ve abd ile fiili komşu olmuş olduğu için fiziksel bir müdahale ciddi bir olasılık idi) lee'nin püskürtülmesinden sonra bile bu ihtimalin varlığından tedirgin olmaya devam eden başkan lincoln muharebenin haberleri daha sıcakken ünlü emancipation proclamation yani köleliğin ilgası beyannamesini yayınlayarak birlikçi savaş emellerine "özgürlükçü" ve "liberal" bir libas giydirip yabancı müdahalesi olaslığını sıfırlamayı amaçladı. başarılı da oldu. bu yüzden jeremy black "70 decisive battles of history" kitabına haklı olarak antietam'ı da dahil etmiştir.
  
  antietam muharebesinin en vahşice dövüşülen sektörlerinden birisi olan "sunken road" -ki muharebeden sonra "bloody lane" yani kanlı şose olarak anılacaktır- edward zwick'in ünlü filmi glory'nin başında canlandırılır.