sicim teorisi

• ---------
  previously on lost..
  
  quantum mekanigi iyi hos herseyi acikliyor, bir tek yercekimi kuvvetini modelleyemiyor. onu yapan einsteinin genel gorecelik teorisi. bu ikisi birlesmezse (quantum theory of gravity) dunya halkalri olarak rahat edemiyoruz cunku theory of everything diye birsey olamiyor, big bang aciklanamiyor, acilan kara delikler kapatilamiyor, vs... bu birlesmeyi saglamaya calisan metodlardan biri string teorisi. nasil calistigini okuyorum okuyorum hala "keman yayindan evren mi olurmus" diye sinirleniyorum.
  ---------
  
  neyse, simdi juan maldacena diye bir manyak da buna yeni bir acilim getirmis. diyor ki, asil evren iki boyutlu ve yercekimi diye bir kuvvet yok, bizim yasadigimiz ise bunun holografik yansimasi ve tipki 2 boyutlu hologram bilgisinin dogru isikta 3 boyutlu bir goruntuye donusmesi gibi yansimada bir ekstra boyut, bir de yercekimi ortaya cikiyor. iki boyutlu asil ortam da tamamen string teorisiyle aciklanabiliyor, yani acikta birsey kalmiyor.
  
  ben de okudum anlamadim ama sekille semalle anlatmaya calismislar, o zaman daha kolay oluyor. soyle ki, once bir hyperbolic uzay dusunelim, yani escherin balikli resmi. butun baliklar ayni boyutta ama kurenin kenarlarina gidildikce sayilari geometrik olarak artiyor, kurenin yaricapi da sonsuz olmus oluyor. simdi diyor eleman, bizim uzayimiz boyle bir yer. kurenin kenarlari olan sinir bolgelerinde bildigin stringler dolaniyor ve quantum fiziginin kurallarina gore etkilesiyorlar. bunlar farkli kalinliktalar ve kurenin (bizim uzayimiz) icindeki yansimalari bu kalinliklarina gore farkli derinliklerde ve ozelliklerde oluyor (3. boyutun ve yercekiminin yaratilmasi)
  
  aslinda ben sinir bolgelerindeki olan bitene asil uzay demekle hata ettim cunku alt tarafi bu 2 boyutlu evren de 3 boyutlu evren de bizim onu tarif ederken kullandigimiz degisik modeller. bazi durumlarda 2 boyutlusundaki hesaplamalar daha kolay oluyor, onemi burada. yani butun olay modeller arasindaki gecisi bulmak. ama boyle guzel guzel escher cizimleri baska (anti de-sitter uzayi deniyormus) bizim evrenimiz baska cunku anti de-sitter uzayinin sinirlari (escherin resminde sonsuza ulasan baliklarin oldugu yer) hep sabitken bizim uzay genisliyor, kuculuyor filan. her an icin, o sinir bolgeleriyle ic taraftaki yansima arasindaki iliskiyi dogru modelleyecek bir mekanizma lazim, onu ariyorlarmis. bulunca bana soyleyecekler, haber veririm.
  
  haa bu model kara delikleri filan da acikliyor guzelce; dis ceperde belli konfigurasyonlarda etkilesen temel parcaciklarin 3 boyutlu evrende yansimalari kara delik oluyor. birkac hesap yapmislar, eski ongorulerle paralellik gostermis bu model. zaten bu kadar fantastik bir fikrin testler sonucu eski teorilerle benzer sonuclari vermesi milleti oyle gaza getirmis ki, string teoristlerinin string 98 konferansinda bu maldacena denen adama macarena sarkisini uyarlayip dans etmisler. biz de bir suru zeki adamin oturup ciddi ciddi islerle ugrastiklarini saniyoruz, heriflerin derdi dalga gecmek.