status epileptikus

• ya da status epilepticus.
  
  cahit ırmak’ın ars moriendi kitabında yer alan bir yazı. yalın bir çeviriyle, epileptik durum. kabz, tutulma hali. eclipse. “akıl tutulması.”
  
  bu yazıya göz kırpışan, ece ayhan’ın “daha yavuz bir belge var mıdır ha / gerçeği ararken parçalanmayı göze almış yüzlerden?” dizelerine nazire, lale’ye, plath’e, sami baydar’a, nilgün marmara’ya (ve daha nicelerine) armağan, maimonides yemini’yle bakışımlı bir dua/dilek yazılmalı idiyse eğer (belki de bu deneme, daha baştan bir yanılmadır):
  
  hiçbir hekimden, hiçbir şamandan, hiçbir ruhbandan dileyemeyeceğimi, aslında dileyemeyeceğimi diliyorum. ellerim titremeden, dil-lerim tutulmadan olmayı, kafamın içindeki o büyük gri pıhtının yeniden doğmasını, bana evvelce biraz olsun bahşedilenin geri verilmesini diliyorum. o uçuşan, kara perdelerin kalkmasını, ahşap, ejderha süslemeli bir kadehi yeniden hayal edebilmeyi, harfleri ararken seslere çarpmamayı diliyorum. şifa ve sükut, sabır ve güven, akıl evinde biraz daha yaşam diliyorum.
• epilepsi nobetlerinin genelde tonic-clonic (grand mal diye bilinir) safhasina dondukten sonra 5-6 dakikayi gectigi halde durmamasi , ya da arada bilinc yerine gelmeden nobetin tekrarlanmasi sonucu ortaya gelen duruma verilen isim. damardan ativan, valium ya da dilantin verilerek durdurabilir, gec kalinirsa beynin telafi edilemiyecek kadar zarar gormesi mumkundur; mudahele edilmemesi genelde olumle sonuclanir.
• bir nöbetin ara vermeden 20-30 dakikadan uzun sürmesi, veya bilinç açılmadan kısa aralıklarla peş peşe
  uzun bir süre devam etmesidir. morbidite ve mortalitesi yüksektir. epilepsi hastalarının ölüm nedenlerinin
  % 50'si statustur. daha çok 1 yaşın altındaki çocuklarda görülür.
  
  çocuklarda erişkinlerden daha fazla kalıcı sekeller oluşur. belli başlı status epilepticus nedenleri
  şunlardır;
  antiepileptiklerin kesilmesi ya da düzensiz kullanımı (en sık görülen neden), intra- ve ekstrakranial
  enfeksiyonlar, kafa travmaları, elektrolit dengesizliği, tümörler, dejeneratif santral sinir sistemi hastalıkları,
  vasküler hastalıklar, malformasyonlar, alkolizm ve entoksikasyonlar. generalize tonik klonik status en sık
  görülen tiptir. diğer nöbet tiplerinde de status görülebilir.
  
  tedavi
  solunum yolu açılır ve oksijen verilir (en önemli tehlike beyinin hipoksik kalmasıdır).
  muhtemel ya da bilinen metabolik bozukluk (hipoglisemi, hipokalsemi, hipomagnezemi, b6 ve biotinidaz
  yetersizliği vb.) düzeltilir.
  antikonvüsiflerde ilk tercihler, generalize nöbetlerde benzodiazepinler (diazepam, lorezepam,
  klonezepam) ve fenobarbital, kısmi nöbetlerde fenitoindir.
  benzodiazepinlerden en çok iv diazepam tercih edilir. etkileri çabuk başlar (birkaç saniye içinde), çabuk
  biter. solunum depresyonu ve hipotansiyon yapabilirler.
  antikonvülzif ilaçlardan sonuç alınmazsa ya hastaya genel anestezi (tiopental) verilir. uzun süren
  konvülsiyonların beyin ödemi yapabileceği akılda tutulmalı ve bunun belirtileri ortaya çıktığı zaman
  hastaya steroid veya mannitol gibi uygun tedavi başlanmalıdır.
• entubasyon gerektirir,
• doğru müdahale ile entübasyon gerektirmeyebilir.
  
  doğru müdahale nedir?
  
  1- 10 mg diazepam 2-4 dakikada gidecek şekilde yavaş puşe (lorezepam ülkemizde yok)
  2-10 dakika bekle nöbet geçmezse 10 mg diazepam'ı tekrarla
  3-nöbet dursa da durmasa da levetirasetam, valproat veya fenitoin ver.
  -levetirasetam 20-30 mg/kg 20-30 dk'da gidecek şekilde
  -fenitoin 18mg/kg 50mg/kg/dk'da gidecek şekilde
  -valproat 15mg/kg 5 dakikadan uzun yavaş puşe
  4-nöbet geçmezse verilen levetirasetam,fenitoin veya valproat'ı yarı dozunda tekrarla.
  5-hala nöbet devam ediyorsa 0.2 mg/kg midazolam (10 mg'ı geçmeyecek şekilde) ver ve entübe et.
  6-nöbet hala devam ediyorsa tiyopental ver.
• geçen yıl bu zamanlarda 20 mg diazepam, 1800 mg fenitoin ve 900 valproata rağmen statusu hala geçmeyen hastaya müdahale ettiğimi ve en sonunda nöbetleri hala devam ettiği için 10 mg midazolam sonrası entübe ettiğimi hatırlıyorum. tablo gerçekten tam bir felaketti. 19 yaşındaki genç kızı entübasyon bir şekilde yoğun bakıma vermek çok can sıkıcı gerçekten. (nereden hatırladım: kenarda duruşuna kaydetmişim)
• kortikal ve subkortikal nöronların uyarılabilirliğinde artma ile meydana gelen anormal bir elektrik yayılımı ile tekrarlayan nöbetlerin oluştuğu klinik tablodur. iki nöbet arası bilinç kapalıdır. bu tablonun ortaya çıkmasında etkili olan reseptörler gaba ve nmda dır. reseptörlerin aşırı uyarılması hücre içi kalsiyum artışıma, proteaz ve lipazı aktive ederek hücre nekrozuna neden olur.
• 30 dakikadan uzun süren nöbetlerdir. pratik olarak acil servise getirilen ve acil serviste hala nöbet geçiren hastalar statustur.(tabi eğer acilde ilk kez nöbet geçirmiyorsa)
  
  ilk olarak diazem yapılır. sonra hasta hala nöbet geçirmeye devam ediyorsa fenitoin verilir. yine de geçmezse fenobarbital verilir. hala geçmiyorsa mecburi genel anestezi verilir.
  
  yenidoğanda ise tam tersi sırayla verilir. önce fenobarbital , sonra fenitoin en sonda ise diazem verilir.
• yamulmuyorsam bir epilepsi türü ve farklı ilaçlar kullanılıyordu.
• uzun süren yeni ataklar içeren epilepsi türü. statusa girmiş hastalarda genelde dizem verilip serviste bir gün takip edilir nöroloji notuyla tedavilerine başlar ama her nöbet beyinde hasar bırakır bu da bir gerçek durdurulmazsa beyin kendini bitirir.