tümevarım ^*

• tekil olandan, özel olandan, genel olana giden, tek tek olgulardan, genel önermelere varan yöntem...
• matematiksel dusunuldugunde
  n'e ulasma cabasi
• p(0) && (for all(p(n) => p(n+1)))
• bilimsel yöntem'in yöntemi de budur. (bkz: scientific method)
• fransızcası da recurrencedır.
• (bkz: tümdengelim)
• bertrand russell'in meşhur tümevarımcı hindi hikayesi :
  
  bu hindi,hindi çiftliğindeki ilk sabahında yemeğin saat dokuzda verildiğini
  görmüştür.fakat iyi bir tümevarımcı olduğu için hemen sonuçlara
  sıçramamıştır.saat dokuzda doyurulmasının çok sayıda gözlemini yapıncaya
  kadar beklemiş ve bu gözlemlerini çok değişik şartlar altında;çarşamba
  günleri,perşembe günleride,ılık günlerde ve güneşli günlerde ve soğuk
  günlerde,yağmurlu günlerde ve güneşli günlerde tekrarlamıştır.her yeni
  gün,listesine yeni bir gözlem önermesi ilave etmiştir.nihayet tümevarımcı
  vicdanı ikna olmuş ve o ," ben her sabah dokuzda kahvaltı yaparım" sonucuna
  varmak için bir tümevarımlı çıkarımda bulunmuştur.ne yazık ki bu
  sonucun,noel arifesinde yenmek üzere boğazı kesildiği zaman,anlaşılmaz
  biçimde yanlış olduğu anlaşılmıştır.
  
  bu örnekte doğru öncüllerle tümevarımlı çıkarım,yanlış bir sonuca neden
  olmuştur.
  
  ...
  
  bir şeyin hep "öyle" olması bir sonraki seferde de "öyle " olacağına kanıt
  mıdır? hayır.
  
  tamam şimdi böyle düşünmenin (geçmişte bir şeyin "nasıl olduğu" konusundaki
  izlenimlerimizin geleçekte o şeyin "nasıl olacağı" konusunda bize bilgi
  vermediği,öncekinin sonucunun sonraki için zorunluluk oluşturmadığı şeklinde
  düşünmenin)bizi nereye götürdüğüne bakalım; belirsizlik ve bilememe. bu
  durumdan rahatsız olan var mı? sanmıyorum.
  
  bir yazarın dediği gibi :"bilmeden yaşamak yanlış olabilecek yanıtlar
  taşımaktan daha ilginçtir "
  
  her soruya neden bir cevap bulma zorunluluğu taşırız.gerçekten böyle bir
  yükümlülüğümüz var mıdır? boşlukları inançlarımızla doldurmak zorunda mıyız
  ya da inançlarımız boşlukları doldurmak için mi vardır? "bilmiyorum" demek
  neden bu kadar zor ?
  
  muhtemelen yüzyıllardır aynı sorulara benzer cevaplar veriyoruz?asırların
  eklediği sadece biraz daha ayrıntı ?ama bu, ilerleme uğruna yapılan bunca
  uğraşı anlamsız mı kılıyor?kesinlikle hayır.somut gelişme kaydediyoruz.artık
  marsa yerleşme planları yapabiliyoruz.2014'de dünyanın yakınından(belki de
  fazlaca yakınından) geçeceği düşünülen astroidin bu geçişinin 2069'da
  olacağını hatta 21 mart 2069 da olacağını hesaplayabiliyoruz.bir çok
  hastalığın çaresi bulundu ve ben kilometrelerce uzağımda olan insanlara
  yazdığım metni anında gönderebiliyorum.ama ilginç gelen şu; belki de yine
  aynı şekilde inanıyoruz:)-bilmenin ve her gün biraz daha artan bilginin bu
  inancı biraz değiştirdiğini kabul ediyorum-.ama genel olarak değişiklik yok
  .(-yine de bir soru işareti-?)
  
  bilmiyorum.ama kişinin "körü körüne inanıyorum" demesi bana tuhaf
  gelmiyor.hatta olması gerekenin bu olduğuna inanıyorum.hem bu her bilimsel
  gelişme ile inancını tekrar gözden geçirip yeni uyum yasaları oluşturmaktan
  daha tutarlı geliyor:)
  
  yine de emin değilim...
• insan zihninde bir şekilde var olduğuna inandığım bilgiye ula$ma yontemi. tekil durumlardan genelleme yaparak tumel cikarimlar yapma hadisesidir. yararli oldugu soylenebilir, zira eger tumevarim olmasaydi varolu$umuzu surdurmemiz oldukca zorla$ir, hatta imkansiz hale gelebilirdi.
  
  genelleme yapmak ek$i sozlukte ve sağduyunun hakim olduğu tartışmalarda tepki goren bir olay olmasina ragmen (sorunları bellidir), insan dogasinin bir ozelligidir. ilkel insanlari du$unun. yuvarlak, isi veren ve parlak bir cisim, hergun yakla$ik ayni zaman sureleri icinde gokyuzunde beliriyor, ve sonra kayboluyor. bir, iki, uc derken bu olay surekli tekrarlaniyor. bunun neden olduguna dair bir aciklamasi yok kimsenin, ancak zaman gectikce ve bu olay istisnasiz olarak tekrarlandikca, bu olayin hergun olacagina dair oldukca kuvvetli bir inanc sahibi oluyor insanlar. bu inancin dayandigi tek temel, daha once hep boyle olmu$ olmasi. bir olayin gecmi$te hep ayni $ekilde olmuş olagelmesi, gelecekte de ayni $ekilde tekrarlanacağı inancına ne bir temel olu$turur, ne de bir sebep te$kil eder. ancak inaniyorum ki, gecmi$e seyahat edip gune$in dogdugunu yillar boyunca gozlemlemi$ olan bir insana sorma şansımız olsa, ertesi gun gune$in dogacagina olan inancinin, en çok değer verdiği şeyler üzerine bahse girebilecek kadar kuvvetli oldugunu goruruz. gune$in neden dogduguna ili$kin en ufak bir fikri olmasa bile...
  
  enduksiyon araciligi ile olu$an inanclarimizin bir temeli olmamasi, bu yontemin bilimin en buyuk kalelerinden biri oldugu gercegini degi$tirmiyor. bilimsel yontemin cali$ma prensibinin temeli olmayan inanclara dayaniyor olmasi, cogu bilim felsefecisini haliyle rahatsiz etmi$, enduksiyon probleminin dogmasina yol acmi$tir.
  
  ancak tumevarim yine de onemlidir. tumdengelim'in aksine dunya'ya ait yeni bir$eyler soyler. tumdengelim araciligi ile mantik yapmak olasidir ancak bilim yapmak degildir.
• (bkz: tasavvuf)
• şöylesi bi enstantanesi vardir. (hic unutmam)
  
  ogrenci tumevarim denklemini yanlis kurmus, cebellesip duruyor:
  
  - ismet naapiyosun sen?
  - hocam tümevariyorum
  - ahaha bu denklemle sen varsan varsan gö-tümevarirsin
  - (mavi ekran)