*

  • ilk defa bir uğur tanyeli metninde karşılaştığım son derece önemli kavram. daha doğrusu bir kavram karmaşasına verilen isim diyelim.
    en kısa tanımıyla yeni bir kavramı, mevcut olmadığı bir tarih dönemine ekleyerek o dönemi deforme olarak değerlendirmek diyebiliriz. tarihi gelişen, değişen yapı olarak 3 boyutlu algılamak yerine, her kavramı her yerine adapte edebileceğimiz 2 boyutlu yassı bir düzlem olarak algılamak, algılattırtmak..
    metindeki örneğe sadık kalırsak; fatih sultan mehmet “insan hakları”na saygılıydı demek, insan hakları kavramı fransız ihtilali’nden sonra çıkmış bir kavram olduğu için geçerli olmayan, tarihi yassılaştıran bir tutum. her dönemi kendi iç dinamikleri doğrultusunda değerlendirmek gerektiği açık. bireyin olmadığı, ümmetin olduğu bir döneme bireysel hak ve özgürlükleri yamamak, herşeyden önce o dönemi anlamayı engelliyor. genellikle politik amaçlarla yapılan bu davranış, hemen her politik manipulasyon gibi tehlikeli sonuçlara gebe. ortalık osmanlı modernitesinen bahseden aklıevvellerden geçilmiyor. kaçınalım, kaçındırttırılalım.

    (bkz: anakronizm)
  • her şey ilkokulda sınıf duvarındaki tarih şeridiyle başlar; olaylar birbiri ardına sıralı, birbirinden kopuk ve bağımsızdır. tarihöncesi çağlar ile fransız devrimi şerit üzerinde bir kaç renk arayla durur. kitaplarda da bir kaç konu vardır arada. 100 yıl veya 100 milyon yıl... ikisi de çok eskidir. avrupa'da yaşanan sanayi devrimi sırasında çin'de hiçbir şey olmuyordur. amerika tarih sahnesine bir tek keşfedilirken çıkar, sonra kaybolur. aynı derslerde dünyanın eskiden boğanın boynuzları üzerinde durduğuna veya yassı olduğuna inanıldığı da anlatılır; öğrenciyken komik gelir bunlar. ama öğrendiğimiz zaten boğanın (yoksa öküz müydü?) boynuzları üzerindeki soyut bir tarihten ibarettir, ki bunu yıllar sonra bazı şeyler için çok geçken farkederiz. içinde küçük, kopuk ve bayat tarihçiklerin, hikayelerin olduğu bir tarih tabağıdır bize sokuşturulmaya çalışılan. sonucu da yassılaşan bir tarih olur, anakronizm olur, her şey olur.
  • (bkz: yassılamak)
hesabın var mı? giriş yap