tekerleme
-
kişisel anısı olan ve küçükken içimi burkan bir tekerlememiz (fethiye'den):
mehmedi met met
kaytanı kat kat
öküzü benli. devesi çanlı..
...
tuz torbasında tuz yok*
mehmede kız yok*
bu tekerleme mani de sayılabilir, ama ilginç şekilde dörtlü değil, uyak kurallarına da uymuyor, bir de aralık bırakmam boşuna değil 3 + 2 dize oluşu şundan: ilk üçü okunduktan sonra ufak bir es veriliyor, sonra son iki dize mehmed'in boynunu vurur gibi hızlı hızlı okunuyor, ritmi değişiyor.
anlambilimsel olarak çalışmayana, işi olmayana kız yok. zengin olmasa da hiç olmazsa tuz torbasını taşıyabilsin, sorumluluk alsın; doldurabilsin, geçimlik sağlasın. ben sanırım önce koşullu önerme olduğunu kavramayıp, çıplak şekilde kız yok diye üzüldüm, sonraları büyüdükçe koşulun farkına vardım, beğenilmek için var gücümle çabalamaya başladım. böylece çevredekilerin hem özyapıları formatlanmada etkili oluyor, hem de anımsanabilir sözel, davranışsal tercihleri.
-------
bir tane de gözüne toz, kum kaçmış birinin gözünden o yabancı cisim uzaklaştırmaya çalışılırken söylenen bir tekerleme var:
çöpsen çöpelen
kumsan ezelen.
bi gocarıcık varmış
evinin önüne bi kel enik girmiş
tet demiş, kel enik gitmiş.
-----------
komşu kızı çapaklı olur
dura dura ipekli olur
mustafa mıstık,
arabaya kıstık,
üç mum yaktık,
seyrine baktık! (bkz: mustafa mıstık arabaya kıstık)
mini bir yörük hasan tekerlemesi:
"gır* gıdım**, gır gıdım
önüne ot atarım, arkana sap* atarım."
iğne biğne oyununun tekerlemesi şöyle:
iğne biğne
ucu diğne
fil fili, arap eli
hapban hupban
yarın sıç da kurtul
ufacık bir tekerleme kıvamı kalıp: hanicik seniki ihicik beniki.
hoppacık oyununun tekerlemesi:
yerde ne var yer boncuk
gökte ne var gök boncuk
dalda ne var elmacık
annenin adı ne fatmacık (hatmacık)
kaldır beni hoppacık
benzeri fatmacık tekerlemesi pekmez ile ilgili de var. (bkz: pekmez/@ibisile)
tokatlı birinden duyduğum sayışma* tekerlemesi:
elim elim epenek
elden çıktı kepenek
kepeneğin yarısı
yumurtanın sarısı
birinden birini
al-koy-nu-na-sok.
(bkz: al inek alnını yaladı anam tumanın ağını yamaladı)
ama çok hızlı söyle ki bişeye benzesin, beceri değil beceriksizlik zevkli olsun. bu bildiğim kadarıyla kars'lı bir tekerleme yani söz sektirmece.
çok ünlü ve belki de türkiye'nin en uzun tekerlemesi ise dil kullanımı çok temiz olan zeki müren'in trt'de anlattığı kekeremekere tekerlemesi. onun kaydının linki zeki müren - kekeremekerebozalabozbaşlıklıpisporsuk..
çukur çeylen ahalisine özgü bir tekerleme:
gün battı
aşıklar malı tokata kapattı
kontaş yattı
yattığı yerden tüfek attı
(tüfek atmak osurmak anlamında söylenir.)
iğne iplik makara tekerlemesi:
iğne iplik makara
annem çıktı yokara
yukarının kapısı kitli
inci'nin kafası bitli
saymaca/sayışma:
o mo kara do,
şim şim şime do,
fer-nan-do.
bundan başka oyun yok!
çay hakkında terekeme tekerlemesi:
bir âdettir
iki möhebbettir*
üç gaydadır
dört cana faydadır
çay nedir, say nedir (bkz: çay/@ibisile)
malatya pötürcek pilavı tekerlemesi:
"pöt pöt pötürcek, pötürceğe ne gerek?
iki kaşık yağ gerek,
pöt pöt pötürcek, pötürceğe ne gerek?
allah bi yağmur!"
(bkz: anan da öyle diyordu/@ibisile)
(bkz: makaron/@ibisile), makara
(bkz: sayışma tekerlemeleri)
(bkz: en klişe kafiyeler)
ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap