• fransız matematikçi louis bachelier'in 68 sayfalık meşhur tezidir. bu tezi ile bachelier, piyasalarda fiyatların hangi olasılıkla hareket etmeye çalıştığını tahmin etmeye çalışmıştır. tezinin önemli bir kısmını da ilgili dönemlerdeki fransız tahvil piyasasının ayrıntılı betimlemesine ayırmıştır.

    aslında çok uzun bir şey yazmak istemiyordum ama şu an kendime engel olamıyorum, durum sıkıntılı. neyse bu entry biraz uzayacak zira bachelier'in ortaya koyduğu ve açıklamaya çalıştığı şeyi tam olarak anlamak için fransız ihtilali'nden tutun da 1900'lü yıllardaki fransız tahvil piyasasındaki durumlara kadar birtakım hususları bilmek gerekiyor.

    o zaman haydi başlayalım.

    fransız ihtilali'nin ardından fransız hükümeti bazı eski soylulara bir zamanlar sahip olduklarına karşılık gelmek üzere milyar frank değerinde daimi tahviller çıkarmıştı. bu tahviller, hak sahiplerine hiçbir zaman anaparanın geri verilmeyeceği, amma velakin süresiz olarak sabit faiz ödemelerinin yapılacağı tahvillerdi. bu yöntem daha sonraları da sıklıkla kullanılmış ve başarılı da olmuştu. öyle ki 1900 yılına gelindiğinde, fransız tahvil piyasasında, 4 milyar frank değerinde yerli ve uluslararası tahvil hacmi oluşmuştu. aynı zamanda bu piyasada opsiyon, türev ve vadeli işlemler de yapılıyordu.

    bachelier piyasaya bir hayli yakındı ve işte bu tezinin önemli bir bölümünü de bu sebeplerden dolayı fransız tahvil piyasasını betimlemeye ayırmıştı. bachelier'in niyeti bu karmaşık türevlerin fiyat hareketlerini formüle etmekti. bu nedenle de en başta tahvil fiyatlarının nasıl oluştuğunu anlaması gerekiyordu. tezini yayımladığı döneme dek piyasanın dalgalanma olasılığını veren bir formülün yayınlanmamış olduğunu söyleyen bachelier'e göre bunun önemli bir nedeni vardı. bachelier bunun nedenini tezinin ilk satırlarında açıklamaya çalışmıştı.

    --- théorie de la spéculation'un ilk satırları ---

    borsadaki hareketleri belirleyen faktörlerin sayısı çok fazladır ve çoğu zaman fiyatlarla doğrudan ilişkilendirilmeyen, gerçekleşmekte olan ya da beklenen olaylarla doludur. doğal sayılabilecek hareketlenmelerin yanında yapayları da mevcuttur: borsa kendi kendisine tepki verebilir ve gerçekleşmekte olan işlemler sadece geçmişin bir fonksiyonu değil, aynı zamanda piyasanın geri kalanıyla olan ilişkilerine de bağlıdır. bu etkinliğin tespiti de sonsuz sayıdaki faktöre bağlıdır.

    bu sebeplerden ötürü matematiksel bir tahmin yürütmek olanaksız görülür. fiyatlar hakkında birbiriyle çelişen görüşler o kadar ikiye bölünmüştür ki, alıcılar fiyatlarda yükseliş beklerken satıcılar fiyatların düşeceğini düşünür.

    olasılık hesabı hiç kuşkusuz ki piyasalara uygulanamaz. borsa dinamiği hiçbir zaman bir bilim olamaz. lakin piyasanın belli bir andaki durumunu, söz gelimi piyasanın o anda bulunduğu duruma göre oluşacak fiyat hareketlerinin olasılığını veren matematiksel bir inceleme yapmak mümkündür. piyasa dalgalanmaları tahmin edilemez olsa dahi hangi hareketin daha yüksek veya daha düşük olasılıkla gerçekleşeceği matematiksel olarak hesaplanabilir.

    --- théorie de la spéculation'un ilk satırları ---

    bir de belirtmek gerekir ki aslında piyasalar hakkında bachelier öncesinde de bazı matematiksel çıkışlar yapılmıştı. yine mesela fransız bir broker olan jules regnault 1863'te bir menkul değer ne denli uzun süre elde tutulursa, fiyat dalgalanmalarında o kadar çok kazanılacağını veya kaybedileceğini gözlemlemiş ve üstelik de bir formül geliştirmişti.

    her neyse. bachelier diyorduk. konuya geri dönüp toparlayacak olursak, çoğu piyasa analizinde hisse senedi ve tahvillere geleneksel bir şekilde bakılmıştı. yani ne? şu: bir şeyler gerçekleşir ve fiyatlar tepki verir, olay bu. aslında nihai olarak neden-sonuç yaklaşımı. işte kısaca bachelier bunun yerine fiyatların hangi olasılıkla hareket edeceğini tahmin etmeye çalışmıştı.
hesabın var mı? giriş yap