the girl who was plugged in ^*

• james tiptree jr'ın (nam-ı diğer alice bradley sheldon) 1973 yılında yayımlanmış uzun bir bilim kurgu öyküsüdür. sözlükte uzaktan kumandalı kız başlığında da inceleniyor, çünkü ithaki yayınları, begüm kovulmaz tarafından türkçeleştirilen bu öyküyü bu isimle, başına ursula k. le guin'in 13 sayfalık önsözünü de ekleyerek bir kısa roman formatında basmış.
  
  öykü, sert bir dille başlıyor ve okurunu içine zor alıyor ancak bir kez içine aldıktan sonra da okuruna çok şey vadediyor. ithaki'nin kitaplaştırdığı halinin ismini sevmedim, nedenleri de epey uzun:
  
  --- spoiler ---
  
  yine ithaki yayınları tarafından basılan among the others ^* romanında mesela bu öyküye atıfta bulunulurken ileride bu öyküyü basacaklarını biliyorlar mıydı bilmem ama öykünün adını prize takılan kız diye çevirmişler. (çeviren: m. ihsan tatari) ve bu çeviri kesinlikle olması gereken çeviriymiş, "prize takılan kız, fişi takılı kız, kablosu takılmış kız" gibi bir adı var öykünün, esasında öykünün adında da, içinde de, hiçbir yerinde uzaktan kumanda geçmiyor. peki böyle çevrilmesinin herhangi bir zararı var mı? benim okuma tecrübemde bir rahatsızlık yaratmadı diyemem. zaten kısaca anlatılmış bir gelecek tablosuna girmeye uğraşıyoruz öyküde, hele de başında okura sert davranan yazarla da savaştığımız oluyor. bu durumdayken karşımıza çıkan ve üzerinde durulan ilk karakter olan p. burke ile tanıştığımızda "hah," diyoruz, "demek ki bu kızın hikayesini okuyoruz." bu şekilde kendimizi öyküye sokmaya çalışırken p. burke'ün uzaktan kumandalı kız olacağı üzerinde duruyor ve "demek ki," diyoruz, "bu kızı kontrol eden veya kontrol edecek birileri olacak, bu öykünün bizim henüz bilmediğimiz başka bir geçmişi, farklı bir altyapısı var." ama aslında, p. burke'ün delphi'ye dönüşmesi için "prize takılması gerekecek" ve bizim öykünün başlarında başka bir geçmiş, başka bir altyapı arayışımız tamamıyla boşa çıkacak. çünkü öykünün esası "uzaktan kontrol edilen kız"da değil, normal bir kızın "fişe takılması" hadisesinde yatacak. neyse.
  
  bir de, 1973'te yayımlanmış bu öykünün nasıl da günümüz instagram'ını anlattığından hiç bahsediliyor mu bilmem... delphi'nin kullandığı ve kullanırken göründüğü ürünler için yaratılmış olması, gerçekte öyle bir şahsın var olmayışı, tıpkı günümüzdeki ürün yerleştirme için robotlaşmış hayatların aynısı hahah, harika.
  --- spoiler ---
• distopik roman.
  
  70'ler hollywood stüdyo sisteminin çoktan çöktüğü, vietnam sendromunun dallanıp budaklandığı, nixon dönemi kokuşmuşluğunun paranoya sineması bağlamında amerikan filmlerine sirayet ettiği, neo-noir ve distopik bilimkurguların tavan yaptığı ve tıpkı romanda da anımsatıldığı gibi başkan kennedy suikastinin yankısının sürdüğü çelişki yıllarıdır.
  
  1974'te yayımlanan romanda bunların izlerini sürmek mümkündür. yazar altmetni sıkı sıkıya örmüşse de tıpkı platin sarışın jean harlow referansı gibi çoğu detay gayet tanınabilir.
  
  bu distopik evrende güneş arabalarının cirit attığı baudrillardvari bir simülasyon-düzeniyle karşı karşıyayız. liberallerin tek amacı sermaye birikimidir. yoksullar ise deney kobayıdır. sistemin bekası için sömürülürler.
  
  hazcı tüketim toplumunu baştan çıkartmak için kurban seçilen p. burke ve onun cilalı yankısı delphi reklam cangılında birbirlerine kablolarla bağlı ayna-karakterlerdir. bu tekno-siber dünya huxley'in cesur yeni dünya'sını anımsatır. gözetleme toplumu ise orwell (1984) orijinlidir.
  
  soğuk ve kinik bir üslup kullanan yazar sermaye ve gücü elinde bulunduran burjuva sınıfının kitleleri nasıl yönlendirdiğini, aşksız ve sevgisiz bir dünyanın acımasızlığını hiçbir sınıfa-statüye yaranmadan betimler.
  
  ama yeni kapitalizm çelişkilerden doğar ve onunla beslenir. paul yıkamadığı düzenle birleşir ve yeni bir delphi yaratır. haz ve şehvet duygusu sonsuza kadar sürmelidir. her ne kadar simülasyondan mürekkep sahte bir kurgu-evren mümkün olsa da!
  
  tek oturumda biten güzel bir distopya.
  
  'şimdilik' kaydıyla distopik roman karalamaları:
  
  1984
  (bkz: a clockwork orange /@hanging rock)
  (bkz: as intermitencias da morte /@hanging rock)
  (bkz: brave new world /@hanging rock)
  (bkz: ensaio sobre a cegueira /@hanging rock)
  (bkz: ensaio sobre a lucidez /@hanging rock)
  (bkz: fahrenheit 451 /@hanging rock)
  (bkz: lord of the flies /@hanging rock)
  (bkz: man in the dark /@hanging rock)
  (bkz: maymunlar gezegeni /@hanging rock)
  (bkz: memoirs of a survivor /@hanging rock)
  (bkz: mıy /@hanging rock)
  (bkz: never let me go /@hanging rock)
  (bkz: sonnenfinsternis /@hanging rock)
  (bkz: the dispossessed /@hanging rock)
  (bkz: the handmaid's tale /@hanging rock)