tifdruk

• kabartma klişe kullanılması yerine, mürekkebin çeşitli derinliklerde oyulmuş gözlerden aktarılması yoluyla gerçekleştirilen baskı tekniği
• tiff drucker baskısı.
• adı almanca tiefdruck (derin baskı) kelimesinden yamultulmuş baskı yöntemi.
• tifdruk baski teknigi http://www.matbaaturk.org/ adresinde soyle anlatilmaktadir:
  
  tifdruk baski teknigi tifdruk bir cukur baski sistemidir. bu sistemde, boya alip kagida geciren kisimlar cukurdadir. bu teknik, ilk kez 15. yuzyilda almanya'da uygulanmaya baslamistir.
  
  tifdruk baskida basilacak imge, metal kalip uzerine kazinir ya da asitle yedirilerek oyulur. daha sonra kalibin butun yuzeyi murekkeple kaplanir ve yuzey uzerinde kalan murekkep, silinerek temizlenir. boylelikle kalibin sadece kazinmis ya da oyulmus yerlerinde murekkep birakilmis olur. kalip, uzerine kagit konularak silindirik kazanli bir presten gecirildiginde; cukurda kalan bolgelerdeki murekkep kagit uzerine aktarilmis olur. tifdrukta orijinale uygun baski elde etmek icin tipo ve ofset sisteminde oldugundan daha titiz calismak gerekir. silindir hazirlamak icin yarim ton pozitif film kullanilir.
  
  basilan is, yazi veya cizgi de olsa filmin belirli yogunlukta ve pozitif olmasi zorunlulugu vardir. resim veya yazilar arasinda yogunluk (koyuluk) farki bulunursa, ofsette oldugu gibi baskida murekkep ayari ile duzeltilemez. dolayisiyla, her cekilen pozitif film, densitometre ile mutlaka olculmeli ve yogunluk sapmalari film uzerinde duzeltilmelidir. klasik tifdrukta, pozitif yarim ton resim ve yazilarin bir arada bulundugu montaj, pigment kagidina kopya edilir. pigment kagidi, uzeri boyali jelatinle kapli 120-150 gram/m2'lik kartondur.
  
  bu karton odunsu selulozdan yapilmis ve tutkallanmistir. tutkalli olmasinin nedeni, boyutlarini degistirmemesini saglamak icindir. pigment kagidinin ph degeri yukari, yani baz karakterde olursa, jelatin asiri derecede kabarir. pigment kagidinin uzerindeki jelatinin gorevi, resmi tasimak, silindire aktarmak ve kabarma oranina gore asidin silindire degisik oranlarda islemesini saglamaktir. pigment kagidi kesilirken, suyuna gore kesilmeli ve dik montajla calistirilmasina dikkat edilmelidir. pigment kagidi kesildikten sonra potasyum bikarbonat eriyigi icinde banyo edilerek, isiga duyarlilik kazandirilir. banyodan sonra cam uzerine bir rakle ile sivazlanarak yapistirilir. kuruduktan sonra kendiliginden kalkan pigment kagidi 24 saat sonra kopya edilir. bu zaman suresince duyarliligi artar. ancak sicaklik, rutubet ve isiktan korunmasi gerekir. sonra pigment kagidi tifdruk trami ile vakum altinda ark veya ksenon isik ile pozlandirir. burada kullanilan tram, kalip silindiri uzerindeki boya cukurlarinin ve cukur cevrelerinin olusmasini saglar.
  
  cukurlarin olusmasini saglayan kisimlar tram uzerinde siyah kareler halinde veya tugla bicimindedir. boya siyirici raklenin temas ettigi kisimlar ise seffaftir. tifdruk tramini, ofset ve tipoda kullanilan tramlardan tamamen ayirmak gerekir. cunku tifdruk trami, yarim tonlari noktalara cevirmek icin kullanilmaz. yalnizca raklenin boyayi siyirmasi icin zemin teskil eder. normal isler ve cok renkli resim baskilari icin kare noktali tram tercih edilir. ayrica pigment kagidinin kopyasinda soguk isik
  kullanilmasi yararlidir, cunku kagit sicakliktan etkilenir. tram kopyasindan sonra pigment kagidi, resim montajiyla birlestirilerek 45 derecelik bir aci ile olusturulur. pozlandirmada, pigment kagidinin kirmizi renkli jelatin tabakasi, resmin yogunluk farklarina gore degisik oranlarda sertlesir.
  
  kirmizi renk, isigin kagit derinligine kadar ulasmasini onler. boylece resmin en acik tonunda dahi jelatin tamamen sertlesmemis olur ve o bolgeler cok azda olsa silindir yedirmede asitten etkilenerek derinlik alir ve basilabilir. pigment kagidina, her iki pozlandirma da yapildiktan sonra, silindir kopyasi yapilir.
  
  pigment kagidi, kopyadan hemen sonra bakir silindire kaplanmalidir. bekletilirse bikarbonatli jelatin tabakasi sertlesmeye devam eder. bu nedenle bakir silindirin daha once hazirlanmasi gerekir. galvano, tifdruk silindir islemleri icin buyuk onem tasir. tifdrukta kullanilan silindirler celiktir. uzerine bakir kaplanir. bu bakir kaplama galvano sistemi ile yapilir. silindire bakir kaplama isleminde once celik silindire prensip olarak bir tabaka bakir kaplanir. bu tabaka hem celigi mekanik tesirlerden korur, hem de duz ve puruzsuz bir satih teskil eder. bunun uzerine, polisajdan sonra bir kat daha bakir kaplanir, ikinci bakir kaplama, ballard bakir kaplama ve temel bakir kaplama olarak iki sekilde yapilir. ayar hassasiyeti bakimindan, temel bakir kaplama islemi artik pek tercih edilmemektedir. daha cok ballard bakir tabakasi uygulama alani bulmaktadir.
  
  pigment kagidinin silindire aktarilmasi uzeri bakir kapli silindire, kopya edilmis olan pigment kagidindaki bikarbonatli jelatin tabakasini nakletmeden once, silindir yuzeyinin yag ve pislikten iyice temizlenmesi gerekir. aksi halde, hem iyi bir intibak saglanamaz hem de yagli kisimlara asit tesir etmez. ayrica, silindir yuzeyinin puruzsuz ve parlak olmasi gerekir. genellikle cok renkli islerde pigment kagidinin silindire gecirilmesi, transfer makineleri ile yapilir. fakat, titiz calismak kaydiyla el ile de yapilabilir. cizgilerin cakismasinda, buyuk dikkat gerekir. pigment kagidinin hassas yuzu, kuru silindir yuzeyi ile cakisacak sekilde monte edilir. montajda gosterilecek hassasiyet, ileride saglanacak baski ayari icin cok onemlidir. pigment kagidinin, silindire tam intibakinin saglanmasi icin, bir karsi silindirle pres yapilir. sonra, silindir dondurulerek uzerine ilik su dokulur. bu sayede pigment kagidi, jelatinden ayrisir ve jelatin, silindire yapisir. silindir isisi 40°c ye ulasincaya kadar
  donen silindir uzerine, yavas yavas ilik su dokmeye devam edilir. sonra, su sicakligi kademeli olarak azaltilir ve silindirin atolye isisina uyumu saglanir.
  
  sicak su banyosunun yerine % 10'luk amonyumtiyosiyanat eriyigi ile soguk banyoda yapilabilir. bu yontem ile, calisma hizi artar. banyo islemi bittikten sonra, silindire ispirto dokulur. silindirin tam kurumasi, fon veya vantilator vasitasiyla yapilir. artik, silindir uzerinde negatif bir jelatin rolyefi gorulmektedir. yedirme islemine baslamadan once, silindirin jelatinsiz yani basmayacak bolgeleri veya hatali kisimlari, asfalt laki ile kapatilir. silindir yedirme ve tashih ıslemleri bu islem demir 3 klorur ile yapilir. 35 ile 42 bome koyulukta, takriben 5-6 degisik yedirme banyosu hazirlanir. yedirmeye, yuksek bomeli asitle baslanir. bunun sebebi, yogun asitin cizgileri tahrip etmemesidir. cok sulu, yani dusuk bomeli asit, bakiri icten yiyerek cizgileri tahrip eder. derinlik kazanildikca, sira ile dusuk bomeli asitlerle yedirmeye devam edilir. tecrubeli bir asit ustasi, degisik bomeli asitlerle, silindirde degisik derinlikler elde ederek ise zengin detay kazandirir. tabii, bunun tersi de olabilir. tecrubesiz bir asitci, koca silindiri kolayca bozabilir.
  
  asitle yedirme suresinin kolay tespiti icin, isin yanina mutlaka bir gri skala konmalidir. gri skala, ayni zamanda gradasyonun takibi icin de faydalidir. yedirme islemi sona erdikten sonra, silindir baskiya hazirdir. tifdruk silindir hazirlama islemi uzun zaman alir ve pahali bir sistemdir. bu kadar emek ve masrafin bosa gitmemesi ve zaman kaybinin onlenmesi icin silindirden prova baskisi cekilir. gerekirse, silindir uzerinde, arttirma ve eksiltme tashihleri yapilir. arttirma tashihi, silindir cukurlarinin daha cok derinlestirilmesi ve resim tonunun daha yukseltilmesi demektir. arttirma tashihi icin oncelikle silindir yuzeyi cok iyi temizlenmelidir. temizlenip kurutulan silindire, merdane ile asite dayanikli boya verilir. boya verilirken yedirilmek istenen cukurluklar ciplak kalir. korunmak istenen cukurluklar ise bu boya ile doldurulur. duruma gore boyanin yogunlugu ayarlanir. istenen derinlige ulasilinca yedirme tamamlanmis olur. eksiltme tashihi ise silindir cukurlarindaki derinligin cesitli metotlarla azaltilarak, resim tonunun zayiflatilmasina denir.
  
  eksiltme tashihi icin uygulanan metotlar sunlardir:
  1) silindir yuzeyi ince zimpara kagidi ile zimparalanir. zimparalama dairesel hareketlerle ve ksilol ile yas olarak yapilirsa, derinlik yavas yavas azaltilir. sayet zimpara kuru olarak yapilirsa, derinlik daha suratli azaltilmis olur ve resim kontrastlasir.
  
  2) zimpara tozu, suyla merhem sekline getirilir ve kece ile silindir yuzeyine surtulerek tashih yapilir.
  
  3) silindirdeki cukurluklar asfalt laki ile doldurulur. yuzeyi de asitle hafif yedirilir ve polisaj yapilir. boylece derinlik azaltilmis olur. yedirme asidi olarak nitrik asit veya amonyumpersulfat cozeltisi kullanilirsa, silindir oksitlenmesi pek fazla olmaz.
  
  4) galvano sistemi ile cizgiler doldurulur. boylece fazla yedirilen yerlerdeki derinlik azaltilmis olur.
  
  5) silindir yuzeyindeki delikler veya bazi silinmesi gereken yazilar silindir temizlendikten sonra bakir-civa alasimi ile doldurulur, bir anlamda lehimlenir. soguyan yuzey polisaj yapilarak puruzsuz hale getirilir. delik kapatma icin gumus-civa alasimi veya harf metali kullanilir. kopya icin kullanilan pigment kagidi, islak olarak calisildigi icin boyutlarini degistirebilmektedir. bu sebeple onun yerine polyester filmler (autofilm) gelistirilmistir. bu filmler pigment kagidindaki jelatin tabakasina sahiptir. uygulamasi da aynidir. yalniz, kagit yerine tasiyici olarak polyester film kullanilir. polyester tasiyici ile jelatin arasinda strip film olarak adlandirilan bir baglayici tabaka vardir. bu tabaka, film silindire sarildigi zaman jelatin tabakasinin silindire kolay gecmesine yardimci olur. jelatinin hassaslastirilmasi icin alkol ve amonyum bikromat eriyigi kullanilir. hassaslastirma ve kurutma islemi autotype makinesi ile yapilir. autotype pigment filminin diger bir ozelligi de pigment kagidina oranla cok daha cabuk kurumasidir.
  
  tifdruk baskida tramlama sistemleri
  1) derinligi degisik tramlama sistemi
  bu sistem klasik sistem olarak bilinir. pigment kagidina once trami, sonra yarim ton pozitif montaji kopya edip, bunu silindire aktararak asitle yedirme islemidir. burada tramlar, yuzey itibari ile ayni buyukluktedir. ancak, resim tonlari degisik derinlikteki noktalarin aldigi boya miktarlari ile saglanabilir.
  
  2) ototipi tifdruk tramlama sistemi
  renk ayirimi yapilmis olan yarim ton negatifler ozel, magenta veya gri tifdruk kontakt trami ile tramlanir. tramlanan pozitif lith filmde degisik buyuklukte noktalar olusur. fakat noktalarin cevrelerinde, raklenin boyayi siyirmasi icin gerekli olan cizgiler bulunur. bu cizgiler tramli pozitif, lith filmde seffaf bicimdedir. oto tipi tifdruktaki noktalarin hicbiri birbiri ile temas halinde degildir. her nokta bagimsiz olarak bulunur. tramli lith film emaye sivanmis silindire sarilir. pozlandirma
  makinelerine baglanan silindir pozlandirilir. silindir, pozlandirma suresince ekseni etrafinda, belirli bir hizla doner. donerken de ince bir araliktan isik alir. pozlandirma islemi tamamlandiktan sonra, banyo makinesine takilan silindir, su ve alkol karisimi ile otomatik olarak banyo edilir. banyo islemi bitince, hava ufleyiciler vasitasiyla kurutulan silindir banyo makinesinden cikarilir.
  
  3) acigraf tramlama sistemi
  acigraf firmasi tarafindan gelistirilen sistemde, renk ayrimi yapilmis olan yarim ton negatifler poligron respi tramla tramlanarak tramli pozitifler elde edilir. bu tramin ozelligi, esas tram noktalarinin arasinda daha kucuk, yardimci tram noktalarinin bulunmasidir. tramli pozitif resim montaji ballard bakir tabakali silindire sarilip pozlandirma yapilir. pozlandirma yapilacak olan silindir uzerine emaye, puskurtulerek surulur. emaye puskurtme (sprey) islemi makinede donen silindir uzerinde yapilir. pozlandirma icin yalniz ksenon isik kullanilir. tramlama isleminde klise veya ofset kalibinda oldugu gibi degisik buyuklukteki noktalar silindire aktarilmis olur. silindirde poz veren kisimlar sertlesir. diger yerler silindir banyosu ile bosaltilir. kullanilan emaye organik kolloit veya bikromat bulunmadigi icin sicakliktan etkilenmez. indirme islemi sonunda, silindir yikanir, emaye sokulur.
  
  elektronik silindir hazirlama (gravur) sistemi,
  elektronik tipo ve ofset gravur sistemlerini baz olarak almistir. bu sistemin onemli ozelligi, orijinalden dogrudan dogruya baskiya hazir silindir hazirlanmasidir. pigment kagidi kopyasi ve klasik asitle indirme calismalari ve tram kopyasi ortadan kalkmaktadir. cunku gravur makinesi, silindire elektronik ve mekanik olarak tramlanmaktadir. makinenin elektronik ve mekanik calisma uniteleri son derece hassas calistigi icin baski ozellikleri onceden saptanabilmekte ve ayni is, ayni kalitede tekrarlanabilmededir. elektronik silindir hazirlama sisteminde iki silindir vardir. gravur yapilacak silindir sagdadir. soldaki ve sagdaki ile ayni buyuklukteki silindire orijinal, yani pozitif yarim ton, polyester, opak bir film sarilir. bu film, renk ayrimi yapilmis ve tashih edilmis negatiften kontakt yolu ile elde edilmistir. makine calistirildigi zaman her iki silindir senkron (birlikte ve ayni hizda) olarak doner. orijinalin bir basindan baslayip aydinlatan isin, orijinalin aydinlik kisimlari tarafindan daha cok yansitilir. koyu yerler ise isinlari daha az yansitir. isinin yansitilma miktarina gore fotoselin elektronik hesaplayiciya gonderdigi sinyaller farklidir. bu farklara gore diger silindir uzerindeki gravur kalemi irili ufakli gravur noktalarini silindire kazir. kazilan noktalar baklava biciminde ve derinlikleri de piramit seklinde olur. noktalar birbirleri ile bitismedigi icin, nokta kenarlarinda raklenin siyirma cizgileri olusur, kazinan parcaciklar vakumla emilerek disari atilir.
  
  tifdruk baski makinalari:
  1. kalipli duz makineler en eski makine tipidir. tipo prova tezgahina benzer ve nadiren de olsa hala kullanilmaktadir.
  
  2. tabaka tifdruk baski makineleri cok fazla tercih edilmeyen makinelerdir. cunku kusursuz silindir indirme imkanlari sayesinde rotatiflerin, mizantrensiz de iyi baski yapabilmeleri mumkun olmaktadir. butun bunlara ragmen kucuk ve orta tirajli islerin tabaka basan tifdruk makineleri ile basilmasi daha ekonomiktir. ayrica bunlarla cok cesitli ebatlarda is basilabilir. tifdruk rotatiflerde ise ayni isi basmak icin ya cok cesitli silindir depo etmek yada kagittan kaybetmeyi goze almak gerekir. tabaka tifdruk makineleri, cesitli boyutlarda kartonlara ve cesitli kalinliktaki malzemelere baski yapabilir. rotatifler ise kartona baski yapamaz.
  
  3. rotatif tifdruk baski makineleri
  a) illustrasyon baski makineleri: parter biciminde imal edilen makinelerde kagit bobini, baski unitesi ile ayni seviyededir. bazi rotatifler ise kat kattir. kagit bobinleri alt katta bulunur. makinenin ust katinda ise asil baski yapilir. cift katli rotatiflerin tek enli olanlari daha cok kullanilmakla birlikte kullanimi daha kolaydir. cift enlilerin mahsuru, cok genis enli bobin kagidinin sik sik karismasi ve ayarsizliklara neden olmasidir. illustrasyon tifdruk makinelerinde basilan is, kagit yonlendirici celik cubuklar tarafindan kirma unitesine dogru gonderilir. kagitlar birlesir ve kesilip duz tabaka olarak istif edilir veya kirma katlama unitesinde, ofset rotatiflerde oldugu gibi huni uzerinde kirilir, sonra kesilir, katlanir ve sayilarak istif edilir. bu makinelerin kurutma unitelerinde en cok kullanilan iki sistemden birisi sicak hava silindiri kullanmak, digeri ise puskurtme yolu ile sicak hava sirkulasyonu
  yaratmaktir. sicak hava ile kurutmada, kagidin boyunu degistirme tehlikesine karsi, baskidan once kagidi sicak hava akimindan gecirmek gerekebilir. illustrasyon baski makinelerinin boya unitelerinde kullanilan en basit sistem daldirma sistemidir. boya haznesi icindeki sivi boyayi, yari yariya batik vaziyetteki form silindiri alir. baskiya gecmeden once rakle ile fazla boya siyrilir ve baski yapilir. ayrica boya unitesinde, sivama ve puskurtme sistemi gibi sistemlerde kullanilirlar. sivama sisteminde ayran kivamindaki boya, baskidan hemen sonra silindirin ustune akitilir. puskurtme sisteminde ise yine ayni durumda silindir boyunca puskurtulur. her iki sistemin daldirma metoduna ustunlugu, baskidan sonra cukurlarda artakalan boyanin kurumasina engel olmasidir.
  
  b) ambalaj baski makineleri:
  cikis unitesi: baskidan sonra kagit ve karton kesilerek istif edilir yada zimba unitesinde zimbalanir, ondan sonra istif edilir. basilan malzeme selefon cinsinden bir folye ise cikista tekrar bobin halinde sarilir.
  
  giris unitesi: basilacak malzeme karton ise giris kisminda degisiklik gerekir. karton kalin oldugu icin bobin capi 2 metreyi bulur. ayrica kartonun kalin olmasi nedeniyle otomatik yapistirma yapilamaz, cunku yapisan kisimda kalinlik iki kat artar. yapistirma islemi esnasinda makine ya durdurulur ya da hiz bir hayli azaltilir. dusuk hizda yapistirilacak ise bitmekte olan kartonun bir bolumu kullanilmak uzere biriktirilir.
  
  kurutma unitesi: kartonun kalin olmasi nedeniyle sicak havanin tesiri olmayacagi icin sicak hava silindirleri anlamsiz olur. bu nedenle puskurtme suretiyle sirkulasyon saglanarak kurutma yapilir. folye baskisinda sicak hava silindiri, folyenin boyut degistirmesine neden olur. folye, cikis unitesinde bobin halinde sarilmadan once, doner cubuklar vasitasiyla ileri - geri yurutulerek yolu uzatilmak sureti ile kurutulur ve tam kurumus olarak sarilir. folye, sarimda tam kuramamis olursa birbirine yapisir.
• dünyanın en gelişmiş endüstriyel baskı tekniğidir.
  dergi yayıncılığında, tekstil ve bilhassa ambalaj sektöründe hizmet verir. en büyük özelliği sonsuz baskı yapmasıdır. baskı düz silindir üzerinden yapıldığı için etek makas payları diye bir şey olmaz silindirin bütün yüzeyi tam olarak basar
  adından da anlaşıldığı gibi "tifdurk" almanca'da "çukur baskı" demektir
  bakır kaplı silindir üzerine fotoğraflar desenler yazılar
  a) kimyasal
  b) elmas
  c) lazer
  vasıtası ile bakır silindir oyularak yapılır.
  bakır dayanıklı olamadığı için üzeri kromla kaplanır. bu sayede çok yüksek tirajlı işler basılır. boyası sıvı haldedir.
  bu sistemde, boya alınıp kağıda geçirilen kısımlar çukurdadır.
  orijinale yakın baskı elde etmek için ofset ve tipoden daha titiz çalışmak gerekmektedir.
• kağıt paraların basımında kullanılan teknik.
• sayfa kalıpları bakırdan, renkli fotoğraf baskılarına elverişli bir baskı tekniği. fotoğraf ve yazılar, bakır kalıplarda derinlikler oluştururlar. mürekkep, hazırlanmış olan kalıbın üzerine, birçok merdanenin aracılığıyla sürülür. sonra, keskin bir bıçak, kalıp üzerindeki mürekkebi sıyırır. ancak, bu sıyırma sırasında düzeyden aşağıda kalan çukur yerlere dolan mürekkep burada kalır. boyalı bu kısımlar, merdanelerin dönmesiyle merdanelere geçer, sonra da kâğıda çıkar. düz ve silindirli olmak üzere iki biçimi vardır. makinenin en hassas yeri mürekkebi silen keskin bıçaklardır. bu baskı yöntemi basım işlerinde kullanılan en gelişmiş ve en aranılan basım tekniğidir. karl klietsch tarafından bulunmuştur.
• oyulmuş bakır kalıplarla yapılan, renkli fotoğraf baskılarına elverişli bir baskı tekniği.
• maklubecilere her fırsatta ağızlarının payını veren büyük fenerbahçe taraftarı. algılarını bozmak için bazen maklubeci kılığına bile giriyor.^* çaylaklığı bitince bir fenerbahçe neferi olarak sözlüğe çok şey katacaktır. yazadursun!