vefailik ^*

• türklerin şaman (kam) inançları ve yaşam tarzı ile islam’ın, özellikle de hz. ali’nin siyasi ve dini kişilik yorumlarının bütünleştiği vefaîlik, özellikle selçuklu sonrası dönem türkmenler arasında çok etkili olmuştur. bu tarikatın görüşlerini baba ilyas horasanî’nin anadolu’ya taşıdığı bilinmektedir. vefaîlik, günümüzde alevîlik olarak tanımlanan türk-halk islam anlayışının da temel taşlarından birini meydana getirmektedir. alevî dedelerinin elinde bulunan icazetnamelerin bazısı ebu’l-vefa’ya kadar dayanmaktadır. çok daha ilginci ise, hem osmanlı, hem de safevi islam anlayışının vefai kökenden beslenmesidir. bir farkla ki, osmanlılar ebu’l vefa, baba ilyas, hacı bektaş silsilesinden gelen bektaşîlik çevrelerine daha yakın iken; safeviler, horasan çevresi, vefaîlik ve babailik çevrelerine yakın olmuşlardır. buna rağmen hacı bektaş veli, osmanlılar kadar safevilerde de sevilen ve saygı duyulan biri olmuştur. şeyh edebali'nin de bu tarikata mensub olduğu söylenir. tarikat adını, ebü'l vefa el bağdadi'den alır.
• son dönemlerde osmanlı beyliği'nin kuruluş dönemini araştıran araştırmacıların üstünde çok durduğu bir tarikat. o dönem anadolusunda çok etkili olduğu ve şeyh edebali'yi de etkilediği; bu anlamda da kuruluş dönemi osmanlısında etkisi ve özel bir önemi olduğu düşünülmektedir.
• ayfer karakaya vefailik konusundaki görüşlerini dirok adlı programda ifade etmişti...
• (bkz: geyikli baba)
• ebu'l vefa el-bağdadi'nin kurucusu olduğu, türk tarihinde çok önemli bir rol oynayan en eski tarikattır.
  
  işin ilginç yanı, yakın zamana kadar tasavvuf, selçuklu ve osmanlı tarihiyle uğraşanların üzerinde durmadığı, belki de dikkatlerini çekmeyen bir tarikat olmuştur. türk tarihinin mihenk taşı sayılan fuat köprülü de bu gruba dahildir. sadece abdülbaki gölpınarlı, baba ilyas ve rum abdalları'nın vefai olduklarına kısaca değinmiştir. son yıllarda ise, halil inalcık bu tarikat üzerine araştırmalar yapmış ve aşıkpaşazade, şeyh edebali gibi isimlerin vefai tarikatı ile bağlantıları üzerinde durmuştur.
  
  ebu'l vefa'nın 1107, ahmed yesevi'nin ise 1166 tarihide vefat ettiklerini göz önüne alınca, bu, vefailiğin en eski tarikat olduğunu ortaya koyuyor. yine vefailerin ayinlerinde kadın ve erkek aynı ortamda bulunurlardı.(daha sonra yesevilik ve bektaşilik'te de aynı şekilde olmuştur) dolayısıyla yesevilik'in de bunu vefailik'ten aldığı belli olmaktadır. bilindiği üzere yesevilik bu topraklarda en eski ve en önemli tarikat olarak yazılıp(daha çok eski kaynaklarda) çizilmiştir.
  
  peki bu tarikatın önemi nedir? anadolu topraklarındaki en önemli isyan olan babailer isyanı'nın lideri baba ilyas, vefai tarikatının kurucusu ebu'l vefa'nın halifelerinden biridir. baba ilyas o dönemde, bu tarikatın konar göçer türkler arasındaki en güçlü ve önde gelen şeyhi olarak amasya'da yaşamaktaydı. babailer isyanı da bu hüviyetle ortaya çıktı. baba ilyas yaşadığı dönemde babai tarikatı ya da farklı isimde bir tarikat kurmamıştır. böyle bir tarikatın var olduğu daha sonra sufilikle ilgili kaynaklar ortaya koyan kişiler tarafından yazılmıştır. esasında başta da belirttiğim gibi, baba ilyas sadece vefai şeyhiydi. diğer yandan, aşıkpaşazade'nin verdiği bilgilerde, baba ilyas'ın şeyhi olarak dede garkın'ın ismi geçer. dede garkın'ı, baba ilyas'la ebu'l vefa arasında köprü görevi gören bir kişi olarak tanıtır. dede garkın da pek çok müridi gibi 1256'da alamut'un moğollar tarafından yıkılıp, ırak'ın istilasıyla anadolu topraklarına gelip vefailiği yaymış ve müridlerinin sayısını artmıştır. keza hacı bektaş veli de vefai tarikatına mensuptur.
  
  özet olarak, vefailik kültü olmasaydı, andolu'daki kimi alevi erenlerinin kültleri bugünkü hüviyetinden daha farklı olacaktı. hacı bektaş kültü de buna dahildir. ayrıca vefailik, sonrasında garkınilik, bektaşilik gibi kollara ayrılarak, selçuklu ve daha çok osmanlı tarihinde sosyal, askeri ve yayılmacılık alanlarında görülen ilerlemelerde(abdal musa'nın osmanlı fetihlerinde bektaşilik'i yayması gibi) önemli bir yer teşkil ettiği için de dikkate alınması gereken bir tarikat olarak tarihteki yerini almıştır.
• vefailik, son zamanlarda hacı bektaş veli başta olmak üzere bektaşi ve alevi ulularinin yesevi bağlantısını kesmek ve horasan ekolünden koparıp irak ekolune bağlamak gayesiyle kullanılan, ancak inanç unsurları, rukunleri, ayın ve teslik usulü gibi bir tarikatı tarikat yapan hiçbir vasfı bilinmeyen, muhtemel fiktif bir akedemi tarikati!
  
  vefailik tezini bilhassa bektaşi ve aleviliğin türk kimliğinden rahatsız olan çevreler kullanmaktadir.
  
  not: bu konuda yazılmış tezlerin makalelerin çoğundan haberdarim ve bunların dayanaklari olan kronikleri vs tek tek inceledim. bu kaynaklardan yola çıkarak su an için vefailik, 16. yüzyılda osmanlı'nın resmi tarikatı olmaya çabalayan zeyniyye tarikatinin mesayihinden asikpasazade ve damadinin hayal ürünü ve kaynak tahrifati olarak durmaktadir. ne hikmet ve ne bilimselliktir ki 15. yüzyılda yazıldığı iddia edilen hacı bektaş veli velayetnamesini hiç bir makul ve somut gerekçe göstermeden tenkit eden akademisyenler, bektaşilige düşmanlığı malum kişilerin bu tarikat hakkındaki zirvalamalarini tarihi birer hakikat olarak sorgusuz sualsiz kabul etmektedir. ayrıca, gerçeğinden çok sahtesi bulunan ve yazanlar için birer kazanç kapısı haline gelen secereleri kaynak alan ve bu secereleri akademik bir ahlak ile irdelemeden doğru olarak kabul edip çalışmalarına esas alan akademisyenler vardir ki diyecek söz bulamıyorum.
• (bkz: #161452319)