wilhelm von humboldt

• alexander von humboldt' un büyük agabeysi olan prusyali humanist, devlet adami. egitimi sirasinda immanuel kant'la takisip okumaktan sogumus, iki de bir istifa edecegi devlet memurluguna gecisi yapmistir. fransiz ihtilalini yakinen yasayip etkisinde kalan humboldt ayni zamanda goethe ve schiller'in yakin cevresine girmistir. paris ve bask bölgesi'nde uzun zaman gecirdikten sonra 1802'de italya'ya gecip, alti sene boyunca vatikan'da, prusya devletini temsil etmistir. (bkz: sancta sedes) kutsal roma imparatorlugu'nun cöküsünden sonra gerekli görülüp toplanilan viyana kongresi'nde ve bunu takip eden alman ulusal birligi'nde yine prusya'yi temsil etmistir. 1818'de berlin'e icisleri bakani olarak geri dönmüs, bir yil sonra da karlsbad kararlari'na karsi oldugu icin görevinden alinmistir. vefat yili 1835'e kadar tegel yakinlarinda karl friedrich schinkel'a yaptirdigi villada calismalarini sürdürüp, sayisiz edebi eser yayimlamistir.
• - ün ve uluslararası övgü büyük araştırmacı ve gezgin alexander'ın [alexander von humboldt] kardeşi "evrensel dahi" wilhelm von humboldt'a daha yaşamı sırasında nasip oldu. berlin humboldt-üniversitesi'nin [asıl adıyla humboldt-universität zu berlin] kurucusu, goethe ve schiller'in mektup arkadaşı ve danışmanı olan wilhelm von humboldt, dünya çapında bir dilbilimci, prusyalı bir liberal, eğitim reformcusu ve "perikles gibi anlayış gücü yüksek bir devlet adamı"^* olarak çeşitli alanlarda tanınmıştı.
  
  kaynak: ünlü almanlar ve kentleri, federal alman hükümeti basın ve enformasyon dairesi, 1995.
• saussure'cu^* dilbilimin öncülü. düşüncenin tinsellikle^* özdeş fakat ancak dil ile düzenlenerek ayyuka çıktığını savunmuştur.
  
  '' bir halkın tinsel bireyselliği ile dilinin şekli öylesine birbiriyle kaynaşmıştır ki, bunlardan biri verilse, diğeri ondan bütünüyle çıkarsanabilir. çünkü zihinsel yetenek ve dil ancak karşılıklı
  olarak birbirine uygun düşen biçimlere izin verirler ve bunların gelişmesine yardımcı olurlar. dil, sanki halkın tininin dış görünüşüdür, dil halkın tini ve tin de halkın dilidir; onları asla
  yeterli biçimde özdeş olarak düşünemeyiz. '' ^*
• dilbilim üzerine fikirler yürütmüş düşünür.özellikle dilsel görelilik olarak ifade edilen tanımla halkların tinsel bireyselliği ile sahip olduğu dil şekli birbirine öyle kaynamıştırki sadece birinden ötekisi çıkarılabilir demiştir.bu ifadesiyle dil ulus ilişkisi ve ulusların sahip olduğu dille hepsinin kendi anlayış ve zihin mertebeleri olduğunu bunları yarışa sokmadan özetler.
• amerikan üniversitelerini kuruluş felsefesi de humboldt'tan alınmıştır.
• ''en iyi hükümet kendisini gereksiz kılandır.'' sözünün sahibi alman yeni hümanizması'nın dünyaya kazandırdığı etkileyici bir karakter olan prusyalı; liberal, aristokrat, bürokrat, düşünür, filolog, bilim adamı, diplomat.
• prusya reformunun eğitim ayağındaki yetkilisidir. modern üniversite sisteminin kurucusudur. başta amerika olmak üzere dünyanın büyük üniversiteleri humboldt sistemi üzerine inşaa edilmiştir. fransızlardan devamlı şamar yiyen, herkes tarafından barbar bilinen, felsefe, bilim ve sanatı asla yapamazlar denilen almanları yoktan var edendir.
  kabaca, bilimin dilinin almanca ve bilimin merkezinin almanya olmasını humboldt'a borçludur alman halkı.
• "humboldt'a göre:
  gerçek dil sürekli olan ve her an da gelip geçici olan bir şeydir." kemal tahir - dil dosyası
• port royal okulu gibi tüm dillerin evrensel özellikleri paylaştığına inanmış, dilin yapısının kullananın düşüncesini belirlediğini ileri sürmüştür. dil bilimi tarihindeki en büyük katkısı belki de dünya dilleri için yaptığı sınıflandırmadır. bazı dillerin üstün olduğunu da ifade eder. yalınlayan (tek heceli), bükümlü ve eklemeli olarak yaptığı sınıflamada en yetkini bükümlü dillerdir. dönemin yaygın görüşüne katılarak sanskritçeyi mevcut en mükemmel dil kabul eder. ona göre yalın tek heceli dil olan çince tamamlanmamış bir dildir.
• noam chomsky'nin dilbilim ve anarşizm arasında bağlantı kurarken sık sık alıntı yaptığı biridir. alıntılarının çoğu da the limits of state action incelemesindendir.