yüğürmek
-
hayvanlar, özellikle evcil hayvanlar için döllemek. ben döllemenin kastedildiğini anımsıyorum, şive sözlükleri ise aşmak ile aynı alıyor yani hayvanlar için sikişmek, çiftleşmek ile eşanlamlı sayıyor. bazı atasözlerine, deyişlere de yansımıştır: '(seni) doğurup yüğürenler yerde yatmasın nurda yatsın.' hayır dua olarak.
kalkhas'ın katkısıyla ek: ilginç şekilde birine yürümek bir yana genelde yürümek bile yüğürmekle ilinti kazanabilir. nişanyan yüğürmeyi bilmeden yürüme kökeninde kaşgari'nin yügür: (yürümek değil) koşmak diye ayrım koyduğunu söylüyor. o zaman yüğürmek: içine doğru koşmak. zaten yüğürmek: aşmak da çok aydınlatıcı. yeni ürettik zannettiğimiz birine yürümek, bilip sarhoşken unuttuğumuzu yeniden anımsamak gibi olabilir. henüz bunlar sezgili ve olası spekülasyonlar.
divanü lugati't-türk'te yügürgen: koşucu (yürüyücü benim yorumum) anlamında açıklanıyormuş galiba. gene aynı spekülasyon, yüğürmek, spermlerin yürümesi veya yürütülmesi anlamına gelebilir.
diğer bir benzerlik ve birbirini aydınlatıcı sözcük çiftleri; yüğürmek - yoğurmak, yüğrülmek - yoğrulmak. gebe için bazen kullanılan yüklü sözcüğü yüğrülü üstünden gelip daha geriye gidince yüğürmek yüklemek olabilir mi? yoğurmak, yoğurt yapmak yani mayalamak olarak sağlam çağrışıma sahip. bir an yüğürmek ile yiğirminin ses yakınlığından gittim. yirmi parmağıyla birden sımsıkı tutunmak yani kilitlenmek, boşalmanın bağlanma ve tutunmayla kendinden geçmek tarafı aklıma geldi.
dölleme anlamındaki yüğürmeyi kullandığı kaydedilen yöreler: manisa, ısparta, afyon, denizli, aydın, izmir, kütahya, bilecik, bolu, çankırı, sivas, nevşehir, kayseri, mersin, antalya, muğla. koşmak anlamı kars'ta kayıtlı. kaşgarlı temsilcisi gibi. yüyürmek biçiminde koşmak, hızlı gitmek anlamı tarama sözlüğüne yansımış..
ek: yüğrülmüş demek döllenmiş demektir.
(bkz: yüğürgen)
(bkz: döl almak) -
yürürken geğirmek.
-
bugün de kullandığımız "meyletmek" anlamındaki yürümek söylenişine milli folklor'de yayımlanan bir makalede denk geldiğim söz.
https://www.millifolklor.com/…aspx?sayi=34&sayfa=59
"dişi atlar o yerde otlayıp yürüdüğü zaman bu aygır sudan çıkıp dişi atlara yürürmüş."
(fethi gözler, halk sözlü yaratıcılığında millî unsurlar)
ibisile'nin tezi için de bir kanıt bulunmuş olunuyor böylelikle. -
"cümlesinin sırrı sensin yâ muhammed yâ ali
baş açık yalın ayak yüğürüşür abdallar"
şah hatayi divanı'ndan
ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap