yozgat sürmelisi

• sözleri için dersini almista ediyor ezbere bakabilinecek türkü...
• yozgat şehri 1760 yılı başlarında bozok yaylasının, yeşillik, etrafı ormanlarla çevrili içinde binbir çeşit kuşun ötüştüğü bir sahada kurulurken; yozgat halkı o zaman yarı göçebe ve sürülerini besleyerek hayvancılıkla uğraşır, hayatlarını bu yoldan sağlarlardı.
  
  bozok yaylasında otlayan bu sürülerin birini de sürmeli bey adında bir türkmen yörüğü otlatırdı. halk tarafından sevilen bu yanık sesli halk ozanı elinde kavalı, sırtında sazı yozgat'tan akdağmadeni'ne uzanan ormanların içinde sürüsünün içinde dolaşırdı. bazen bir çamın dibine rastlanır. sazının tellerini konuşturur bazen bir derenin kenarında kavalını çalar, aşık olduğu gönlünün sevgilisini düşünürdü.
  
  o sevgili ki güzelliği bozok yayla'sına yayılmış, ahu gözlü, sürmeli kaşlı, ayyüzlü bir dilberdi. babası bir türkmen beyi idi ve çok sert bir adamdı. sürmeli bey, ailesini salarak, babasından sevdiğini istetir, mağrur adam, kızını bir çobana vermeye yanaşmaz. araya beyler, ağalar girer ama boşuna, bir türlü gönlü olmaz kızın babasının ve iki sevgili birleşemezler.
  
  üzüntüsünden sürüsünü bırakan sürmeli bey alır sazını eline beş çamlar mevkiinde kendine bir dergah kurar. aşkını, yanık türküleriyle dağlara ağaçlara anlatır. küser otağına, obasına ve akdağlar'a kadar uzanan çamların arkasında onu bir daha gören olmaz. dertli kavalına üflediğ, işli sazına söylettiği nameler kalır geriye. o gün bu gündür dillerde yankılanır sürmeli bey'in türküleri.
• yozgat'ta sürmeli adında bir sürü şey vardır. sürmeli festivali, sürmeli kebap, sürmeli ilaçlama şirketi ve yaklaşık 200 öğrencili sürmeli lisesi. türküyle ne ilgisi olduğunu bilemeyeceğim
• yozgat'ın milli marşıdır. yozgat düğünlerinde çalınma sayısı alkol oranıyla doğru orantılı olarak artar.
• tam şiiri ^*devasa boyutlarda olduğu için kırpıla kırpıla söylenen 4 4 lük yozgat türküsü. trt arşivlerinde sabahınan esen seher yeli mi olarak geçer, "yozgat sürmelisi"nin esas adı olması kuvvetle muhtemeldir.
  
  trt repertuar no: 0136
  yöre: yozgat (bkz: yozgat türküleri)
  kaynak kişi: hamdi tüfekçi - fevzi akyol
  derleyen: nida tüfekçi
  notalayan: nida tüfekçi / kemal koldaş
  
  sözleri:
  
  (of of of)
  sabahınan esen seher yeli mi
  benim gönlüm divane mi, deli mi
  durup durup yar göğsünü geçirir
  yoksa bugün ayrılığın günü mü (aman)
  aman sürmelim aman
  
  garip bülbül, gül dalına konuyor
  hangi dala konsa, dallar kuruyor
  güller bile kadersizi biliyor
  kader senin ile davam var benim (aman)
  aman sürmelim aman
  
  gel yar, senin ile bir kavl edelim
  kavilden karardan dönmemesine
  ikimiz bir dala yuva yapalım
  başka daldan dala konmamasına (aman)
  aman sürmelim aman
  
  bülbül havalanmış inmez havadan
  benim has bahçede gülüm var deyi
  nazlı yarim gelmez ordan buraya
  güzeller içinde yarim var deyi (aman)
  aman sürmelim aman
  
  yozgat seni deli delik delerim
  halbur^* alır toprağını elerim
  üç günece nazlı yarim gelmezse
  koyun olur ardı sıra belerim (aman)
  aman sürmelim aman
  
  bülbülü tuttum da güle bağladım
  bülbül feryad etti, ben de ağladım
  ben gönlümü bir sevdalıya bağladım
  yarimi elimden el aldı gitti (aman)
  aman sürmelim aman
  
  şeker pınarında yudum elimi
  kime arz edeyim garip halimi
  gurbete gönderdim nazlı yarimi
  ciğerim hançerle deldi de gitti (aman)
  aman sürmelim aman
  
  bülbüle su verdim altın tasınan
  çok günler geçirdim kara yasınan
  ben seni severim ne havasınan
  başın pınar ayakların göl olsun (aman)
  aman sürmelim aman
  
  yedi kaleminen yazı yazarım
  aslım yozgatlıdır gurbet gezerim
  bir yüksek mevkiye kazın mezerim
  görünsün memleket, anam ağlasın (aman)
  aman sürmelim aman
  
  bahar aylarında bülbüller öter
  yeşerir çimenler menevşe biter
  yarimin dilleri bal bana yeter
  datlı dillerine kurban olayım (aman)
  aman sürmelim aman
  
  bülbül daldan dala eder bir sekiş
  bülbül ah ediyor gülünen çekiş
  aşkın ateşiyle dikilen dikiş
  kıyamete kadar sökülmez imiş (aman)
  aman sürmelim aman
  
  bahar aylarında bülbüller ağlar
  yeşerir çimenler menevşe bağlar
  yariminen sefa sürecek çağlar
  esdi bir rüzgar ayırdı bizi (aman)
  aman sürmelim aman
  
  giderim giderim ben de giderim
  bülbülü konmadık dalı niderim
  gider bir güzele hizmet ederim
  belki bilir benim kadir kıymetim(aman)
  aman sürmelim aman
  
  ağzının içinde dişlerin akdır
  al yanak üstünde benlerin çokdur
  yanına gelmeye mecalim yokdur
  ya sen gel buraya ya ben varayım (aman)
  aman sürmelim aman
  
  çağladım çağladım suyum akmadı
  çok yuva bekledim yavru çıkmadı
  ben vefadan, yar cefadan bıkmadı
  gönül seni ezim ezim ezerim (aman)
  aman sürmelim aman
  
  sabah olmayınca kapı açılmaz
  güneş doğmayınca benler seçilmez
  nazlı yar gelmezse bade içilmez
  içelim badeyi gel yavaş yavaş (aman)
  aman sürmelim aman
  
  gel beri gel beri ben adam yemem
  saklarım sırrını ellere demem
  cenneti alaya ben sensiz girmem
  cehennem narına bile yanarım (aman)
  aman sürmelim aman
  
  ufacık taşınan kale yapılmaz
  çıkıp çıkıp yar yoluna bakılmaz
  bir ben ölmeyinen dünya yıkılmaz
  ben ölürsem sen yarini tazele (aman)
  aman sürmelim aman
  
  urganım atmadık dallar mı kaldı
  başıma gelmedik haller mi kaldı
  bana acımadık eller mi kaldı
  ya ben ağlamayım kimler ağlasın (aman)
  aman sürmelim aman
  
  enginli yüceli dağların karı
  eridi kalmadı yüreğin veri
  beni can yürekten sevmeyen yari
  bir dahi sevmeyim tövbeler olsun (aman)
  aman sürmelim aman
  
  kara koyun yeşil çama sürünür
  sayrı koyun ona bakar yerinir
  vefasın görmedim yar mı görünür
  şimden geri eller sürsün sefanı (aman)
  aman sürmelim aman
  
  geceler oniki saat birin uyudum
  gözümün yaşıyla yüzümü yudum
  aşkın divanında sabırla durdum
  aşkın acısını çekenler bilir (aman)
  aman sürmelim aman
  
  yazmalar içinde oyalı yazma
  mektubun yazarsan kahirli yazma
  bensiz o yerlerde eğlenip gezme
  intizarım dutar vefasız seni (aman)
  aman sürmelim aman
  
  soğluğun^* başını duman basmaz mı
  kusuru olanı devlet asmaz mı
  bir yiğidin iki yari olursa
  birini severse biri küsmez mi (aman)
  aman sürmelim aman
  
  güzel güzel akar derenin başı
  dertli dertli öter gurbetin kuşu
  ayrılık denilen ölümün eşi
  ayrılık acısın çekenler bilir (aman)
  aman sürmelim aman
• kayıtların çok eski olması vede benim cahillim hasabiyle "anonim" adamlar tarafından çok güsel performanslar vardır lakin temiz bir kayıt için, şu sıralar her dalda oynayan yavuz bingölün daha ziyade"adam" olduğu türkücü kimliğiyle ifa ettiği yorum, türkü kadar şıktır, şükeladır.
• neşet ertaş yorumuna bayıldığım türkü. bu 8 dakika 38 saniyelik şaheserde ustamın bir "of" çekişi vardır ki, beni benden alır, ciğerimi söküp götürür. ustamın dilinden sözleri iste şu şekildedir:
  
  (of of of)
  yozgat ellerinde garip garip gezerken
  göründün gözüme büktün belimi
  gariplik elinden candan bezerken
  nasıl arz ederdim garip halımı
  aman aman aman aman aman sürmelim aman
  
  (of of of)
  yüğsek binalarda yeşil perde
  sen yüksek yerdesin ben ise nerde
  senin aşkınınan tutuldum derde
  kırdı felek kanadımı kolumu
  aman aman aman aman aman sürmelim aman
  
  (of of of)
  gel beri gel beri ben adam yemem
  saklarım sırrını ellere demem
  cennet-i alaya sensiz giremem
  ben bilirim cehennemin yolunu
  aman aman aman aman aman sürmelim aman
  
  http://www.dailymotion.com/…yyozgat-surmelisi_music
  
  edit: link ölmüş yeni link: https://www.youtube.com/watch?v=nnpbi455soa
• şah-ı eser niteliğindedir. gelecek nesillere bırakılacak kültürel mirasımızdaki en güzel türkülerden biridir.
• başlık birleştirilmiş olsa da sabahınan esen seher yeli mi sürmeli çeşitlemelerinden sadece biridir, en iyisidir. bunu eskiden abdallar düğünlerde çalardı; çoğunlukla da cümbüş, keman ve darbuka eşliğinde. tadı da bir başka olur ama kayıt bulmak pek mümkün değil.
  
  tezene tavrı açısından yozgat'ın karakteristiğini en net yansıtan türküdür; bol bol 64'lüklere, 128'liklere rastlanır. aslında abdalların icra ederken yaptıkları çalgı tercihlerine bakacak olursak bu nota dizilişinin çıkışı da kısmen tahmin edilebilir gibi; yine de net bir bilgi yok.
  
  türküyü derleyen nida tüfekçi bir başka yorumlar, yorumlanması gerektiği gibi. her dinlediğimde de anneannem gelir aklıma, ağlarım.
  
  edit: imla.
• en orijinal yorumu gene nida tüfekçi'ye ait bu türkünün.
  
  http://youtu.be/31t1cun0gbw
  
  "benim dert çekmeye dermanım mı var?"
  
  not: neşet yorumu ayrı tabii. yorum yapmak istemiyorum ona.