*

  • 1902-1950 yılları arasında yaşamış harvard lı dilbilimci george kingsley zipf in geliştirdiği kuram. kısaca zipf e göre ingilizcede birkaç kelime çok fazla görülürken, çoğu kelime de az görülmektedir. zipf kanununa göre bir kelimenin görünme sayısı, en çok görülen kelimenin görünme sayısı / söz konusu kelimenin tüm kelimeler arasında sıralamasıdır.

    örnek olarak 10 kelimeden oluşan bir dilimiz olsun ve en yaygın kelime bu dilde hazırlanan tüm metinlerde 100 defa gözüküyor olsun. dolayısıyla sırasıyla her kelimenin gözükme yaygınlığı şu şekildedir:

    1. kelime=> 100/1 =100
    2. kelime =>100/2 = 50
    3. kelime=> 100/3 = 33,3
    4. kelime =>100/4 = 25
    5. kelime=> 100/5 = 20
    6. kelime =>100/6 = 16,6
    7. kelime =>100/7 = 14,3
    8. kelime =>100/8 = 12,5
    9. kelime =>100/9 = 11,1
    10.kelime=>100/10=10

    bu örnekte de ortaya çıktığı üzere sıralamadaki ilk kelimeler diğerlerine göre çok daha fazla gözükürken, diğer tüm kelimeler yaklaşık ve az sayılarda görülmektedirler.

    zipf harvard üniversitesinde çince üstüne çalıştı fakat zipf kuralı internet in gelişimi ve yaygınlaşması ile daha fazla önem kazandı çünkü internet üstünde bulunan veriler ve bu verilere olan talep zipf kuralına uygundu: bir kaç dosya veya web sitesi network üzerinde çok talep görürken çoğu dosyaya ya da web sitesine çok az talep bulunmaktaydı. ayrıca zipf kuralının şehir bilimciliğine de uygun olduğu tespit edildi, nüfus akışı belli fakat birkaç şehire yüksek olurken diğer çoğu şehire az olmaktaydı. anlatılan hikayelere göre kuralını ispat etmek için zipf onlarca üniversite öğrencisine iş imkanı sağlamış, onlardan kitap, dergi, gazete ve başka yazılı metinlerde kelimelerin görünme sayılarını hesaplamaları için ücretler ödemiştir.
  • kısaca, bir metinde geçen kelimeleri azalan sıklığa göre sıralarsak, yani en çok kullanılandan en aza doğru, listedeki bir kelimenin kullanım sırasının sıklık ile çarpımı sabit bir sayıyı verir. bibliyometrik alanlarda sıkça kullanılır. bu yasa ilk olarak james joyce'un ulysses adlı eserinde tatbik edilmiştir, şöyledir;

    - en çok kullanılan sözcük metinde,, 2653 kez
    - 100. en çok kullanılan,, 265 kez
    - 200. en çok kullanılan,, 133 kez
  • yasa insan dillerinin birçoğun'da uygulanmaktadır. ancak bunun nedeni hala bilinmemektedir.

    dil üzerinde uygulanmasının haricinde ; şehir nüfuslarında , kurumların boyutlarında , gelir sıralamasında , aynı tv kanalını izleyen insanların sayısı gibi alanlar'da da bu yasa uygulanmaktadır.
  • gunumuzde pek cok alanda kullanilan bir kanundur. ozellikle sehircilik alaninda cok faydali analizler yapilmasini saglamistir.
    ornegin; bir ulkedeki sehirlerin nufuslari ile nufus sayisina gore buyuklukleri carpildiginda hemen hemen ayni sayilar cikmalidir.
    sayilarla anlatirsak:
    istanbul 15m*1=15m
    ankara 5.1m*2=10.2m
    izmir 4.2m*3=12.6m
    bursa 3.6*4=14.6m
    .
    .
    .
    balikesir 1.1*16=17.6
    .
    .
    .
    tunceli 81k*80=6.5m
    bayburt 80k*81=6.5m

    goruldugu gibi turkiye gibi duzensiz bir nufus dagilimina sahip ulkede bile sayilar tutarli cikiyor. buradaki sayilara gore illerin gelecekteki nufus beklentileri, goc veren mi goc alan mi oldugu, ne gibi yatirimlar yapilmasi gerektigi cikarimlari yapilabilir.

    edit:imla
  • eğer denildiği gibi herhangi bir dilde yazılmış bir metinde yazan kişi tamamen bağımsız bir şekilde zipf'in belirttiği şekilde kelime kullanımı oluşturuyorsa, kuran için bu durum nasıl? bu belkide yıllardır süre gelen kuran acaba hz.muhammed tarafından mı yazıldı sorusuna bilimsel bir cevap verebilir.çünkü eğer kurandaki kelime kullanımları şayet zipf yasasındaki gibi oranlıysalar, bu kuranın bir insan eseri olduğunu zipf yasasınca kanıtlamış olur.ilginç.konuyla ilgili bilgi sahibi olanların yorumlarını merak ediyorum.
  • ruhi çenetin buradaki yazılanları videoya çevirdiği kanun. *
  • mükemmel bir istatistiksel denklem sunmaktadır. nasıl olduğu şuana kadar çözülememiştir.

    ancak hayatımızın bazı kısımlarında bu sistemi çözüp hesaplayabilirsek daha konforlu ve rahat bir yaşam sürebiliriz.
  • benzer bir yasa için;

    (bkz: benford yasası)
  • niye böyle bir kanun var pek bir teorisi yok. hangi alanda uygulanabilir hangisinde olmaz onun da pek bir mantığı yok. mesela dillerin kelime haznesi ve kullanım frekansları uyuyor denmiş her dil için uymuyor.
    türkçe uyuyor denilen listede "de" bağlacı ile sesli uyumu nedeniyle "da" şeklindeki imlası iki ayrı kelime olarak sayılmış, komik. ben kendim zamanında bakmıştım türkçe kelime frekanslarına, uymuyordu. listede "etmek", "olmak" gibi yüksek frekanslı, (ol- ikinci en sık kelime aslında) ama cümlelerde hep çekimli halde, ek almış halde var olan kelimeler yok, dev shandal.

    şehir nüfusları için oluyor denmiş, almanya'da ilk iki üç şehirde biraz uyuyor sonra nüfusu 500 bin civarında bir sürü şehir ilk ondan itibaren ard arda, tabi ki kural bozuluyor. hangi durumda veya bağlamda niye olmuyor onun da açıklaması yok. https://en.m.wikipedia.org/…n_germany_by_population

    ingiltere de uymuyor: https://www.citymetric.com/…est-cities-britain-1404
    fransa da uymuyor: https://en.m.wikipedia.org/…over_20,000_inhabitants
    japonya ve abd de uymuyordu şimdi bakmayacağım. üstteki entry'de türkiye'de şehir nüfusları uyuyor denmiş ((bkz: #58124196)) bilakis uymadığının delili verdiği liste. sağolsun zahmet etmiş rakamları hesapları da yazmış. frekans sıralaması ve sayı çarpımı birbirine ne kadar yakın olursa "gayet uyuyor", yüzde kaç sapma kabul edilebilir bunlar düşünülmeden güzel oturan örneklerle, hatta aslında desteklemeyen bilakis çürüten örneklerle, sanki biraz kuranın şifresi, 19 mucizesi falan kasanların yaptığı doğrulama yanlılığı safsatasına yenik düşüyor insanlar..
hesabın var mı? giriş yap