zk-snark

• zero-knowledge succinct non-interactive argument of knowledge'ın kısaltması.
  
  kriptografinin uç noktaları, "ay matematiği"(moon math) olarak nitelendirilmesi boşuna değil. bu zero knowledge proof yani sıfır bilgi kanıtları sayesinde insanlar bir bilgiye sahip olduklarını bilginin içeriğini ifşa etmeden ve doğrulayanlarla etkileşime girmeden kanıtlayabilmektedirler.
  
  zcash adlı bitcoin forkunda ilk kamuya açık implementasyonunu gördüğümüz bu teknoloji daha sonra zclassic ve zencash forklarında devam etti. zclassic kendini bitcoin private olarak yeniledi. ethereum'un da zk snark teknolojisini ekleyeceği konuşuluyordu bir ara. sonra ne oldu o iş bilmem.
  
  müthiş icattır vesselam.
• vitalik buterin'e göre kripto dünyasındaki en heyecan verici gelişmeymiş.
  
  biryerlerde gördüğüm örnekle açıklayayım: elinizde bir puzzle var ve nasıl çözdüğünüzü göstermeden karşı tarafın çözüldüğünü doğrulamasını bekliyorsunuz.
  
  çözülmüş puzzle'ı gidip bambaşka bir yoldan tekrar şifreleyip karşı tarafın çözmesini bekliyorsunuz. karşı taraf çözdüğünde doğru sonucu buluyor fakat sizin nasıl yaptığınız konusunda hiç bir fikri olmuyor.
  
  bir de zcash'te zkp transaction yapmak oldukça maliyetli (para ve ram tüketimi) olduğundan default değildir. torbacınızın hesabına borsadan gönderim yapmak pek akıllıca olmayabilir.
• ks. zero-knowledge succinct non-interactive argument of knowledge. zcash'te kullanılan zero-knowledge proof yöntemi.
• bu konuyu en iyi şekilde anlayabilmek için homomorfik şifrelemenin (homomorphic hiding) ne olduğunu anlamanız gerekiyor. çözülmüş puzzle örneği aslında sadece homomorfik şifreleme ayağını kapsıyor ama burada açıklayacağımız şey zk-snark'ın ne olduğu... renk körü bir arakadaşınızın elindeki mavi ve yeşil iki topun farklı renk olduğunu ona nasıl kanıtlarsınız. tabikide topları arkada değiştirip değiştirmemekte özgür olduğunu ama eğer değiştirirse bunu kendinizin bilebileceğini söyleyebilirsiniz. siz hangi renk topun hangi elinde olduğunu görebildiğiniz için eğer topların yerini (arkasında) değiştirirse ona değiştirdin eğer değiştirmediyse değiştirmedin diyebilirsiniz. ilk denemede şansına bunu yapmışta olabilirsiniz fakat deneme sayısı arttıkça renkleri görebildiğinizi (proof) kanıtlamış olursunuz. bu örnekte homomorfik şifrelemeyi açıklıyor hala zk-snark'a gelmedik çünkü zk-snark'taki zks->"na"-< 'yı açıklamadık. na non interactive demek fakat yukarıdaki top örneğinde siz ve arkadaşınız farkındaysanız interaction yani etkileşimdesiniz yani bir birinizi tanıyorsunuz ve konuşuyorsunuz vs. bizim asıl amacımız ben kanıdı mektupa yollayıp size göndersem bile bir şeyi o değişmeyen(deterministik) mektup ile kanıtlamam gerekiyor yani asıl bomba burada fakat durum böyle olduğu zamanda basitçe üçüncü bir validator'e ihtiyaç duyuluyor çünkü alice ile bob kendi arasında bir interaction'a girmeyecekse alice x network aracılığı ile kanıdını ağa ağın şifreleme yönteminin şifresi ile şifreleyip gönderiyor ve bob'da bu kanıdın sadece doğru veya yanlış olduğunun bilgisine erişebiliyor yani blockchain örneğinden devam edelim ben bitcoin'de birine 100 btc gönderiyorsam 100 btc ye sahip olduğumu kanıtlamam ve göstermem gerekirken eğer ben kaç paramın olduğunu göstermek istemiyorum ama sadece 100 btc harcayabileceğimi kanıtlamak istiyorum dersem burada zk-snark devreye giriyor ama bunu kanıtlamam için aracı bir ağı önüme siper ediyorum buradaki problem ağın şifreleme yapan şifresi ile sahte kanıtlar üretebilecek olması bu şifreye zcash "poison pill attack" zehirli atık muhamelesi gösteriyor ve üretilen bu şifreyi nasıl yok ettiklerini zcash seremonisi falan diye şifreyi 25 kişiye bölüp bişiler bişiler deselerde sonuçta bir kişi bu şifreyi üretip merkeziyetsiz olması için farklı kişilere bölüyor yani ne olursa olsun birilerinde bu şifre var yani eskiden filmlerde olurdu ya dünyanın en güvenlikli yerinde milyar dolarlık nükleer füzelere erişim kodları için filimler çekiliyordu emin olur bu şekilde zcash'in bu erişim kodlarını'da belki bu baştaki abi'de sonsuza kadar yok olacak şekilde yok etmiş'te olabilir bilemeyiz ama etmediyse sahte kanıtlar yaratmak mümkün.
  
  tüm bu sorunları çözecek teknolojide zk-stark! t:burada transparent anlamına geliyor ve bu lanet olası atığa ihtiyaç kalmıyor.
  
  benim kodlamış olduğum [şuan] 11 milyon dolarlık market capi olan coinmarketcap'te de listelenen bir kriptoparam var ve bu kripto para dünyadaki en başarlı #defi örneklerinden de birisi aynı zamanda.
  
  bir kriptopara milyoneri olarak bu teknolojilerin bizleri neden heyecanlandırdığını da açıklamak istiyorum.
  
  şimdi siz bitcoin'de paranızın olduğunu kanıtlamak için tüm bu parayı nereden aldınız ona nereden geldi ona gelen adama kim ne zaman ne kadar gönderdi gibi her türlü bilgiyi blockchainde saklamak zorundasınız ya işte bunların tamamı veri demek bu kadar veride gigabytelarca alan demek hepimizin tek hayali "az veri çok işlem" düşük gb'lı veritabanları ve ağın şişmemesi. peki zk-snark ne yapıyor çok kısa prooflar'la sen paran olduğunu kanıtlayabiliyorsun ama bunu çarşaf çarşaf kanıtla ortaya dökmene gerek kalmıyor. (burada çarşaf çarşaf aslında bütün belgeleri dökümanları işlem geçmişini) göstererek paraya sahip olduğunu kanıtlamak demek şuan btc vs cidden böyle çalışıyor ve aslında buna gerek yok anlıyacağınız. işte bu teknolojilerde işin içine girerse bitcoinde saniyede yapılan işlem sayısı 6 iken bu sayı 6000 lere çıkabilir işte bizi asıl heyecanlandıran şey bu.
  
  kaynaklar
  homomorphic hidings : https://electriccoin.co/blog/snark-explain/
  zcash seremonisi : https://z.cash/technology/paramgen/
• (bkz: zk-stark)
• (bkz: zkrollup)
• (bkz: loopring)
  (bkz: #129962356)
• what are zk-snarks?
• konuyla ilgili bizzat vitalik buterin'in oluşturduğu makalenin çevirisi için: #141520217
• (bkz: mina protocol)