• cihazlarınızı fırtınalı havalarda oluşan voltaj artışlarından ve türkçesini bilmediğim induction kick denen elektriksel fenomen sırasında oluşan voltaj yükselmelerinden koruyan priz. donanımhaber'de hakkında yalan yanlış şeyler yazmışlar, o yüzden sözlüğün kalitesini korumak için buraya yazıyorum*.

    şimdi bu induction kick nedir? önce anladığım kadarıyla tarif edeyim. elektrik uzmanı değilim o yüzden yanlış varsa affola. şimdi, elektrik şebekesine bağlı asansör, büyük motor gibi çok akım çeken makineler varsa bunlar çalışırken değil ama tam kapanıp durdukları anda şebekedeki voltajda anlık yükselmeler yaratırlarmış. yani normalde 210-230 volt civarı olması gereken voltaj bir anlığına 500-600 volt'a kadar çıkabilirmiş. binanızdaki asansör bile böyle şeylere yol açabiliyormuş.

    bunun yanı sıra, fırtınalı havalarda bulutlarda toplanmış olan elektrik yükü, elektrik şebekesi üzerinde voltaj dalgalanmalarına yol açarmış. böyle durumlarda yüksek voltaja dayanıklı olmayan hassas elektrikli cihazlara zarar vermesi mümkünmüş.

    akım korumalı prizin içinde metal oksit varistör denilen bir komponent bulunuyor. bu komponenti iyi prizlerde her üç bağlantının arasına koyuyorlarmış. yani faz-nötr, nötr-toprak ve faz-toprak arasında bu varistörden birer adet oluyormuş. bu varistör voltajdaki fazlalığı bünyesinde tutup azaltıyor. öyle her voltajı fiks 220 volta indiremiyor ama mesela 600 volt geldiğinde 300-400'e düşürebiliyor. böylece cihazın dayanma ihtimalini artırıyor.

    ancak bir dezavantajı var. bu aletin joule olarak ölçülebilen bir kapasitesi var. bu kapasite yavaş yavaş yenip bittiğinde artık prizin koruma özelliği kalmıyor. bazı prizlerde* üzerine led ışık koyuyorlar. ışık sönerse prizin koruma özelliği bitmiştir diyor kullanma kılavuzunda. joule değeri ne kadar fazla ise o kadar uzun ömürlü denebilir.

    bazı modellerde koaksiyel kablo ve telefon hattını da bağlamak için konnektörler koymuşlar. bunlar bu hatlarda olabilecek yüksek gerilimlerle beraber bağlantıdaki gürültüyü* azaltmakta işe yarıyormuş.

    ayrıca bu prizlere voltajdan başka fazla akım çekildiğinde atan bir sigorta da koyuyorlarmış. muhtemelen içini açıp değiştirmesi zahmetli bir sigorta olduğu için attığında prizi de çöpe atmak gerekiyor olabilir.

    bu bilgiler ışığında:
    -bu prizler yıldırımdan korumaz (milyonlarca volttan bahsediyoruz. 1.21 gigawatt size bir şey ifade ediyor mu? yıldırımdan korunmak için paratoner taktırmanız lazım ve en azından evinizdeki prizlerde toprak hattı olmalı)
    -bu prizler voltaj düşerse artırmaz (onun için voltaj regülatörü almanız lazım)
    -bu prizler elektrik kesilirse güç sağlamaz (onun için kesintisiz güç kaynağı almanız lazım)
    -bu prizlere başka üçlü prizler, uzatma kabloları falan bağlamamak lazım (prizin tasarlandığı akım değerini aşmamanız için)
    -hassas elektronik aletleriniz için uygun (ütü, tost makinesi falan bağlamanın anlamı yok)

    bazı markalar prizlerine güven telkin etmek için 100 bin €, 350 bin € gibi sigortalar taahhüt ediyorlar. elbette kullanım kılavuzuna aykırı yapacağınız her iş (uzatma bağlamak, binanın toprak bağlantısı olmaması) sigortayı geçersiz hale getirecektir . hatta philips'te üzerindeki telefon fişini telefon hattına bağlamazsanız geçersizdir diye yazmışlar.

    evdeki bazı çoklu prizleri bununla değiştirdim. evdeki en hassas ve değerli elektronik eşyalar olan plazma televizyon, ev sineması sistemi ve bilgisayarların bağlı oldukları prizleri akım korumalı yaptım. başka hassas cihazlar varsa onlar için de tekli, üçlü, altılı, sekizli boylarını çıkarmışlar, onlardan da alınabilir. bir faydasını görür müyüm bilmiyorum. hiç olmazsa bunları çocuk korumalı (içine çubuk falan sokulamayan) cinsten yaptıkları için normal üçlü alacağıma bundan almak işime geldi.
  • az kalsın buzdolabım sessiz çalışsın diye alacaktım. şansa yaşıyoruz.
  • bunu aldım alalı otomobilim o kadar sessiz çalışmaya başladı ki götüme de sokayım mı diye düşünmüyor değilim.
    (bkz: tesla mısın mübarek)
  • --- alıntı ---

    şehir şebekesinin elektrik-elektronik cihazlara 2 türlü tehlikesi vardır:

    1-voltaj dalgalanmaları
    2-ani voltaj bindirmesi

    şimdi bunları açalım:
    1-voltaj dalgalanması sanıldığı gibi tehlike arzetmez. modern elektrikli cihazların çoğu geniş bir voltaj aralığında sorunsuz çalışırlar.
    voltaj dalgalanması trafoya uzaklığınız, çevrenizdeki işyerleri, bu işyerlerinin yoğun elektrik kullanımı vs gibi sebeplerle voltajın gün içerisinde değişmesidir. bu değişim yavaş olduğundan (örneğin sabah 220 olan voltaj saat 8-9'dan sonra yavaş yavaş 160-170 voltlara düştükten sonra gece 11-12'den sonra 240'lara kadar çıkar) cihazlarınız için hiç bir tehlike arzetmez.

    bu şekilde aşırı uçlarda dalgalanmayı görmeniz için çok anormal bir elektrik şebekesinin olduğu yerde oturuyor olmanız lazım. çoğunlukla şebekelerde 210 civarında elektrik vardır ve bu 15-20 volt oynar.
    yani ciddi bir tehlike yoktur. cihazlarınız bu oynamaları çok rahat tolare eder.
    "içim rahat etsin" diyen uyduruk ta olsa basit bir regülatör ile bu sorunu halleder.

    2-ani voltaj bindirmesidir asıl korkmamız gereken. bu bir dalgalanma değildir! saliselik bir olaydır.
    aniden, birden aşırı yüksek voltaj gelir. elektriğin sık kesildiği ve geldiği yerlerde karşılaşılır.
    saliselik olduğu için cihaza zarar vermeside o salise içinde olur. siz o yükselmeyi hissetmeden cihaza ciddi zararlar verir. cihazın sigortası atsa bile sızbildiği yere kadar zarar verir.

    bu tür voltaj fırlamalarını, parlamalarını regülatör ile önleyemezsiniz!
    regülatörlerin reaksiyon zamanları çok uzundur. regülatör voltaj yükselmesini algılayıp onu regüle edene kadar voltaj vereceği zararı on kere verir.

    akım korumalı prizler de ne kadar iyi olurlarsa olsunlar bir yere kadar koruma sağlayabilirler. onlarında reaksiyon süreleri vardır ve yetersiz kalabillirler.

    regülatörler voltaj fırlamalarında işe yaramadığından onu ha doğrudan şebekeya, ha ups'e bağlamışsınız bir fark yoktur. line-interaktif ups'ler normalde şebekeyi by-pass verdiklerinden ups çıkışına regülatör koymanın hiç bir esprisi yoktur.

    bir elektronik cihazı mutlak olarak korumanın tek bir yolu vardır: şehir cereyanı ile muhattap etmemek!

    yani akımınızı bir aküden alacaksınız, akü çıkışındaki dc akımı bir invertör vasıtası ile ac akıma çevireceksiniz. şehir cereyanını sadece ve sadece aküyü şarj etmek için kullanacaksınız.

    akü çıkışı sabit ve harmoniksiz olduğundan invertör çıkışında tertemiz 220v,50hz cereyanınız olur. şehir şebekesi isterse 30 volta düşsün isterse milyon volta vursun. en ufak bir şey hissetmezsiniz. ayrıca bu cereyan mükemmel sinüs olduğundan ses sistemlerinde de çok temiz ses alırsınız.

    işte bu akü-invertör sistemine online ups deniyor.
    line-interaktif ups'lere göre çok pahallıdırlar.
    en basiti bile 500-600 liradan başlar.

    -------------

    online ups'ler genelde gürültülü çalışırlar çünkü fanları sürekli devrededir.
    verim kaybından dolayı da ısı üretirler.

    ayrıca ups'lerinizi asla yattığınız, yaşadığınız odalarda tutmayın!
    yaşam alanlarında akü bulundurmak hiç de iyi değildir.
    sızan gazlar ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.

    --- alıntı ---

    kaynak yazarı: ihg70
  • ani voltaj sıçramasına karşı korur, bunu da voltaj yükselince devreyi keserek yapar. ihtiyaten bilgisayar vb. elektronik alet buna bağlansa iyi olur.

    yine de, ani voltaj yükselmesi olurduğunda, murphy kuralları gereği, 10.000 tllik televizyonun yanarak 250 tllik akım korumalı prizi kurtarma ihtimalinin daha yüksek olduğunun akıldan çıkartılmaması lazım.

    not: voltajı sürekli düzenlemek gibi bir işlevi yok. onu yapan aletin adı regülatör ve eskiden evlerin demirbaşlarından birisiydi.

    takı değildir.
  • akım korumalı prizlere bu kadar para verene kadar 500tl gibi bir maaliyete sigorta kutunuza ekleyeceğiniz bir yüksek-alçak akım koruma rölesi tüm evinizdeki fiş ve ampülleri akım korumalı priz gibi hatta daha iyi koruyacaktır.
  • piyasadaki akım korumalı prizlerin bir çoğunun içinde varistör ya da vdr (volt dependent resistor) dediğimiz bir devre elemanı bulunur. bu elemanın girişe yani faz-nötr arasına paralel bağlanır, normal voltajda direnci çok yüksektir, voltaj yükseldiğinde (örneğin 250 volt) direnci hızla düşerek kısa devre olur, bu arada kendisi de patlar fakat kısa devre akımı oluşturduğu için evdeki sigortayı attırmak sureti ile bağlı olduğu alıcılar, enerjisi sigorta tarafından kesildiği için korunmuş olur.
  • en iyisini eaton üretir. birkaç tanesine sahibim. türkiye gibi ülkerde elektrik bakımları olduğunda mühendisler trafolara ağzında sigara tekmeyle girip ana şalteri şaaaak diye kestiği için bu tarz ürünlerin kaliteli olanları şart.
  • cihazlarınızı surge,pik,yıldırım ve gürültülere karşı koruma altına alan prizlerdir. yanaşık 2 metre kabloları vardır. joule denen detay prizin ne aralıkla kendini kapatacağını anlatır.
  • meseleden haberdar olmayan arkadaslarımız yalan yanlış açıklamalar yapmış, doğrusunu yazalım. yapısında varistör veya tvs diode bulunur. bu iki eleman faz ve nötr hatlarına paralel bağlanırlar. overvoltage durumuna geçici olarak dayanabilirler, dahasheet ve guidelarda hangi değelere ne kadar süre dayanabilecekleri belirtilir. overvoltage durumunda faz ve nötrü kısa devre ederler ve gerilim düşer. dayanabilecekleri maksimum süre aşıldıktan sonra patlarlar fakat hatta paralel olduklarından current flow devam eder. (eğer paralel tvs veya varistörler dizilmediyse tek atımlık kursundur diyebiliriz.) overvoltage durumunda tvs veya varistör iletime girdiğinde durum transient değilse faz ve nötrün kısa devre olmasından dolayı faz girişlerinde bulunan sigorta atar. sonuç olarak overcurrent protectionı da faz girişlerindeki sigortalar sağlar.
hesabın var mı? giriş yap