albert speer

• spandau hapishanesinde 20 sene yatan bu amcanın yaptığı çok ilginç bir "projesi" var.
  
  ilk 8 yılında gizlice anılarını yazan (bin küsür sayfayı bulan anılarını gizlice yazıyor ve dışarıya çıkartıyor) speer, cezasının sekizinci yılında volta attığı avlunun çevresini adım cinsinden dikkatlice ölçüyor. sonra da hamburg'dan hayali bir dünya turuna çıkıyor. doğuya doğru çıktığı bu hayali turda, adım hesabı ile ne zaman hangi şehre geldiğini düşlüyor. seyahat kitaplarından ve gezi rehberlerinden de faydalanarak, vardığı kentlerdeki çevreyi, insanları tasvir ediyor.
  
  "yürüyüşü" sırasında doğu avrupa üzerinden istanbul'a geliyor, türkiye'yi geçip afganistan - hindistan'a ulaşıyor. sonrasında çin'den rusya'ya gidip, bering boğazı üzerinden amerika'nın batı sahili boyunca güneye iniyor.
  
  speer 1966 yılında cezasını tamamlayıp tahliye edildiğinde, hayali dünya turunda meksika'nın guadalajara kentinin 35km güneyine ulaşmış. toplam yürüdüğü mesafe ise 31 bin km'den fazla.
  
  (bkz: http://www.bidoun.org/…rt-speers-by-benjamin-tiven/)
  
  bu arada hapis yıllarını tam bir üretkenlik dönemine çeviren speer, ilk üç yılda 500'den fazla kitap okumuş.
• 1930ların sonlarına doğru, speer bir kaç yıldır hitler'in yakın dost grubuna dahil. geçte olsa artık lazım diyere mein kampf'ı alıp okumaya başlıyor. hitler görüyor kitabı elinde. "boşver, orda yazdıklarımın üzerinden yıllar geçti, artık önemli değiller, zaten yazdığım sırada da propaganda amaçlıydı, düşüncelerimi tam yansıtmıyordu." diyor. speer de bırakıyor kitabı.
  nürnberg mahkemeleri. rus savcı konuşuyor. "mein kampf'ı okudunuz herhalde..."
  "hayir" diyor speer. "okumadım." savcılar şaka diye algılayıp gülüyorlar. speer utancından cidden okumadığını söyleyemiyor.
• ikinci dünya savaşı alman silahlanma bakanı. modern görüşlere sahip başarılı bir mimar, nazi partisine ilk katılanlardan, hıtler'in dostu. iyi niyetli bir adam. nazi almanyasının en üst kademelerinden birinde bulunması faust benzeri tüyler ürpertici bir hikaye. 1943'de silahlanma ve üretim işlerini devir alıyor. 1944'de, müttefik bombardımanı almanya'yı düzlerken silah üretimini iki katına cıkartma gibi inanılası zor bir başarısı var. savaş sonunda yargılanarak 20 yıla mahkum ediliyor.
• tam adi berthold konrad hermann albert speer kendisinin. bu kadar alman isminin arasinda bir hans, bir helmut'un yoklugu yureklerde bir yara.
• kızılordu berlin'in dibinde bitince kendisine ne yapması gerektiğini soran hitler'e "perde kapanırken sahnede olmalısınız" şeklinde tavsiyede bulunan adam. şehri terk etmesi gerektiğini söyleyenlere inat bu laf hitler'in hoşuna gitmiş ve bir yarma harekatıyla rus hatlarından sıyrılıp kaçmak yerine berlin'i savunmaya karar vermiş ve üçüncü reich'ın son nefesini verdiği berlin savaşı 'nda aşağı yukarı on gün içinde yüzbinlerce insan ölmüştür.
  
  ayrıca savaşın kaybedileceğini anlayan hitler'in bizzat verdiği yıkım emirlerini sümen altı ederek almanya'nın hiç değilse biraz daha bayındır halde kalmasını sağlamıştır.
  
  (bkz: der untergang)
• bu adamın kendisini kurtarma hikayesine bakarsak, joseph goebbels intihar ettiği için, müttefiklerin şükran duymaları gerekir. albert speer'in kandırdığı hakim, politikacı ve medyayı, goebbels maymun ederdi.
• albert speer silahlanma bakanı olduğu zaman üretimi arttırmak için bayanların da fabrikalarda üretim için çalışmalarını teklif etmiş emsal olarak ta amerika' da ve ingiltere' de savaşın başından beri fabrikalarda bayanların çalışmasını göstermiştir fakat nasyonel sosyalizmin sosyal ilkelerinden kopmanın diğer "aşşağı" ülkelerin seviyesine inmek olacağına inanan hitler ve elitleri ideolojilerinden ödün vermeyerek bu öneriyi reddetmiştir. buna rağmen albert speer alman üretimini, kaybedilen endüstri bölgelerinin fazlalığına ve insan gücündeki azalmaya rağmen arttırmayı başarmıştır.
• hitler'in baş mimarı, otobiyografisi "inside the third reich"ta üçüncü reich'ın işleyişini ortaya döker. hitler'in rejimi yansıtan özel yapılarla zamana meydan okumayı amaçladığını söylerken, hitler'in düşüncesinin, yapılarından başka geride izi kalmayan roma'dan etkilenişini vurgular. ona göre hitler'in mimariye yaptığı vurguda hep tekrar ettiği şu düşünce yatar; bir ulusun zayıf zamanları olabilir,ancak yapıları o ulusun eski gücünün hatırlanmasında vazgeçilmez bir rol oynar. "kalıntının değeri teorisi" ile hitler'in bu bakış açısını destekler. ona göre modern demir konstrüksiyonlu yapılar geleneklerin sürekliliğini sağlamada yetersiz kalacaktır. ayrıca antik taş binaların bugünkü durumu sağlamlıklarının da kanıtıdır.
  
  en önemli eserlerinden biri "cathedral of light" olarak bilinen, nuremberg meydanında 1933 itibariyle yükselen devasa yapıdır.
• albert'in en yakin arkadasi rudolf wolters'dir. rudolf'la albert berlin teknik universitesinde doktora çalışması yaparken tanışmışlardır, dostluklari albert'in rudolf'u ise almasiyla baslamis, hitler döneminde artmistir. alert speer hapise girdiginde ona ve ailesine bakan, onlar icin para toplayan yine rudolf walters olmustur. hizmet ettikleri amaci bir yana birakirsak gercek bir arkadaslik oykusudur. ta ki 1980'de albert speer'in yahudilerin katledilmesi uzerine yazdigi birtakim bilgiler bu ikili sayesinde ortalara dokulunce. sirazesinden cikmis gibi geldi bana.
• hayatını anlatan speer und er adlı nefis belgeselde sebastian koch tarafından çok başarılı bir şekilde canlandırılmıştır.