anastasius oilozus

• en başta galata kulesi biletlerinin arkasında ismi yazan ve de zannediyorum ki buradan alınıp başka birçok yerde bahsi geçen, 528 yılında galata kulesi'ni inşa ettirdiği rivayet edilen sözde bizans imparatoru.
  
  galata kulesi'ni gezmeye gittiğimde üç adet lise öğrencisi video-sunum bir ödev hazırlamak için tepesine çıkmışlardı ve de kulenin tarihiyle ilgili bir metini önceden yazıp yanlarına almadıkları için haber bülteni sunar gibi biletin arkasında yazan birkaç paragraflık yazıyı okuyup çekim yapmışlar, ismi geçen bu zatın adını okurken de bir hayli zorlanmışlardı... keza google'da ismini aratırsanız hiçbir doğru düzgün kaynakta adı geçmez ama bir sürü sosyal medya içerikli paylaşımda ismi mevcuttur; çünkü sebep galata kulesi biletleri...
  
  bu şahıs bizim niçin bilim üretemeyeceğimizin, copy-paste'ci, hazırcı ve dezenformasyoncu bir millet olduğumuzun kanıtıdır. koskoca galata kulesi ile yan yana ismi zikredilen böyle bir kişi tarihte asla var olmamıştır. sahi "oilozus" da nedir yahu?
  
  açın bakın bizans imparatorları listesine, 528 yılına denk gelen şahıs 1. justinianos, yani 1. jüstinyen'dir (527-565). o dönem galata'yı baştan aşağı imar ettirmiş olan bu imparatora aynı zamanda bir galata kulesi de atfedilir. keza o dönem galata'nın ismi bir süreliğine "justinianopolis" olarak anılmıştır. lakin başlıkta ismini andığımız ve de bu isme daha çok benzeyen kişi, aynı zamanda daha ciddi kaynaklarda kuleyi ilk kez inşa ettirdiği iddia edilen, jüstinyen'den iki önceki imparator 1. anastasios dikoros'tur (491-518).
  
  gördüğünüz gibi hem ciddi bir yıl hatası (jüstinyen'in hüküm süresindeki muhtemel bir inşayı bir başkasına atfetmek), hem de aptalca bir yazım hatası (1. anastastasios dikoros'u anastasius oilozus diye yazmak) var.
  
  bu kısma kadar yazdığım şeyler kesin bilgiler, bundan sonra biraz da yorumumu katarak başka şeylerden bahsedeceğim.
  
  öncelikle galata kulesi'nin ilk olarak yukarıda sözü geçen kişilerce inşa ettirildiği tamamen bir rivayettir ve de bahsi edilecekse en azından bu kısım net olarak vurgulanmalıdır. buna ek olarak bizans döneminde günümüzde galata kulesi'nin bulunduğu kısım tanımlı bir bölge olmayıp, yerleşim kıyı kesimde bulunmaktaydı. kule olmasa bile bir "galata kalesi" kesinlikle vardı ve bu yapı haliç'in ağzına gerilen, günümüzde de istanbul arkeoloji müzesinde bir kısmı sergilenen meşhur zincirin sarayburnu'ndan sonra bağlandığı diğer noktaydı. günümüzde bu yapı büyük oranda yıkılmış olup mahzen kısmı "yeraltı camii" olarak halen kullanılmaktadır ve karaköy sahilinde bulunmaktadır. tarihi kaynaklarda (1352 yılında imparator 5. yoannes paleologos ve cenevizliler arasında imzalanan anlaşma) bu kalenin yanındaki bir "traverius kulesi"nden söz edilir. yani sözün özü, galata civarında tamamen "tanımlanmış" bir bölgede, istanbul'un en önemli savunmalarından birinin ikinci ayağı vazifesi gören, kuleli, müstahkem bir yapı bulunmaktaydı. büyük ihtimalle rivayete bahis olan yapı da bu yapıdır. denizden oldukça uzağa, o bölgenin en yüksek ve yöreye hakim noktası da olmayan kel alaka bir tepeye rivayet edildiği gibi "ahşaptan bir deniz feneri" yaptırmak akla yatkın bir iddia değildir. muhtemel bir gözetleme kulesi de şişhane sırtlarına bakacağından, vazifesini yerine getirmesine mani olacak ciddi bir görüş dezavantajına sahip olacak ve konstantinopolis'e karadan gelecek tehditleri erkenden tespit etmekte zorluk yaşayacaktır. bu bağlamda gerçek bir deniz feneri kıyıya, gerçek bir gözetleme noktası da mesela yoros kalesi, hatta topkapı sarayı örneklerinde olduğu gibi daha yüksek, hatta en tepe bir kota yapılmalıydı (mesela karaköy-beyoğlu tarihi tünelinin sonu).
  
  galata kulesi'nin kesin inşa tarihi olarak zikredilen 1348 tarihi bölgedeki ceneviz dönemine tekabül etmektedir ve de bu tarih somut belgelere dayanmaktadır. haliyle yanıltıcı olması muhtemel rivayetleri bir kenara koyarsak galata kulesi'ni ilk kez cenevizlilerin yaptırdığını rahatlıkla söyleyebiliriz, zira o dönem ilk olarak kıyı kesimine hakim olan bu italyan denizci ulusu, bizans zayıfladıkça sahip olduğu alanı kademe kademe genişletmiş ve azapkapı-galata kulesi-tophane hattına kadar yayılmışlardır. galata kulesi'nin bulunduğu düzlük bir kademe daha genişletmeye uygun mesafede bir alan olup karadan ziyade denizi gözetlemeye uygun bir noktadır. bunun asıl sebebi de galata'nın cenevizlilerin baş düşmanı venediklilerce denizden saldırıya uğramış ve yağmalanmış oluşudur. zira bir başka potansiyel tehdit olan tarihi yarımada içerisindeki konstantinopolis de yine galata kulesi'nin görüş menzilindedir.
  
  cenevizliler sahip oldukları bölgeleri kademe kademe genişletirken inşa ettikleri surlara armalı ve ekseriyetle üzerinde tarih yazan kitabeler yerleştirmişlerdir. işte bunlardan bir tanesi de galata kulesi'nin üzerinde olmasa bile ona en yakın burç pozisyonundaki san nicolao kulesi üzerinde bulunmuştur. yani o tarihlerdeki genişletme işlemi esnasında yükseltildiği tahmin edilen galata kulesi de bu civarda yapılmış olmalıdır, fakat 1347 de olabilir, 1350 de, bunu bilemiyoruz. ayrıca kaynaklarda 1348 olarak geçse de, bu kitabenin üzerinde 1349 yazmaktadır.
  
  http://i.hizliresim.com/zrlz84.jpg (m ccc xxxx viiii) (ortada tasvir edilen azizin kuleye adını veren san nicolao olduğu kabul edilir) (soldaki ceneviz cumhuriyeti, sağdaki ise bizans imparatorluğu armasıdır)
  
  "anastasius oilozus" üzerinden zikredilen muhtemel ilk inşa tarihinin de, diğer kaynaklarda sözü edilen ikinci inşa tarihinin de hikayesi bu şekilde olup aslında ikisi de kesin değildir fakat biri diğerine göre daha muhtemeldir.