• türkçesi arktik histeri ve diğer adı da piblokto olan; eskimolar arasında görülen ve aniden çığlık atma, ağlama, giysilerini parçalama ve ardından da koşmaya başlayıp, karlarda yuvarlanmalarıyla da devam edebilen ve olayın bitiminde kişinin bu olayı hatırlamadığı psikiyatrik rahatsızlıktır. olayın sonunda bir nevi disosiyatif amnezi yaşanır.
  • literatürde "sibirya histerisi" olarak da bilinen bu rahatsızlığı, ilk olarak kokkyou no minami taiyou no nishi kitabında şimamato'nun ağzından şöyle dinledim;

    "sibirya’da yaşayan çiftçilerin başına geliyor. söyleyeceklerimi kafanda canlandır şimdi. sen bir çiftçisin, sibirya tundrasında tek başına yaşıyorsun. aralıksız her gün tarlalarını sürüyorsun. görünürde hiçbir şey yok. kuzeyde ufuk, doğuda ufuk, güneyde, batıda, hepsinde aynı şey. her sabah güneş doğduğunda tarlaya çalışmaya gidiyorsun. güneş tepeye çıktığında öğle arası veriyorsun. güneş battığında eve yatmaya gidiyorsun. bu döngü yıllarca böyle devam ediyor.
    ...
    ve sonra içinde bir şeyler ölüyor. her gün güneşin doğuşunu, sonra da batışını izliyorsun ve içinde bir şey yitip gidiyor. sabanını bir kenara atıp kafan boş bir şekilde batıya doğru yürümeye başlıyorsun. güneşin batısındaki bir yerlere doğru. takıntılı biri gibi ara vermeden, yemeden, içmeden, yere yığılıp ölene kadar yürümeye devam ediyorsun. işte bunun adı sibirya histerisi."

    öyle bir "gitmek"ten ve "bitmek"ten bahsediyor ki, ben kafamda canlandıramadım.
  • daha çok kuzey kutbunda yaşayıp, karla gereğinden fazla haşır neşir olan insanlarda görülür.belirtilerinden bir diğeri de anlamsız kelime tekrarlarına dayanan ekolali* hastalığıdır.
  • diğer ismi piblokto olan psikolojik rahatsızlık.

    bu hastalık oldukça tüyler ürpertici ve dramatik. kaynaklara göre ilk olarak soft bir şarkıyla ve elleri çırpmayla başlar. daha sonra bu şarkı söyleme çığlığa doğru giden bir ağlama haline dönüşür. etkilenen kişi üstünü başını yırtmaya başlar ve evdeki her şeyi yıkar. daha sonra karlara doğru amaçsızca koşmaya başlar. ayrıca arktik histerinin bazı vakalarında dışkı yeme olayları bile vardır.

    son zamanlarda bir arktik histeri vakası yaşanmamış ama 1800'lerin başından bu yana çok şey değiştiğinden nedenini açıklamak zor. fiziksel sebepleri araştıran bilim adamları bunun c ve d vitamini eksikliği, kalsiyum eksikliğinin muhtemel fiziksel sebepler olabileceği üzerinde tartışıyor. c vitamini eksikliği kas spazmlarına, kalsiyum eksikliği ruh hali değişikliklerine neden olurken çığlık atma, kıyafet yırtma veya koşuşturmaya da neden olmaz. bir çalışma arktik histeri kurbanının fazla dozda a vitaminine maruz kalmış olabileceği üzerinde duruyor. beslenmenin ana kaynağı bolca ettir ve kış boyunca az miktarda meyve-sebzeye ulaşabilir haliyle karaciğer insanı zehirlemeye yetecek kadar a vitamini içermiş hale gelir. yüksek dozda a vitamininin semptomların çoğunu karşılamasına rağmen(semptomların çoğu bulanık görme, baş dönmesi, uyuşukluk hali vb.) bir insanın üstünü başını yırtıp koşmasına sebep olabilecek bir şey değil.

    şimdi de hipotermi semptomundan bahsedecek olursak:

    hipotermi insanları sinirli yapar. ruh hali değişikliklerine ve bazı şiddet hallerine sebep olur. ve hastalığın kurbanlarını aslında dondurucu soğuğa rağmen vücutları yanıyormuş gibi hissettirir. birçok hipotermi kurbanı iç çamaşırın kadar soyunmuş veya tamamen çıplak halde bulunmuştur.

    psikolojik açıdan yaklaşacak olursak:

    eğer bu histeri fizikselden çok psikolojik bir rahatsızlık ise şu açıdan ele alınabilir. doktorlar bu histerinin kültürel bir olgu olduğunu ve kesinlikle strese reaksiyon gösterdiklerini, fakat bu reaksiyonlar tıpkı bizimkiler gibi. yani bizim içinde bulunduğumuz kültürden tamamen farklı olarak ele alınamaz. ayrıca bu histeriyi araştıran araştırmacılarda bu süreçte arktik histeriye yakalandığında işler biraz daha ilginçleşmiştir.

    bence bu açıdan bunun kültürel bir olgu olarak değerlendirilmesi çok da doğru olmayabilir. bu konuda maalesef çok fazla türkçe kaynak olmamasıyla birlikte ingilizce kaynak sayısında da çok fazla seçenek yok. araştırmak isteyenler için yararlandığım linki ekliyorum.

    kaynak: http://io9.gizmodo.com/…ia-during-this-e-1535817832
  • ilk defa bugün duyduğum ve duyar duymaz aklıma igor dyatlov ve ekibini getiren hadisedir. (bkz: dyatlov geçidi vakası) acaba dyatlov ve arkadaşları, o gece birbirlerinden etkilenip toplu halde bir arktik histeri krizine mi girdiler ? biz işe hep uzaylı, rusyanın gizli nükleer deneyleri olarak fantastik şekilde yaklaşmıştık ama cevap belki de daha basittir. ilginç olan ise dyatlov vakası ile ilgili birçok şey okudum ve hiçbirinde arktik histeri lafı geçtiğini hatırlamıyorum.
hesabın var mı? giriş yap