azap ortakları

• ilk yayınlandığı 1973 yılında yazarı erol toy'u katı yasaklarla yüzyüze getiren ve 1980'li yıllara kadar bazen yılda iki kez basılarak insanların ilgisini kazanan bu roman, türkiye kimliğini tanıma ve tanımlama serüveninde bir kesit sunuyor bize.
• murat belge'nin genesis büyük ulusal anlatı ve türklerin kökeni çalışmasında son derece sert eleştiriler yönelttiği erol toy romanı. kemal tahir'in devlet ana, erol toy'un azap ortakları ve tarık buğra'nın osmancık romanlarını karşılaştıran belge üç farklı politik hassasiyet sahip üç yazarın da metinlerini derin bir milliyetçi tonla yazdıklarını iddia ediyor belge (s. 64). üç romanın da özcü ve anakronik bir yaklaşımla malul olduğunu düşünen belge; azap ortakları özelinde şey bedreddin'in bir tür "ideal insan" olarak sunuluşundaki sorunlara, romanın genel yapısı içindeki aksaklıklara değindikten ve bu romanla erol toy gibi marksist duyarlılıklara sahip bir romancının ideolojik açıdan tam zıttında yer alan tarık buğra'nın "osmancık"ındaki benzerliklere (söz gelimi milliyetçilik ve kadınların ikincil konumuna ve kadın karaketrlerin metinler içindeki konumuna) dikkat çektikten sonra azap ortaklarından bazı arkaizm(bilinçli bir tutumla dili olayların analştıldığı dönemedeki dile benzetmeye çalışmak) ve anakronizm örnekleri sunuyor:
  
  ha bu arada hatırlatayım: roman 14. yy.da ve şeyh bedreddin'in çevresinde geçiyor. belge; toy'un bu romanında özellikle "baygınlık verme derecesinde kullandığı" -mekte/makta eklerinden de bahsediyor (s.121). mesela:
  
  - giyim kolaylığı istek azlığını getirmekte senin anlayacağın...
  
  - anlamamaktayım... (azap ortakları, s.317)
  
  konuya dönüp anakronizm örneklerini paylaşalım:
  
  - maden bitki ve hayvanların bileşiminde aynı elementlere rastlamaktayız.
  
  - bedreddin: " aristo'nun deyimiyle belirtmek istiyorum izninizle diyalektik yoldan..."
  
  - sömürü yerine üretim...
  
  - musa çelebi'nin ölümü üzerine: "ölmese, gökbilim-uzaybilim çağını açabilirdi." (tekrar ediyorum roman 14. yy. da geçiyor)
  
  - siz evrim mi istemektesiniz, devrim mi? vb. (s.131-133)
  
  kaynak: murat belge, genesis, istanbul: iletişim, 2008.
• sol örgütlerin, "eğitim program/müfredatı"na dahil edip 14. yüzyılda yaşamış birinden medet ummaları nedeniyle fazlasıyla antipatik gelirdi, murat belge'nin genesis büyük ulusal anlatı ve türklerin kökeni'ni okuyana kadar, artık komik geliyor.
  nasıl mı?
  
  "derken, bedreddin "aristo'nun deyimiyle belirtmek istiyorum izninizle, 'diyalektik yoldan.." diyerek absürditenin noktasını koyuyor.
  ...
  kaybedecek zincirinden başka bir şey olmadığı söylenmiyorsa da (herhalde "bu kadarı ayıp olur" dediği bir nokta var, erol toy'un bile), "ve dahi direnirsek bir dünya vardır önümüzde kazanacağımız (s.155) denebiliyor.
  ...
  kemal tahir'in "hindi"si gib erol toy da amerika'nın keşfinden önce ege köylülerine patates ektiriyor."
  
  murat belge, genesis büyük ulusal anlatı ve türklerin kökeni, s. 131-132-133
• toplumsal bunalimlarin temeline iner erol toy kitabinda. parcalanan bir imparatorlugu, kardes kavgalarini ve direnisleri simavnakadizade seyh bederettin'i eksen alarak anlatir.
• kitabın kapağındaki resim deviatart'taki mohzart adlı artiste aittir, ayrıca resmin adı da "blood on cloak" dur...
• fazlasıyla romantik, fazlasıyla tek adam anlatısı.
  
  bedrettin'in ağzından şunu söylüyor yazar erol toy: "... spartaküs salt yurttaşlık istiyordu. isa kardeşliği önerdi... isa, spartaküs tohumunun meyvesidir... roma isa'yı öldürdü... ve hemen ardından bir daha dirilmemek üzere bitti işi. çünkü kavga ettiği, insan yüreğiydi. insan yüreği her zaman kazanmıştır." (s. 96)
  
  taa 1887'de ölen beşir fuad mezarından kalkıp tıpkı yaşadığı dönemde kalp romantizmi yapan ağlak edebiyatçıları fırçaladığı gibi toy'u da "ne yüreği lan, yürek dediğin kanın devr-i dâimini sağlayan bir tulumbadır" diye fırçalasa yeridir.
  
  hadi bunu geçtim, asıl ayıp bedrettin'in etrafında, yanında yöresindekilerin "bedrettin yiğitlerinin" figüranlaştırılmasında. tamam romanın odağı bedrettin ama el insaf, adamın kurduğu düzenin, beldenin adı bile ortaklar. en azından bir kişiyle ortaklığı hemhalliği olması gerekmez mi? geceleri bedmobiline atlayıp yalnız devriye çıkan batman mi bedrettin. cık cık.