badem

• kabuklu badem yesin adem.
• ismi badam/ bayam diye farsça sözcüklerden gelen meyve ve ilintili kavramlar. nişanyan'a göre daha eskisi orta farsçadan vadam. payam gene bayamın halk diline çevrilmiş, söylemesi kolaylaştırılmış hali.
  
  gliki adının doğrudan badem veya bademli ilintisi olabileceği gibi, şeker- glikoz ile de bağlantısı olabilir.
  
  "onun cevizlerle, bademlerle, şekerlerle yoğrulmuş badem helvası hem dilimi damağımı tatlılaştırır, hem gözlerime nur verir." mevlana
  "kim saygı sayarsa, saygı görür; kim şeker getirirse, badem helvası yer." mevlana
  
  "daha tam gelmemişken bahar, daha yeterince ılınmadan havalar, badem ılık havaya kanarak çiçek açtı." sevgi soysal - yürümek
  
  (ilk giri tarihi: 14.4.2016)
  
  (bkz: acıpayam)
  (bkz: luz/@ibisile)
  (bkz: amigdala)
  (bkz: badem ağacı/@ibisile)
  (bkz: bademli köyü)
  (bkz: mevlevi mutfağı/@ibisile)
  (bkz: acıbadem kurabiyesi)
• türkiye'de doğu karadeniz sahili ve dağların yüksekleri hariç her yerde yetişebilen mucize ağaç ve meyvesi. suya da ihtiyaç duymuyor neredeyse, kökleri çok derine inebildiğinden o kendi suyunu buluyor topraktan. çok dayanıklı ve kanaatkar her türlü koşula.
  
  hal böyle iken ülkemizde hala kıraç araziler görmek tuhaf geliyor insana. örneğin kastamonu'dan ankara'ya giderken yeşilin bin bir tonuna ev sahipliği yapan yoğun orman örtüsü ılgaz dağlarını aşıp da çankırı'ya girince yerini kupkuru kel tepelere bırakırdı ve şaşırırdım nasıl ağaç yetişmez diye. çöl bozkır arası bir şeydir çankırı dağları. sonra demek ki bir şey yetişmiyor diye üzüntüyle bakardım o çıplak dağlara.
  
  meğer bütün o kilometrelerce uzanan dağlar henüz badem tohumuyla kavuşmamış, badem fidanlarını bekleyen badem bahçeleriymiş diyorum şimdi.
  çok mu zordur orman genel müdürlüğü ya da sivil toplum kuruluşlarının o dağlarda tüm halka açık badem bahçeleri kurmaları? zaten 3-5 ağaç büyüyüp de meyveye durunca sincaplar dikerek çoğaltır o fidanları. sonsuz bir boşluk gibi uzanan o gri dağların, tepelerin badem ağaçları ve o ağaçlara bağlı yaşayan onlarca hayvan ve bitki türüne ev sahipliği yapan ormanlar olması mümkün. çam fidanı değil de badem fidanı dikilse mesela,çam zaten çok uzun sürede büyüyor, iç anadolu'da görkemli hale de gelmiyor bile.
  
  ayrıca üretimimiz de yeterli olmadığından ithal etmeye yüksek paralar harcıyormuşuz ülke olarak. bu kadar boş toprağımız varken ne acı bir kayıp... toparlarsak diyebiliriz ki, türkiye'nin ağaçtan yoksun her yerinde yetiştirilesi ağaç ve herkese ait bu ağaçlardan tonlarca verim alınası meyvesidir badem.
• adıyaman ve çevresinde son 5 yıldır bir çok arazi sahibi çiftçinin adeta hücum ederek bahçesini kurduğu ağaç meyvesi. ağaçların iyi bakımı ve beslenmesiyle 4.yılında iyi verimle gayet iyi bir para bırakıyor.
• fındıktan daha güçlü bir afrodizyak etkisi vardır.
• 1 adet yetiştirmek için yaklaşık 3,5 litre su gerekir.
  yetiştirildiği bölgelede kuraklıka sebep olabileceği için iyi bir su analizi ve tarım politikası gerektirir.
  california, badem yetiştiriciliği ve kuraklık ilişkisi iyi bir ders niteliğindedir.
• incil'de bahsi geçen iki yemişten biri (diğeri şam fıstığı) olan badem, tatlı kokulu yağının eski vücut nemlendiricilerinde, saç kremlerinde ve parfümlerde kullanıldığı eski mezopotamya'da yetiştirilirdi. daha milattan önce 2500'de badem, yunanistan'da büyümekteydi. tohumları girit'teki knossos sarayı'nda bulunmuştur. yunanlıların tatlılarda çok tercih ettiği bademe amygdale denirdi. romalılar ise bademe günümüzde bademcik gibi badem şeklinde herhangi bir vücut yapısının anatomik terimi olan amygdala ismini vermişlerdi.
  
  badem dünyada en eski, en yaygın şekilde yetiştirilen ve geniş çapta kullanılan yemişlerden biridir. amerika birleşik devletleri'nde ilk badem tohumları misyonerlerce kaliforniya'da ekilmişti. öncesinde ise meksika ve ispanya'ya özgü ağaçlardan toplanmıştı. ancak bu eski ağaçların çoğu misyonerlerin vazifeleri sona erdiğinde yavaş yavaş öldü. mevcut kaliforniya mahsülü 1843'te doğu'dan getirilmiş ağaçlara dayanmaktadır. günümüzde bu eyalette yetişen ağaçlardan toplanan badem, dünyanın diğer yerlerinde yetiştirilen ağaçların verdiği bademle kıyaslandığında çok daha fazladır.
  
  not: sıradan şeylerin sıra dışı kökleri isimli kitaptan alıntıdır.
• kaç seferdir farklı marka bademlerden kayısı çekirdeği tadı alıyorum. görüntü badem, tadı kayısı çekirdeği. şu an ağzımda bariz kayısı çekirdeğinin acımsılığı var. başta hatalı ürün diye düşünmüştüm ancak abd'nin oyunu olduğunu anladım.
  
  ey amerikan çifçisi! sen kim oluyorsun da benim milletime badem diye kayısı çekirdeği yediriyorsun? anlamaz mıyız sanıyorsun? john'la katy bademle beslenecek, mustafa ile zeynep kayısı çekirdeğiyle yetinecek. bu millet bu oyuna gelmez. kaliforniyalı badem baronlarına haddini bildireceğiz. herkesi fındık yemeye davet ediyorum.
• şeftali ile aynı soydan geldiğine inanılmakla beraber,ilk çağlardan itibaren genetik değişime uğrayarak günümüzdeki halini almıştır. badem ağacı şeftali ağacından daha büyüktür ve daha uzun yaşar. uzak doğuda başlayan yolculuğundan en çok akdeniz bölgesini sevmiştir. (zira coğrafi olarak ispanya da çok iyi bir badem ihracatçısıdır) tatlı veacı olarak iki tohmu bulunur , tatlı badem tohumları çerez olarak ayrıca çeşitli tatlıların hazırlanmasında , badem yağı ve badem unu elde etmede kullanılır.
  
  bademde az miktarda protein,demir,kalsiyum,fosfor,b vitamini ve çokça yağ bulunur
  
  faydaları
  
  sinirleri güçlendirir
  göğüs hastalıklarına iyi gelir
  beden ve zihin yorgunluğunu giderir
  böbrek ve idrar yollarındaki iltihapları iyileştirir
  anne sütünü arttırır
  badem yağı hazımsızlığa iyi gelir
  yine badem yağı,burun kuruluğunda kullanılır (bir iki damla damlatmanız yeterli)
  dudak çatlaklarında kimyasal zımbırtılar yerine bunu sürebilirsiniz
  %5 su,%9 protein,%54 yağ,%20 karbonhidrat ve %3 oranında külden -oluşur,içeriğinde,thiamin,ribofdavin,niosin ve a vitamini bulunur
  koletrolü düşürür,kalp krizi riskini düzenli ve ölçüsünde tüketimle %50 oranında azaltır
  cinsel güçsüzlüğe etkilidir
  baş ağrısı , karaciğer ve böbrek ağrısını hafifletir.
  
  ülkemizde en çok yetiştirilen iller sırasıyla
  muğla , mersin ve antalyadır.
  
  dünyada ise ilk üç ;
  amerika,ispanya ve çin'dir.
• protein kaynağı güzel bir meyvemiz. sebzemiz de olabilir kim bilir ki.