hesabın var mı? giriş yap

  • iphone 8’de ota ile sorunsuz kuruldu, belki telefonum ağzına kadar uygulama ve veri dolu olmadığından olsa gerek, indexing yaptığını hissetmedim zira telefon zaten hızlıydı, daha da hızlı olmuş.

    gerçekten kamera uygulaması bariz biçimde hızlı açılıyor. diğer uygulamalarda da (açılış süresinde) hızlanma var. uygulama arasındaki geçişler (animasyonlar) hızlanmış. klavye de nihayet çok hızlı açılıyor. paylaşım butonuna bastığınızda pop-up geç açılıyordu, düzeltmişler. genel olarak tüm animasyonlarda akıcılık artmış, önceden sanki arada kare atlıyor gibiydi (frame drop). ekranı soldan sağa doğru kaydırarak geri gitme fonksiyonu da daha akıcı ve hatasız çalışıyor. genel olarak sanki ekran 60 değil de 120 hz’miş gibi hissettiriyor.

    saydıklarım iki ayrı iphone 8 ve ipad air 2 için geçerli.

  • bir türk dili bilimcisi olarak olaya bil- tasvir fiili üzerinden yaklaşmayı öneriyorum. nitekim abilmek- ebilmek müstakil bir yapı değildir.
    bu fiilin yapısı nedir, onu inceleyelim:

    dilimizde tasvir fiilleri dediğimiz yapılar vardır. bunlar yardımcı fiiller gibidirler. fakar tasvir anlamı katarlar. türkolojinin ünlü dilbilimcisi zeynep korkmaz “esas fiilin gösterdiği oluş ve kılışın
    tarzını tasvir etmek suretiyle ona bazı anlam incelikleri katar" şeklinde açıklar.

    formulü şudur: esas fiil + zarf fiil+ tasvir fiili

    yani; abilmek- yapısını tek başına cümlede kullanamazsın.
    yap(esas fiil) + a (zarf fiil eki) + bil(tasvir fiili)
    ayrıca anladığınız üzere bu yapı sadece -abil formunda değildir. ü-bil, e-bil, u-bil şeklinde kullanımları da mevcuttur.

    en önemli kısma geçelim. bu fiili yazar arkadaş cümleye kattığı anlam bakımından ability ile benzeştirmiş. fakat göz ardı ettiği husus şudur ki, türkçe'de cümleye aynı anlamı katan tek tasvir fiili bil- değildir. bil- fiili modern türkiye türkçesi standart dilinin bir öğesidir. eğer söz konusu bir ability, abilmek benzeşmesinden bahsedeceksek bu durum standart tt'sinin geçmişini aşar. en az bin yıllık bir süreç ister. bu bin yıllık süreç içerisinde ağızlarda ve diğer türk lehçelerinde aynı anlama gelen kaç tasvir fiili kullanılmış bakalım:

    ağızlarda;

    geli ver-
    söyle yaz-
    gide dur-
    yapa gel-
    ola git-
    baka kal-

    diğer lehçelerde;

    aydıp bil ( esas fiil+ zarf fiil(ıp) + tasvir fiili)
    köre aldım ( görebildim anlamında, bil yerine al kullanılmış)
    körsetip bil ( gösterebil anlamında)

    vs vs. türkçe'de aynı anlama gelen çok fazla yapı vardır, kullanılmıştır. bu yüzden yalnızca standart türkiye türkçesinin sık kullandığı ebil-, abil yapısını ability ile bağdaştırmak asla mantıklı olmayacaktır.

  • gündelik hayatımızda çok kullandığımız basit bir olguyla açıklanabilecek durum:

    mesela bir iş görüşmesine gideceksiniz, size bir adres verildi. bilmem ne sokak, bilmem ne apartmanı, bilmem kaçıncı kat. x,y ve z gündelik hayatımızda bize bu şekilde tanımlanır. ancak iş görüşmesinin gerçekleşebilmesi için "ne zaman" sorusunun cevabı da verilmelidir. yani bir 4. bilgiye daha ihtiyacımız var.

    zaman olmadan hiç bir yerin tarifini tam olarak veremezsiniz.

    aynı iş görüşmesine 6 kişi gidecek olsaydı ve zaman diye bir boyut olmasaydı o görüşme aynı anda 6 kişi ile birlikte 6 kişinin de aynı yerde iç içe durmasıyla sonsuza kadar yapılmak zorundaydı.

    benzer bir şekilde dünya dışı bir varlığa gezegenin yerini tarif ederken zamanı belirtmezseniz, kedisi buraya geldiğinde tarif ettiğiniz yerde gezegeni bulamaz. zira galaksimiz, güneşimiz ve beraberindeki gezegenler, ve gezegenin kendisi daimi bir hareket içerisindedir. hareket ettiği yerin adı uzay zaman, hareket etmesinin nedenlerinden biri de kütle çekim kuvvetinin uzay zamanı bükmesidir.

  • devletin resmi istatistik kurumu olan, asgari ücretli artışının, maaşlı çalışanların zamlarının referans alındığı, memur maaşlarının enflasyon farkını belirleyen; enflasyon verisi toplayıp hesaplayıp paylaşan fakat son yıllarda bu hesabıyla kimseyi inandıramayan tüik'in kendi verileriyle kasım 2021 enflasyonunun nasıl %31.31 olduğunu birlikte inceleyeceğiz.

    kaynağımız tamamen tüik'in kendi sayfası olacak: https://data.tuik.gov.tr/…-endeksi-kasim-2021-37389

    1. buna göre 2021 kasım ayında bir önceki kasım ayına göre artış %21,31, enflasyon verisi olarak açıklanan bu, biz de aynı hesabı yapacağız.

    2. aynı sayfanın sağ tarafında "madde sepeti ve ortalama madde fiyatları (türkiye)" var, excel haliyle indiriyoruz.

    3. yine aynı sayfanın sağ tarafında "tüketici fiyat endeksi ana grup ve madde ağırlıkları (türkiye)" var, onu da excel haliyle indiriyoruz.

    biraz bilgi; tüik'in sepeti 415 kalemden oluşuyor ve yıllardır esprilere konu olduğu gibi pinpon topu, soba bacası, deve eti yok. kaldı ki buna gerek de yok zira sihir aslında gözümüzün önünde oluyor, en basitinden en fazla ağırlığı olan 2 kalemden %5,47 ağırlıklı "kira", çok değişken skalaya sahip olduğu için pek itiraz edilemiyor, kasım 2021 için belirlenen kira bedeli 1261 tl ve 12 ayda yalnızca %13,3 artmış. en ağır ikinci kalem ise %4,56 ağırlıklı "sigaralar", bunun da kasım 2021 fiyatı 16,63 tl ve yıllık artış oranı yalnızca %2.2. dolayısıyla toplam ağırlığı %10 olan 2 kalemin enflasyona katkısı %0,82 olunca, geri kalan %90'dan düzgün veri sağlanamıyor. şöyle düşünün 50 milyon seçmen olan ülkede 5 milyon kişiyle anket yapacaksınız, ilk bakışta en tutarlı sonuca sahip anket gibi gözükebilir fakat seçeceğiniz 5 milyonu bir partinin binasından seçerseniz ne kadar doğru veriye ulaşabilirsiniz?

    devam edelim, biz tüik'in fiyatları ve tüik'in belirlediği ağırlığı kullanarak kasım 2021 enflasyonu hesaplayacaktık. fiyatları bir sayfaya, ağırlıkları diğer sayfaya alıp, biraz vlookup bilgisi, biraz if sorgusu ile formüle ediyoruz. bazı kalemler yazlık ürün olduğu için kasım verisi yok, örneğin karpuz, üzüm, kavun, taze fasulye, şeftali, çilek, kiraz, kayısı, erkek tişört, kadın tişört, çocuk tişört; bunlar için paylaşılan son veriyi (bazılarını ekimden, bazılarını eylülden, çilek hazirandan) alacağız ve bunların 12 ay önceki fiyatlarıyla karşılaştıracağız. sanırım bu ürünler kasım ayında olmadığı için tüik fiyatlarını 0 olarak kabul ediyor fakat sepette ağırlıkları da olduğu için enflasyonun daha düşük gözükmesine sebep oluyor. bu kalemlerin toplam ağırlığı %1,5, doğru hesapta +0,4 eklenmesi gerekirken -1,5 eklenirse 1,9 puanlık fark buradan geliyor demektir. 2 ürünün de (kadın sweatshirt ve turşu) geçen seneki verisi yok, bu yüzden 2021 ocak ayıyla kıyaslayıp enflasyon hesabına dahil ettim.

    bütün bunların neticesinde 415 kalemli tüik sepetinin ağırlıkları dikkate alınarak hesaplandığında tüik'e göre 21,31 çıkan kasım 2021 enflasyonu aslında %31,31 çıkıyor: görsel

    burada esas soru, herkesin hesaplayabileceği bu veriler bu zamana kadar nasıl gözden kaçtı, neden kimse doğrusunu hesaplayıp paylaşmadı. belki ben bir şeyi gözden kaçırıyorumdur, belki de tüik çalışanları 31,31 olması gereken sayıyı yanlışlıkla 21,31 olarak paylaşmıştır.

    ps: teyit için 2 sayfanın da ekran görüntülerini paylaşıyorum, siz de kendiniz doğrulayabilirsiniz:
    fiyat
    hesap

    tldr; tüik'in aldığı fiyatlar ve ağırlıklı ortalama hesabına göre %31,31 çıkması gereken enflasyon %21,31 olarak paylaşılıyor. 10 puanlık kayıp aralık ayında asgari ücretli zammına da, yeni yılda çalışan, memur maaşlarına da bu oranda yansıyacak. yani herkesin maaşında alması gerekip alamadığı %10 olacak.

  • yapılamayan pfdk sevklerini araştırmaya gelmişlerdir. eee senin ülkende bir maçta taraftar sahaya dalıyor taraftarla futbolcular arasında bildiğin tekne tokat kavga yaşanıyor üzerinden bir hafta geçiyor ama bir tane bile işlem yok. disiplin cezası yok. soruşturma yok. hiçbir şey yok. niye yapmadın pfdk sevkini diye sorarlarsa “seçim var diye ehiehi” diyebilecekler mi bakalım.

  • misal, 10-15 yıl önce öyle olsaydı ben üniversite okuyamayacaktım.
    çünkü maddi imkanım yoktu.
    kredi mi?.. üç kuruş öğrenim kredisi bile vermemişlerdi o zaman.

    sonuçta, üniversitede okuyamayacaktım.
    şu anda yaptığım mesleği yapamayacaktım.
    tanıdığım benim gibi onlarca arkadaşım gibi...
    çok muhtemeldir ki, çocuğuma da üniversitede okuma şansını, yani parayı sağlayamayacaktım.
    işçi çocuğuydum.
    işçi olarak kalacaktım.
    çocuğum da öyle kalacaktı..

    ama aldığım her nefes için vergi ödemeye devam edecektim.
    peki her bir boku devletten parayla satın alabileceksem, ben neden bu kadar çok vergi ödüyorum anasını satayım? bir tek polisin copu mu bedava kamu hizmeti olacak bu ülkede?