hesabın var mı? giriş yap

  • kazanılmış tat (acquired taste), başlangıçta hoşlanmadığımız bir tadı veya yiyeceği tekrar tekrar yedikten sonra tercih etmeyi öğrenme olgusunu ifade eder. tatsız bir yiyecekle ilgili hoş olmayan bir deneyim hissetmediğimizde, beyin bu bilgiyi güncelleyerek bir tat 'kazanmamıza' yardımcı olur.

    kazanılmış tat, öğrenme yoluyla geliştirilen bir tat tercihidir, dolayısıyla bilim adamları buna koşullu tat tercihi (conditioned taste preference) adını vermektedir. bu öğrenme ancak tekrarlanan maruz kalma yoluyla gerçekleşebilir. (bkz: maruz kalma etkisi) örneğin, kahveye karşı kazanılmış bir zevke sahip olan insanlar, başlangıçta acı tadından hoşlanmamalarına rağmen, kahveyi tekrar tekrar içerek bu tadı geliştirirler. kuşkonmaz, alkol, istiridye ve hatta kimchi gibi fermente gıdalar benzeri çok çeşitli yiyecekler yalnızca öğrenme yoluyla lezzetli hale gelir.

    doğamız gereği tadı acı olan yiyeceklerden nefret eder, tatlı olanları tercih ederiz. beynimiz bu şekilde tepki verecek şekilde programlanmıştır çünkü acı olan yiyeceklerin bizim için toksik olma ihtimali daha yüksektir. öte yandan tatlı yiyecekler çoğunlukla enerji içerir. bu nedenle, bebeklerin bile tatlı yiyecekleri tercih ettiği ve acı yiyeceklerden hoşlanmadığı gösterilmiştir, bu da bu tercihlerin doğumda belirlendiğini gösterir. ancak bu davranış, tıpkı pavlov'un köpeği gibi koşullandırma yoluyla değiştirilebilir.

    kahve gibi acı yiyeceklerden (koşulsuz uyaran/unconditioned stimulus – us) kaçınma veya kaçınma, koşulsuz tepkidir (unconditioned response - ur) veya doğuştan gelen davranışımızdır.

    acı yiyecek veya içecek tekrar tekrar sunulduğunda, tüketildikten sonra bağırsaklarda kötü bir his yaratmadığını ve dolayısıyla toksik olmadığını fark etmeye başlarız. ayrıca kahve içmenin uyarıcı etkileri gibi başka faydalar da yaşarız. bu etkiyi ödüllendirici bulursak beyin tepkimizi günceller. bu nedenle bir dahaki sefere kahve içtiğimizde onu itici bulmayız veya kaçınmayız. hatta tecrübeyle kahve ararız çünkü uyarıcı etkisi ilk acı tadından daha ağır basar. kahveye yönelik bu tercihe koşullu tepki (conditioned response - cr) adı verilir ve kahve artık bizim için koşullu bir uyarıcıdır (conditioned stimulus - cs). başlangıçta hoş olmayan bir tadı, tercih edilen bir tada değiştirme olgusuna, koşullu tat tercihi (conditioned taste preference - ctp) adı verilir.

    bu kazanılan tatların ağzımızda hissettiği tadın aynı kaldığını unutmamak önemlidir; yani kahvenin tadı her zaman ağzımıza acı gelir. beyin yalnızca 'haz değerini' veya tüketiminin yarattığı hazzı tekrar tekrar maruz kalmayla günceller.

    koşullu tercih, belirli bir yiyeceği/tadı maruz kalmayla birlikte tercih etmeye başladığımız davranışımızın değişmesi durumudur. ancak “tad almanın öğrenilmesi” bazı yiyeceklerden kaçınmamıza da neden olabiliyor. bu, insanların kötü bir deneyim yaşadıkları yiyeceklerden nefret ettiği durumlarda oldukça yaygındır. kötü bir mide enfeksiyonuna neden olan bir restoranda şık bir akşam yemeğinde istiridye yediğinizi hayal edin. bir dahaki sefere istiridye gördüğünüzde mide bulantısı bile hissedebilirsiniz.

    kötü sonuçlar nedeniyle başlangıçta lezzetli bir yiyecekten kaçınmayı öğrendiğimiz bu tür bir koşullanmaya, koşullu tattan kaçınma (conditioned taste aversion - cta) adı verilir.

    bu öğrenme hayatta kalmamız için önemlidir çünkü rahatsızlığa veya hastalığa neden olan yiyeceklerden bir dahaki sefere kaçınmayı öğrenebiliriz.

    hem kaçınma hem de tat tercihi durumunda, yiyeceğe verilen ilk tepkinin maruz kalmayla birlikte değiştiğini gördük. bu nasıl oluyor?

    ağzımızdaki tat tomurcukları, tat ile ilgili bilgileri fasiyal ve glossofaringeal sinirlere taşır. bu sinirler bilgiyi, beynin insula içinde yer alan tat alma merkezine aktarma merkezi görevi gören talamusa iletir.

    talamus ve insular korteks, korkuyu düzenleyen amigdala, ventral tegmental alan ve nükleus accumbens gibi beynin ödül temelli (dopaminerjik) yollarının yanı sıra beslenme davranışını etkileyen hipotalamus gibi birçok bölgeyle etkileşime girer. kazanılmış tat, beynin tat alma merkeziyle etkileşime giren bu ödül ve korku hafızası yollarındaki sinyallemeyi değiştirerek öğrenilir. böylece, bir yiyeceğin “zevk” değeri, onunla ilgili kötü ya da iyi deneyimlerimize bağlı olarak değiştirilebilir ve ona verdiğimiz yanıt, beynimiz tarafından, bir dahaki sefere o yiyecekle karşılaştığımızda onu tercih edecek ya da ondan kaçınacak şekilde güncellenebilir.

    kazanılmış tat, başlangıçta hoşlanmadığımız bir tadı veya yiyeceği tekrar tekrar tükettikten sonra tercih etmeyi öğrenme olgusunu ifade eder. tatsız yiyeceklerden dolayı hiçbir hoş olmayan yan etki yaşamadığımızda, bunun yerine beklenmedik bir ödül hissi hissettiğimizde, beyin bu bilgiyi güncelleyerek ona olan nefretimizi azaltır. bunun nedeni, beynin ödül ve öğrenmeyle ilgili bilgileri kontrol eden bölümlerinin, beynin tat merkeziyle etkileşime girmesidir.

    insanlar her yaşta zevk alabilirler ve bu tercihlerin ne zaman değişme eğiliminde olduğu konusunda çok fazla araştırma yapılmamıştır. en azından anekdotsal olarak ergenlik kritik bir dönem gibi görünüyor. yaşamın bu noktasında insanlar akran etkisine karşı çok hassastır ve bu da edinilen zevki yönlendiren en büyük faktörlerden biri olabilir. sevdiğiniz insanlar bir lezzetten hoşlanıyorsa, bu sizin de onu sevmenize neden olur. akranlarınız bunu yapıyorsa bu çok önemlidir. hollywood'dakiler gibi kahramanlar bunu yaparsa, bu sizin de hoşunuza gider. her zaman değil ama genelde böyle oluyor.

    bu mekanizma hayatta kalmamızın merkezinde yer alır çünkü bize zararlı yiyeceklerden kaçınmamıza ve faydalı veya besleyici bulduklarımızı tüketmemize yardımcı olur. bu mekanizma sayesinde, doğal acı tadı olmasına rağmen sabah kahvenizin tadını çıkarabilir ve o heyecanı duyabilirsiniz. siz ya da yakınınız ilk başlarda bir yiyeceği sevmemiş olabilirsiniz ama önemli olan onu tekrar denemeye cesaret etmektir.

    kaynak:
    https://www.scienceabc.com/…-hated-it-as-a-kid.html
    https://www.mentalfloss.com/…w-do-you-acquire-taste

  • her cuma ibretle seyrettiğim insan topluluğudur. cumaya gitmesem "içerde ne yaptılar da bunlara böyle birbirlerini ezercesine dışarı kaçıyorlar" diyeceğim. ama içerde bir şey yaptıkları yok, biliyorum. adamın biri hutbeye çıkıyor, önce sadece ben ve benim gibi arapça bilenlerin anladığı bir metin okuyor. sonra da birileri tarafından (diyanet oluyor bu birileri) eline tutuşturulan kupkuru bir metni okuyor. iki rekat da namaz kılınıyor hepsi bu. peki bu adamlar neden imam selam verir vermez yardım kuyruğunda birbirini ezenler gibi davranıyor? bizim milleti bilmeyen birisi olsa "adamlar bir saniyeyi boşa harcamamak için işlerine koşuyor" diyecek ama değil. nedir bu acele arkadaş, nereye yetişeceksin? o namaz hep birlikte senkronize olarak eğilip kalkabiliyor musunuz bakalım diye farz kılınmadı ki. cuma demek toplanma günü demek, bir araya gelip birbirinizin halinden haberdar olun diye farz kılındı o namaz. salat demek dayanışma demek.

    bir cuma günü camiden çıkan müslümanlara bakın ne durumda olduklarını anlarsınız, başka bir şeye ihtiyaç yok. cumadan çıkınca yedikleri naneleri saymıyorum daha.

    yıllar sonra editi: akp kongresi gibi hutbeleri sebebiyle cuma namazlarını çoktan bıraktım. 3 yıldır gitmiyorum.

    son edit: agnostisizm durağında biraz oyalanıp hayatın anlamını arıyorum. dinin kültürü, psikolojisi, sosyolojisi, felsefesi ve tarihi dışında hiçbir şey gündemim ve ilgimde değil artık. gavur oldum ben, bazılarının anlayacağı dilde.

  • hayatın acı gerçeklerinden biri.
    zengin babanın, çevresinin, çocuğuna sunduğu egitim ve diger olanakların buna sebep olduğu herkesin malumu.

    bense hemen göze çarpmayan başka bir faktörden bahsedeyim. aynı kalitede eğitim almış da olsanız, aynı zekaya da sahip olsanız, ayni ise de girseniz zengin çocuğunun sizden daha başarılı olması beklenir. sebep? kendine güven. örneğin siz şirketteki işinize muhtaç olduğunuz için zengin çocuğu kadar kendinden emin konuşamazsınız. zengin çocuğu ise yetiştiği ortamdan ötürü genel müdürü filan kendi dengi gibi düşünür.

    bu sav tabii ki her bireyi tasvir etmiyor. ortalamalardan bahsediyorum.

    ***

    bu durumla savaşmanın bilinen tek yolu devletin tüm vatandaşlarına sunduğu sosyal olanakları artırması. iskandinav ülkelerindeki social mobility'nin abd'den kat kat yüksek olmasının temel sebebi bu.

    vahşi kapitalist sistemde fakir doğan genelde fakir ölüyor.

  • çok afedersiniz ama her seçim %58'ler %65'ler ile ampüle basan has hakiki vatansever trabzonlular'ın pek de umurunda değildir.

    tüm trabzon ormanlarını kessen ses çıkmaz oradan!

  • bu ülkenin ana dili türkçe lan.insanlar ne diyecek.ingilizce ve fransızca tercümanlık yapıyorum.ben bile türkçe söylerim.hiç de gocunmam.ama eminim burada insanlara tepeden bakan tiplerin a1 ingilizcesi bile yoktur.internet ve klayve sen yok musun? yaz da yaz.

  • ulan evi var, işi var. işinde başarılı. yemeği iş yerinde yiyor, kıyafeti hep sabit, alışveriş masrafı yok. kadın bulayım da evleneyim çoluk çocuk yapayım derdi yok. en yakın arkadaşı patrick ile komşular. her gün birlikte takılıyorlar. mahalle baskısı yok. kirli siyasetçiler yok.

    bu ibne mutlu olmasın da kim mutlu olsun?

  • öğrenilebilir hayati yeti.

    bir insanın kendini her haliyle kabul edebilmesi sevebilmesi, özelliklerine başkalarının ne düşüneceği odağından değil, kendi mutluluğu odağından yaklaşabilmesi, kendiyle yüzleşmekten çekinmemesi olarak özetlenebilir.

    özsevginin öğrenilebilir olmasını da şöyle anlatabilirim, sevgi kaynağı olan anneden kendimizi sevmeyi öğreniriz. bunun sınırı da anne rahmine düşülen ilk saniyeden 6 yaşını doldurana kadardır. bu süreçte bilinçaltında koşullu ve koşulsuz sevginin ilk kayıtları tutulur. yani çocuğu "bir şeyleri yaptığı için" değil, "bir şeyleri yapmasına rağmen" ve "var olduğu için" sevmekten bahsediyorum. 6 yaşından sonra ne yazık ki zaten rekabet ortamına girdikleri için çocukların koşulsuz kabul edilmesi de zorlaşıyor, çünkü ebeveynler de yarıştalar.

    yetişkinlikte özsevgi sadece kendinle yüzleşmekle olabilecek bir şey. kendinle yüzleşmek, olduğun şeyi kabul edebilmek çok önemli basamaklar. tabii ki palaları alıp amazona dalar gibi kendinize dalmanın da alemi yok, yavaş yavaş ama objektif şekilde ilerleyebilmek önemli.

    özsevginin olmadığı yerde özşiddet var ne yazık ki, bağımlılıklar var. insanın bir şeylere tutunma isteği ve çabası, ardında sevgi olmadığında ne yazık ki sadece tutunmaya dönüştüğünden şablonlara takılıp kalıyor insan. o andan itibaren her tür bağımlılığı telaffuz edebiliriz. hatta spor ve fiziksel görünüm, sağlıklı beslenme bile bağımlılığa dönüşebilir. sevgiyle yaratılan her şey zaten bağlılıktır ve kendine ait bir gücü vardır. ne olursa olsun bağlar sonsuza dek uzasa da kopmaz. bağımlılık ise kırar, döker, şablona uymayan her kenarı kesip atar.

    özsevgi çok önemli bir sınır çizer aslında hayatımıza. hani şu anda herkes kırılıyor ya sevgisizlikten, kimsenin kimseyi gerçekten sevmediğine dair girdilerden sözlük bile infilak etmek üzere? hah işte bunların hepsi bu özsevgisizliğin sonucu. iki soru var, hayati önemi haiz:

    -kendini sevmeyen insan kimi sevebilir?
    -kendini sevmeyen, kendiyle kalamayan insanla kim kalabilir?

    bir insanın kendine beslediği sevgiden daha fazlasını alması mümkün değildir. çünkü kendini sevmeyen insana asla samimi gelmez (içerde dönen soru: ulan ben bu kadar sevilecek insan değilim, bu beni niye seviyor?). çoğunlukla insanların kendine sorduğu, hezimet sonrası sorusu da şudur: "annem bile beni sevmedi, beni kim sevsin?" ne yazık ki birçok insan bu soruyu sorduğunu bilmez; ne sesli, ne de sessiz...

    yine bir insanın kendine beslediği sevgiden fazlasını vermesi de mümkün değildir. kendini kabul eden sakin ve sevgi dolu bir insanın, kendini kabul etmeyen ve sevemeyen biri tarafından -tüm kaynaklarıyla sevse bile- sevildiğini hissetmesi mümkün değildir. çünkü sevginin sınırından sonrası şablondur. kendini çok seven insan şablona sokulmayı kabul etmez.

    en çok yaşanan şeylerden biri de özşiddetin "güvenli alan" olmasıdır. özşiddet dediğimiz şey çok sinsidir, bir hastalık gibidir ama belirti vermez. öfkeyle, şikayetle kendini göstermeye çalışsa da genelde "kendini yok etme eylemleri" denen şeylerle görünür olur: tırnak yemek, elleri kemirmek, saç yolmak, bağımlılıklar (sigara, alkol, uyuşturucu) ve dahi dövme yaptırmak. hepimizin az ya da çok yaptığı şeyler bunlar. güvenli alanınız alışık olduğunuz şeydir, kendinizi güvende hissedersiniz. yani kendinizi rahat hissettiğiniz şekilde kendinize davranırsınız. içte kendine vuran birini okşarsanız bundan asla yetinmeyecek, siz ona vurana kadar uğraşacaktır. vurursanız yürür, okşarsanız kendine vuracak başka birini bulacaktır. kendinizi bu insanın yerine koyun, çevrenizdekileri bu gözlükle bir tarayın... gördüklerinize inanamayacaksınız.

    uzun sözün özü: kendine sevgiyi bardakla veriyorsan kovayla verilen sevgiden de yalnızca bir bardak alabileceğini bilmen lazım. bardağı atıp kovayı kullanmak da bir süreç sonunda mümkün. ve hiçbirimizin annesi bizi olduğumuz gibi sevmedi, kabul edelim. yine de bizim bunu yapamayacağımız anlamına gelmez.

    sevgiler

  • özet geçiyorum:
    thy uçağındaki fransızlar bağırarak bir şeyleri protesto etmişler, başka fransızlar da bu fransızları protesto etmişler, biz türkler bir boku protesto etmemişiz, sonra protestocu fransızlar uçaktan atılmış.

  • "ben yalana, haksızlığa gelemiyorum abi" benzeri sözler. bir de bunları, kendilerinden bahsederken inanılmaz özelliklermiş gibi satmıyorlar mı. aynen canım kardeşim bir tek sen gelemiyorsun böyle şeylere. mesela bizler yalan söylendiğinde ya da hakkımız gasp edildiğinde karşımızdakine bizi kandırdığı için plaket veriyor ve çok mutlu oluyoruz.