hesabın var mı? giriş yap

  • (#142395782) uruguaylı'nın kaldığı yerden devam edeyim. sanırım robery young'du ''modern antroplojik kültür kavramı, sınıf ve ırk çatışmasının bağrında doğdu'' demişti. 18. ve 19. yüzyıldaki keskin değişimler, sömürgeci güçlerin şekillendirdiği bir dünyanın antropolojisine bakarken kültür fikrinin ırkçı ideolojiye ne denli içli dışlı olduğunu görmek için yeterli aslında. 20. yüzyılda ve oradan bugünlere uzanırken ve bazı yazar, yönetmen yani sanatçıların ısrarla örtük izlerini aralamak için ısrarla vurgu yaptıkları ırkçılık gibi kavramların bugünlerde tekrardan ''kültür'' kavramı ekseninde hortlaması ya da sözde eşitlik ve demokrasi temsili olarak tüm dünyaya küresel kültürün bir parçası olarak satılan politik doğruculuk gibi kavramların ardına gizlenerek kendine başka ifade biçimleri bulması tesadüf değil. kültür kelimesinin kökenlerinden biri latincede işgal etmek, yerleşmek anlamlarına gelen colere fiilinden geliyor mesela. böylesine bir sözcüğün altından böyle pis kokular, anılar saçan bir anlamın ortaya çıkması da tesadüf değil kesinlikle. ironiyi anlamak için de anştayn olmaya gerek.

    terry eagleton, kültür kitabında sömürgecilerin sömürge halkları baskılayıp, köleleştirirken aynı zamanda egzotikleştirdiğinden söz eder. örneğin irlanda'nın durumuna uygun olarak gücünü kaybeden keltlere sınırsız bir şiirsel önem atfedilir. afrikalıların, kızılderililerin ya da dünyada sömürgeleştirilip, tutsak edilip, yok edilen her halkın geçmişiyle ilgili bir tür ağıda dönüşen ve onu sömüren faydacı uygarlığın orada hayalini kurduğu egzotik bir yuva hayali vardır. uygarlığın temsili olan batı kolonyalizminin kültür sahibi yerli halkların yuvasını işgal etmesindeki bilinçaltı temsili böyle oluşur. yani kabaca ifade etmek gerekirse sömürgeciler uygarlığa, sömürülenler tüm yerleşiklikleri ve kapalılıklarıyla kültüre sahiptir.

    tüm bunları 3 filminde de sözde bu dertleri kendine meşgale edinen jordan peele'inin filminin tematik dertlerini biraz olsun açabilmek için yazdım. zira peele bir sinemacı olarak filminde maalesef bu dertleri açmak, aralamak, izah etmek, metaforik, sembolik ya da metonomi bağlamında izah etme noktasında oldukça zayıf, kafası karışık, izleği belirsiz, yönü olmayan bir film yapmış. ortaya karışık, içine ne varsa koydum, nasıl olsa çok bilmiş kültür yorumcuları, freudçular, psikanalizciler, komplo teorisyenleri benim aklıma bile gelmeyen fiyakalı okumalar yaparlar ve ben de tüm vakurluğumla işime gelenleri onaylarım tadında bir yaklaşım bu. tür karmasının yanına öykündüğü birçok iyi sinemacının (örneğin david lynch ya da david cronenberg) sinemasal yaklaşımlarını kopyalayıp sözde özgünleştirdiğini düşünerek ve elbet özellikle siyahi kanadın (normal olarak) sinemasına duyduğu katıksız güvenin sarsılmazlığına da sırtını yaslayarak uçabildiği kadar uçmuş.

    sorun türler, sinemasal yaklaşımlar arasında yaptığı gezintiler değil. sorun tam da yazının başında kültür tarihine küçük bir referans yaptığım haklı olmanın verdiği güvenle filmi için onu gerçekten benzerlerinden ayıracak, orijinalleştirecek bir anlatımı tutturaması. o anlam arayışından, onu izah etmekten ziyade onu izah etmenin ruhundan, kültürüden, edebiyatıntan, öykücülüğünden yoksun teknik bir üslupla anlatmaya çalışması. yani tıpkı uygarlığın yok ettiği ruhun yerine koymaya çalıştığı bilimin anlamdan uzak bir parçası gibi işlemesi. parçalı, fragmanter, bağlamsız ve onu değerli kılacak tutkusunu, duygusunu, retoriğini izah edecek pathostan yoksun olması. bir sürü anlamsız parçanın bir kültür tarihi yorumu olarak bir araya getirilip postmodern anlatının, zamanın cüretinin verdiği yetkiyle böyle incelik, duyarlılık ya da ince işçilikten uzak bir şekilde sadece etkileyici ya da şaşırtıcı olmak dışında bir meyyal bulamaması cidden üzücü. zira tıpkı eleştirisini yaptığı kolonici batılı gibi o da müşterisiyle bir sömürü ilişkisi içine giriyor. fiyakalı olmaya çalışırken hakikatin sabitini ıskalıyor. anlatısını büyük anlarla güçlü kılmaya çalışırken insana dair tinsel, metafizik, egzotik alanın varlığını tümden yok sayıyor. ideolojik metaforları idealize edici bir eksen gibi allayıp pullayıp birbirinden bağımsız parçaların içine rastgele savururken tahakküm toplumunun değişmez setlerine yaptığı sözde eleştirisiyle kendi imge ve anlamını da geri plana atarak ruhsuzlaşıyor.

    uruguaylı'nın da belirttiği gibi, cemiyetin, cemaatin, kültürsevicilerin onlarla ilgili yarattığı illüzyona kapılan bu tip yönetmenlerin hepsinin düştüğü hataya düşüyor peele. tam da içinde doğup büyüdüğü dünyanın en büyük pazarına kayıtsız bir şekilde hizmet ederken dert edindiği sözde büyük temalarını sınırsızca, daha büyük, daha gürültülü, daha görkemli anlatmanın hibrisine kapılarak tam da eleştirisini yaptığı sömürgeci uygarlığın hissizleştiği duvarın bir tuğlası olmayı başarıyor.

    ne diyelim yolu açık olsun, insanlar öve dursun ama 3 filminde de giderek gerileyen sinemacılığının dehasını tek kurşuna sakladığını görmek şaşırtıcı gelmiyor. zaten muhtemelen bundan sonra orijinal fikirler bulma konusunda sıkıntıya düştükçe daha da saçmalayacak ve eleştirilemez oluşunun verdiği yetkiyle anlatıda yapıbozumu daha benimseyecek gibi duruyor. sinemanın tanrıları ona ve sevenlerine zeval vermesin.

  • 2030'dan geldi ise şu anda da yaşıyor olması gereken kişi, şimdiki haliyle yan yana gelsin, inandırsın bizi, yalan detektörü manipüle edilebilen bir cihaz sonuçta.

  • bugünlerde iyiden iyiye kafama takmaya başladığım mesele. bu başlığın karşıma çıkması da bir başka mesaj olsa gerek.

    öyle çok derin bir adam değilimdir ama çocukluğumdan beridir uzaya, evrene, galaksilere, gezegenlere filan amatör bir ilgim var.

    geçenlerde de ayıptır söylemesi 500 m2'lik bir arsa aldık. (buton filan aramayın şimdi. az bi durun lütfen.)

    eşim "oh ne güzel yatırım yaptık" modunda, bende ise biraz burukluk var. "n'oldu?" diye sorunca:

    "ne olacak yahu. şu sonsuz denilen evrende sayısız galaksiler içinde sayısız gezegen var. bunların bir tanesinde hayatın sürebileceği koşullar oluşmuş. ve bu durum milyarlarca yıl sürmüş.
    öte yandan bir sürü yumurtanın içinden bir tanesi milyon sayıdaki spermlerin biri tarafından döllenmiş ve biz bu dünyada yaşama şansı bulmuşuz.
    böyle bakınca milli piyangodan yılbaşı ikramiyesi çıkma ihtimalinden binlerce kez daha az olan bir ihtimal gerçekleşmiş.
    bu imkan bize milyarlarca yıl yaşı olan bir evrende sadece ve sadece 80-85 yıl için sunulmuş.
    biz ise bu yılların yarısından fazlasını 500 m2 arsa almak için harcamışız.
    ve buna sevinmemi bekliyorsun."

    dedim.

    "haklısın ama ne yapsaydık" dedi.

    "arabayı değiştirseydik" dedim.

  • okyanusun en derin noktasının derinliği ile en yüksek dağın yüksekliği yaklaşık olarak aynıdır.
    (mariana trench yaklaşık 10 km, everest dağı ise yaklaşık 9 kmdir)

    dünya üzerinde 100 km yüksekliğinde dağlar ya da 50 km derinliğinde okyanuslar bulunmamaktadır. ve bu hiç de garip bir durum değil hatta fizik kanunlarının gereğidir. bunun nedeni dünyanın kütlesi, yoğunluğu gibi faktörlere bağlıdır zira bu faktörler de dünyanın kütleçekim etkisini etkilemektedir. dünya üzerinde bir dağ yüz kilometre yüksekliğinde olamaz çünkü dağın kendi ağırlığı belli bir seviyeyi aştığında batmaya başlar, benzer durum derin noktalar için de geçerli. bildiğiniz üzere astroidler gezegenler gibi küresel değildirler bunun nedeni kütleçekimlerinin kendileri küre biçiminde çökmeye zorlayacak kadar çok olmamasıdır, bir gezegenin kütleçekimi ne kadar büyükse o derece pürüzsüz bir küre halini alacaktır doğal olarak. marsın yer çekimi dünyadan daha düşüktür bu nedenle de güneş sistemindeki en yüksek dağ olan olympus mons (22km) oluşmasına olanak tanımıştır.

    şu linkten ilgili hesaplamalara da bakabilirsiniz.

  • havanın yavaş yavaş kararmasını farketmeyip laptop başında çalışırken, ışıksız odada ansızın içeri dalan birinin açtığı lamba.