• öncelikle alıntıdır

    dinlemek isteyenler için

    peygamberimiz’in vefatından sonra din adına yapılan saptırma ve ilavelerde, kadınlarla ilgili konuların özel bir yeri olduğunu bir önceki bölümde gördük. kadınların kapanması ise kadınlarla ilgili uydurulanlar içinde özel bir yere sahiptir. bu yüzden kitabımızda bu konuyu ayrı bir başlık altında inceliyoruz. insan, memeli canlılar içinde tek çıplak doğup giyinendir. 7-araf suresi 22. ayetten, insanların giyinmesinin insanlık tarihi kadar eski olduğunu öğreniyoruz. kıyafet zamana, toplumun geleneklerine, iklimin şartlarına, meslek gruplarına, makama, mevkiye, yaşa ve birçok faktöre göre hem toplumlar arası hem de toplum içi çeşitlilik göstermiştir. bazı toplumlar, hint-avrupa ırkında olduğu gibi tarih boyunca kıyafetlerinde birçok kere değişiklikler yapmışlardır. bazı toplumlar ise, asya toplumlarında olduğu gibi tarih boyunca kıyafetlerinde çok daha az değişiklik yapmışlardır. toplum içi kıyafet farklılıklarınınsa en iyi örneklerinden birisi osmanlı’dır. osmanlı’da padişah üç sorguçlu sarık takarken, veziri azam iki sorguçlu, halk ise tek sorguçlu takabilirdi. iki veya üç sorguç halka yasaktı. saraylının, esnafın, tekkecinin, ayrı din mensubu kadın ve erkeklerin başlıkları, kıyafetleri, renkleri osmanlı’da hep farklıydı ve bu kıyafetlerin farklılığı kanunlar ile korunurdu. görüldüğü gibi hem toplumlar arası hem toplum içi kıyafetlerin farklılığı, gelenek ve şartların bu kıyafetleri oluşturması, zengin malzemeli bir tarih ve sosyoloji konusudur.

    sorun geleneğin dinselleştirilmesidir

    daha önce değindiğimiz gibi din adına uydurulanları incelersek, bir toplumun belli bir dönemdeki bakış açısının ve geleneklerinin dinselleştirilmesinin, bahsedilen uydurmalarda önemli bir yeri olduğunu görürüz. kapanma konusunda, bu gelenekleri dinden ayırmanın yolu, kuran’dan anlaşılan kapanmanın din olduğunu, kuran’dan çıkmayan kapanma şekillerinin ve izahların, din adına uydurma ve geleneklerin dine sokulması olduğunu bilmektir. şunu bir daha belirtelim ki geleneklerin bir kıyafet oluşturmasının bir mahsuru yoktur. yanlış olan, tarihin belli bir anının ihtiyaçlarından doğan ve o toplumu ilgilendiren “tarihsel” kıyafetlerin, evrensel olan ve binlerce yıllık zaman dilimine inmiş olan dine maledilmesidir. örneğin, sarığı, belli bir dönemde, erkeklerin kıyafetini tamamlayan bir aksesuar, sıcaktan koruyan bir başlık olarak erkeklerin giymesi yanlış değildir. yanlış olan, sarığın dinen “kutsal” bir giyecek gibi giyilmesi, başkalarına dini kıyafet diye empoze edilmesi ve kuran’da hiç bahsedilmeyen bir uygulamanın “sevap” diye dine sokulmasıdır. görüldüğü gibi sorun belli bir toplumun geleneği sonucu sarığın takılması değil, o geleneğin “din” olarak takdimidir. bu temel mantığı iyice kavramamız çarşaf, peçe ve başörtüsünün nasıl dinselleştirildiğini anlamamızda ve bu kıyafet şekillerini gereği gibi değerlendirmemizde faydalı olacaktır. ilk önce yapmamız gerekeni yapalım ve kuran’da kapanmayla ilgili geçen tüm ayetleri inceleyip kuran’ın, yani dinin istediği ölçüyü bulalım.

    ey ademoğulları! size avret yerlerinizi örtecek giysi ve süs kıyafeti indirdik.
    7- araf suresi 26

    araf 26’dan ve araf 22’den, avret yerlerini örtmenin ilk insandan beri hem erkek, hem kadın için örtünmenin minimumu olduğunu anlarız. kadınlara özel giyinme ile ilgili ise kuran’da üç ayet vardır. bu üç ayeti incelemek, kadının kıyafetinin nasıl olması gerektiğini, islam’ın neyi söyleyip neyi söylemediğini anlamamızı sağlar.

    kuran’da başı kapamak geçmiyor

    mümin kadınlara da söyle: bakışları ölçülü olsun ve cinsel organlarını korusunlar. süslerini, kendiliğinden görünenler hariç açmasınlar. örtülerini yaka açıklarına koysunlar. süslerini şu kişilerden başkasına göstermesinler: kocaları, yahut babaları, yahut kocalarının babaları, yahut oğulları, yahut kocalarının oğulları, yahut kardeşleri, yahut kardeşlerinin oğulları, yahut kendi kadınları, yahut ellerinin altında bulunanlar, yahut kadına ihtiyaç duymaz olmuş erkeklerden kendilerinin hizmetinde bulunanlar, yahut kadınların mahrem yerlerini henüz anlayacak yaşa gelmemiş çocuklar. gizledikleri süsleri bilinsin diye ayaklarını yere vurmasınlar. ey müminler, hepiniz topluca allah’a tövbe edin ki kurtuluşa erebilesiniz.
    24- nur suresi 31

    kadını, kendi zihniyetine göre yaşatmak isteyen zihniyetin çarpıttığı ayetlerin başında bu ayet gelir. bu ayetteki “hımar” kelimesi geniş manalı bir kelime olup “örtü” manasına gelir. eski arap yazılarına bakılırsa “hımar”ın yere konulan, masaya örtülen veya herhangi bir örtüyü tarif edebileceğini görürüz. “hımar”, başı örterse başörtüsü olur, masaya konursa masa örtüsü olur. eğer “hımar” kelimesi ile başın örtülmesi istenseydi “hımar ürres” gibi bir vurgulama ile başörtüsü denebilirdi. böylece “res” kelimesi ile baş bölgesi vurgulanır ve “hımar” ile beraber başörtüsü net bir şekilde anlaşılırdı. nitekim abdest alınmasıyla ilgili ayette başın sıvazlanması söylenirken, baş kelimesi arapça karşılığı “res” ile vurgulanır.

    üstelik ayette kapatılacak yerin “yaka açığı” olduğu geçer. yani “hımar”ın başı kapatması değil, “yaka dekoltesi”ni örtmesi istenir. (“yaka açığı” manasına gelen “cuub” kelimesi hem bu ayette kapanılacak bölgeyi belirtmek için, hem de hz. musa’nın yaka açığına elini soktuğunu belirten ayetlerde geçer.) “hımar” kelimesi sırf başörtüsü manasına gelseydi bile bu ayetten başı örtmek değil, yine “yaka dekoltesi”ni kapatmak anlaşılacaktı. üstelik başörtüsünü kuran’a maletmek isteyen zihniyet, açık bir saptırma yaparak; “felyedribne” fiilini “salsınlar” diye tercüme etmektedir. böylece ayet, “başörtüsünü yaka açıklarına salsınlar” şeklinde okunacaktır. oysa hiçbir şekilde “darabe” kökünden türeyen “felyedribne” fiili “salsınlar” manasına gelmez. bu fiille, örtünün “yaka açığına konulması” yani “yaka açığının kapatılması” anlatılır. kuran’da “salsınlar, indirsinler” manasında “felyüdnine” kelimesi kullanılır. allah böyle bir ifade kullanmak isteseydi “felyedribne” fiili yerine “felyüdnine” fiilini kullanmaz mıydı? bu örnek bize, gelenekçi zihniyetin, kendi fikirlerini doğru çıkartmak uğruna gereğinde kuran’daki kelimelerin manasını kaydırmaktan çekinmediğini göstermektedir.

    ayette diğer dikkat etmemiz gereken nokta “süsler” kelimesi ile neyin kastedildiğidir. bizim kanaatimize göre “süsler” kelimesi ile özellikle “göğüsler” kastedilmektedir. çünkü ayetteki tüm noktalarla, mantıklı bir şekilde, göğüs bölgesinin uyum sağladığı kanaatindeyiz. birincisi, ayette “yaka açıklarının kapatılması” geçiyor, yaka açıklarından ise göğüsler gözükür. ikincisi, ayette gizlenen süslerin belli edilmesi için “ayakların yere vurulmaması” geçiyor. ayaklar yere vurulduğunda vücutta belli olacak yer özellikle göğüslerdir (sütyenin o dönemde icat edilmediğini düşünürsek, bu daha da iyi anlaşılır). üçüncüsü, ayetten kendiliğinden görünenler hariç süslerin kapanması söylenmektedir. ne kadar kapatılmaya çalışılırsa çalışılsın özellikle iri göğüsler, çeşitli fiziksel hareketlerde, hatta rüzgarın esmesiyle elbise yapışınca bile kendini belli edebilir. ayetten bunun doğal olduğu anlaşılır. dördüncüsü, ayette süslerin kimlerin yanında açılabileceği söylenir. kuran’daki diğer ayetlerden kadınların bir kısmının iki yıl gibi uzun bir süre çocuklarını emzirdiğini görüyoruz. kadının, babası gibi yakınlarının yanında, çocuğu acıktığında ve ağladığında onu emzirmesi gerekebilir. ayetteki bu açıklamanın özellikle bu konuda kadınlara büyük kolaylık sağlayacağı kanaatindeyiz. ayetteki bahsedilen ifadelere, göğüs gibi uyan başka bir bölge bulunmadığı için süslerle özellikle göğüslerin kastedildiği sonucuna varabiliriz.

    “süsler” kelimesinden takı gibi maddelerin anlaşılamayacağı ayetin bütünsel olarak ele alınmasıyla açığa çıkar. çünkü ayette, kadınların süslerini kendi kadınları yanında açabileceği geçiyor. takı gibi maddeler tahrik unsurundan daha çok hava atma unsuru olabilir. eğer bu hava atma olayı engellenilmeye çalışılsaydı, buna ilk olarak, karşı cins erkekler yerine, aynı cinsten olan kadınlar dahil edilirdi. ayrıca ayakları yere vurunca hangi takı eşyası belli olur? kendiliğinden gözüken takı ne olabilir? araf suresi 31’de ziynet eşyalarının mescid yanında giyilebileceğinin söylenmesi; takıların, cami yanı gibi en kalabalık yerlerde de teşhir edilebildiğini, yani saklanmasına gerek olmadığını gösterir. görüldüğü gibi mantıksal bir elemeyle gidildiğinde; ayetin, özellikle göğüs bölgesinin kapanmasını vurguladığı anlaşılır.

    kuran’da “tesettür” kelimesi yok

    günümüzde kadının kapanması için kullanılan “tesettür” ifadesi de kuran’da geçmez. islam adına etrafında bu kadar büyük fırtınalar koparılan bir kavramın, yani “tesettür” ifadesinin islam’ın temel kaynağı olan kuran-ı kerim’de bulunmaması önemlidir. demek ki “tesettür” kelimesi dini bir kavram olarak sonradan oluşturulmuştur.

    ayette geçen “humur” ve onun tekili olan “hımar” kelimesini, kadınların başlarına örttükleri kumaşa verilen özel isim gibi değerlendirmek kelimenin anlamını sınırlamak olur. bir şeyi örten şeye “hımar” yani “o şeyin örtüsü” denir. en ünlü arapça sözlük olan lisan-ı arab’tan “hımar”ın temel manasının “örtmek” olduğunu görebilirsiniz. kelimenin temel manası, mezheplerin kelimeleri tahrif etmesine rağmen açıktır. daha evvel açıkladığımız gibi ayette kapatılacak yerin yaka açığı olduğuna dikkat çekilir, baştan bahsedilmez. günümüzde, arapça’da, kadınların başlarına örttükleri kumaşın özel adı “hımar” değil “mikna” ve “nasıyf”tır. hangi arapça sözlüğe bakılırsa bakılsın “mikna (çoğulu mekani)” ve “nasıyf”ın hanımların başlarını örttükleri kumaşın adı olduğu görülecektir.

    kuran’da üniforma yok

    kadınların kapanması konusunun daha da iyi anlaşılması için ikinci olarak ahzab suresinin 59. ayetini de inceleyelim:

    ey peygamber! eşlerine, kızlarına ve müminlerin kadınlarına söyle cilbablarını (elbiselerini) üzerlerine giysinler. bilinip incitilmemeleri için bu daha uygundur.
    33-ahzab suresi 59

    bu ayetin anlaşılmasında kilit kelime “cilbab”dır. “cilbab” arapça’da gömlek, elbise gibi üste giyilen giysileri ifade eden bir kelimedir. fakat hiçbir şekilde cilbab, belli bir yerden belli bir yere kadar örten giysi manasına gelmez. mezhepçi din anlayışını benimseyenlerin kimisi, kadının yüzü de dahil vücudunun tümünün örtülmesinin farz olduğunu, kimisi iki gözü, kimisi tek gözü dışındaki her yerini örtmesinin farz olduğunu, en ılımlıları ise yüz, eller ve ayaklar dışında her yerini örtmesinin farz olduğunu savunurlar. oysa kadınların kapanmasıyla ilgili dinin tek kaynağı olan kuran’da açıklananlar bu iki ayetle sınırlıdır. yani kadınların başını örtmesi, peçe giymesi ve diğer anlatılan sınırlar; kuran’ın değil geleneklerin ve şahsi görüşlerin dine sokulmasının sonucudur. eğer allah böyle katı sınırlar çizmek isteseydi, bir ayette “cilbabla, yüzünüz ve elleriniz dışında her yerinizi örtün” şeklinde bir sınırla kapanmanın sınırlarını çizebilirdi. örneğin abdest ile ilgili ayette allah, yıkanacak yerleri tek tek saymış ve “dirseklere kadar ellerinizi yıkayın” gibi ifadelerle kesin sınırları koymuştur. eğer allah kapanmada da kesin sınırlar koymak isteseydi, bunu en azından bir cümleyle belirtebilirdi. geçmiş kavimlerin başına gelenleri bile detaylarıyla anlatan kuran, her şeyi açıkladığını kendisi söyleyen kuran, eğer kapanmada sınırları belirlenmiş bir ölçü olacaksa ve bu bir tek cümleyle bile açıklanabilecekse niye bu cümleyi içermesin? bu açıklamanın olmaması, bu tarzda kesin bir sınır koymak istenmemesindendir. yukarıdaki 33-ahzab suresi 59. ayeti ele alırsak, ayette kesin hatları olmayan esnek bir ölçünün olduğunu görürüz. ayetten, üzere alınan elbiseyle kadının bilinmesi gerektiğini, böylece incitilmeyeceğini anlarız. kadın namuslu bilinirse, bilinmemeden dolayı bir incitilmeye uğramaz. bazı insanlar namussuz, fahişe sandıkları kadınlara takılıp onları incitebilir. ayet, kadının üzerine elbise alıp bunu önlemesini sağlıyor.

    peygamberimiz’in döneminde kadınların bir kısmının çırılçıplağa yakın, göğüsleri açıkta dolaştığı, hatta islam’ın hakimiyetinden önce putperestlerin kabe’de haccı çıplak yaptığı söylenir (kurtubi, el cami-il ahkamil kuran 7/189). 33-ahzab suresi 33. ayetten de islam’dan önceki cahiliye döneminde kadınların süslerini açığa vurduğunu anlayabiliriz. kendi dönemindeki ölçüyü ve fahişe kadınların açıklığının derecesini bilen kadınlar, elbiselerini ona göre ayarlayıp bu tacizden kurtulurlar. günümüzde de eğer böyle bir durum olursa; kadınlar, kendi yörelerini, geleneklerini, şartlarını gözönünde bulundurup, kendilerini fahişe tipli kadınlardan ayırıp tacizden kurtulurlar. burada şuna dikkat edelim; kadınlar, gerekli şekilde elbise giyip, tanınmamaktan dolayı oluşan tacizden korunur. toplumda kadın nasıl giyinirse giyinsin taciz edecek adamlar da olabilir. ayette namuslu bilinmemeden dolayı oluşan taciz önleniyor ve bu önlenirken “daha uygundur” tarzında yumuşak bir ifade kullanılıyor. yoksa bazı erkeklerin, beğendiği bir kadını terbiyesizce taciz etmesi bu ayetin konusu değildir. ayetin esnek ve şartlara göre ayarlanacak ifadesinden anlaşılmaktadır ki kadın cilbabını (elbisesini) öyle giyecektir ki; çıplaklığıyla fahişe mesajı verenlerden ayrılacak, tanınacak ve böylece tacizden korunup, daha uygun bir hareket tarzında bulunacaktır. kıyafet nasıl olmalıdır sorusu görüldüğü gibi ayetin içinde gizlidir; kıyafet ayetin amacına uygun olmalıdır. eğer amaç yerine sınırlar önemli olsaydı ve bunda katılık gerekseydi, allah ayeti ona göre indirebilirdi. kapanmayı temel olarak bu iki ayet tarif etmektedir. kapanmayı tarif etmemesine rağmen, kadınların giyimine değinen son ayetse 24- nur suresi 60. ayettir:

    nikah arzuları kalmamış, hayızdan kesilen kadınların süslerini göstermeye çalışmadan siyablarını (giysilerini) çıkarmalarında kendilerine bir günah yoktur. iffetli davranmaları kendileri için daha hayırlıdır. allah işitendir, bilendir.
    24-nur suresi 60

    bu ayette geçen “siyab” kelimesi de hiçbir şekilde belli bir yerden belli bir yere kadar olan bölgeyi kapatan bir elbise manasına gelmez. bu ayetten, belli bir yaşa gelmiş kadınların, kıyafetlerine daha az dikkat edebileceğini anlıyoruz.

    sıcakta başın örtülmesi kültüreldir

    görüldüğü gibi kuran’ın tarif ettiği kapanmada, islam adına bugün uygulanan kapanma şekillerinin, peçelerin, çarşafların, başörtülerinin tarifi yoktur. yani bunların temeli dinimiz değil, örflerin ve geleneklerin dinselleştirilmesidir. peygamberimiz’in döneminde erkek, kadın birçok kişinin gelenek olarak başını örttüğü söylenir. kıyafetlerin giyilişindeki temel sebeplerden birinin sıcaktan korunma olduğunu 16-nahl suresi 81. ayet de söylemektedir. sıcak yörelerde başı örtmek, böylece güneşin etkilerinden, güneş çarpmalarından korunmak birçok sıcak iklimli bölgenin kültüründe vardır. fakat ne yazık ki dinimizde kadının başının kapanması geleneği farzlaştırılmış, erkeğin başına sarık takması da sarıklı namaz kılanın 70 kat daha fazla sevap alacağı izahlarıyla dini bir kıyafete dönüştürülmüştür. oysa hem erkeğin sarığının, hem de kadının başını örtmesinin kuran’da geçmemesi, bunların dinsel bir nitelikleri olmadığının delilidir. allah isteseydi “erkekler sarıkla namaz kılsın” veya “kadınlar saçlarının tek teli gözükmeyecek şekilde başörtüsü taksın” izahlarıyla konuya açıklık getirebilirdi.

    günümüzde başörtüsü için yapılan eylemleri görenler, kuran’da geçmeyen bu kapatma şekillerinin islam’ın en temel hükümlerinden olduğunu, kuran’da ısrarla bu konu üzerinde durulduğunu sanmaktadırlar. (başörtülü hanımların, başörtüsüz hanımların yer alabildiği günlük yaşamın alanlarında, yer almasının yasaklanmasının çok hatalı bir uygulama olduğu kanaatindeyiz. fakat bu, başı örtmenin dini bir mecburiyet olup olmadığı ile karıştırılmamalıdır.)

    başörtüsünü ısrarla savunup eylemler yapanlara, eylemlerinin ve zıtlaşmanın sonunda, uğrunda bu kadar zahmete katlandıkları şeyin din değil de gelenek olduğunu anlatmak daha da zorlaşmaktadır. yapılan her eylem, akıllı düşünmeyi ve objektifliği kenara bıraktırmakta, akılcılık ve kuran’ı samimi değerlendirme yerine örfe sahip çıkma ve inat ön plana çıkmaktadır.

    başörtüsü yüzünden okulundan ayrılan bir kıza, “başörtüsü veya pardesülü kapanma diye bir şey dinde yok, sen din adına arap örf ve adetlerine, emevi ve abbasi döneminin uydurmalarına sahip çıkıyorsun” denilince, o kız sizi ne kadar objektif değerlendirebilir? hepimiz, din adına gelenekleri ve kendi yaklaşımlarını dinselleştirenlerle beraber kişisel hak ve özgürlükleri kısıtlayan, başörtüsü ve kıyafet yasağı gibi gereksiz uygulamalarla insanları radikal çizgilere iten yasaklamacı kafalarla da mücadele etmek zorundayız.

    kadınları poşete sokma

    kuran’da gerekli malzemeyi bulamayan gelenekçilik; uydurma hadislerle, uydurma yorumlarla, mezhep izahlarıyla kadınları poşete sokulmuş şekilde kapatacak malzemeyi türetmiştir. kuran’da 33-ahzab suresi 52. ayette; peygamberimiz’in, bu ayetin inişinden itibaren, güzelliği hoşuna giden bir kadın dahi olsa, artık evlenmesinin helal olmadığı söylenir. demek ki peygamberimiz’in döneminde, kadınların kıyafetleri kimin ne kadar güzel olduğunu bilmeyi engellemiyordu. oysa mezheplerin belirttiği gibi çarşaf, peçe veya başörtüsü giyilirse hangi hanımın ne kadar güzel olduğu nasıl anlaşılabilir? birçok konuda olduğu gibi bu konuda da kuran’ın gözardı edildiğini görüyoruz.

    her zaman olduğu gibi uydurma hadislerle dolu kitaplardan, işe gelen hadis alınmış, işe gelmeyen hadis görmezlikten gelinmiştir. oysa hadis külliyatında peygamber döneminde kadın ve erkeklerin aynı kaptan abdest aldıkları da geçer (bakınız: buhari, vudu 43; ebu davud, taharet 39; ibni mace, taharet 36; nesai, taharet 56). abdeste konu olan yerler ayak, dirseklere kadar eller, yüz ve baş olduğuna göre bu hadisten, kadınların erkeklerle karışık ve başı açık oldukları durumların mevcudiyeti anlaşılır. oysa mezhepçi islamcılık, bu hadisi yorumlayarak atar ve kendi kafasına uygun diğer malzemelere sarılır. peki, madem kadının sizin söylediğiniz şekilde kapanmasının açık bir hüküm olduğunu söylüyorsunuz, niye ayrı ayrı kapanma şekillerini savunuyorsunuz? neden kiminiz peçe farzdır, kiminiz ise değildir diyor? neden kiminiz kadınların elleri gözükemez deyip yaz-kış kadınlara eldiven giydiriyor da, kiminiz kadınların elleri gözükebilir diyor? neden kiminiz çarşaf dışında hiçbir şeyle kapanılamaz diyor da, kiminiz pardesü ile de olabilir diyor? hiç şüphesiz kesin sınırlı bir hüküm olsa, böyle ayrı ölçüler çıkmazdı. tüm bu ayrı ölçüler ve hükümler; kapanma konusunda geleneklerin, örfün, emevi, abbasi döneminin kadına bakış açısının dinselleşmesinin neticeleridir. her bir ayrı kapanma modeli de “allah’ın isteği tam budur” diye savunulup, sanki allah’ın aynı konuda beş-on tane ayrı görüşü varmış gibi bir çelişki ortaya konulmuştur. allah’ın kadınların giyinmesi konusundaki hükmü, yukarıdaki üç ayette bellidir ve bunlardan anlaşılan neyse kadının giyim tarzı öyle olmalıdır. verilen esneklik de, tam bir sınırın olmaması da muhakkak hikmetlidir. çünkü kuran’ı indiren hikmetli olan allah’tır ve allah bu dini yüzlerce yıllık zaman dilimlerine, apayrı kültürlere, apayrı adetlere, apayrı iklimlere indirmiştir. ayetlerdeki esneklikler, dinimizin her şart ve zaman dilimine uyumunu sağlayan allah’ın rahmet ve hikmetleridirler. emeviler’in ve abbasiler’in kendi görüşlerini dondurup, allah’ın görüşünü kendi bakış açılarına hapsetmeye çalışmalarından dinimizi kurtarmak, hepimizin allah’a karşı borcudur.

    tek göz izahı

    buraya kadar kuran’ın kapanma ile ilgili ayetlerini gördük. şimdi de gelenekçilerin vardığı abartılı sonuçları görelim: şafi ve hanbeli mezheplerinde, kadının istisnasız tüm vücudu her zaman kapanması gereken bölgedir (yüz ve eller de dahil). hanefi ve maliki mezheplerinde eller ve yüz, o da fitne olmayan koşullarda açık olabilir (sabuni, tefsirul ayatil ahkam 2/154,155). es suddi: “kadın gözlerinden birini ve yüzünün açık kalan göz kısmındaki tarafını kapatır. sadece bir göz açıkta kalır.” ebu hayyan: “endülüs’te adet böyle idi. kadının bir gözünden başka hiçbir yeri görünmezdi” (ebu hayyan, el bahrul muhit). şafi imamları, kadının kesilmiş olan tırnaklarına dahi bakmayı yasaklamışlardır (ibni hacer el heytemi, islam’da helal ve haramlar 2). yaygın izahlardan birine göre islam’ın kadına farz kıldığı örtünme, kadının yüzünü de içine almaktadır (fıkhus siyre). bir başka kaynakta, kadının erkeğe bakışının nasıl olması gerektiği şöyle açıklanmıştır: “kadının, yabancı erkeğin göğsüne, sırtına, bacağına şehvet korkusu olmasa bile bakması caiz değildir. yüz ise fitne açısından ayaktan, saçtan ve bacaklardan daha ileridedir. bu kısımlara bakmak ittifakla haram olduğuna göre, yüze bakmak da evveliyetle haram olması gereken bir fiildir” (sabuni, revai 2/156).

    mezhepçi yaklaşımlarca varılan bu tür sonuçlar saymakla bitmeyecek kadar çoktur. yukarıda gördüğümüz gibi bırakın kadının komple kapanması gerektiğini, kadının kesilen tırnağının bile görülemeyeceği iddialar arasındadır. tüm bu izahları yapan mezhepçilerin, sanki dinin tek kaynağının kuran olduğunu kabul ediyorlarmış gibi “hımar” kelimesini ve ayetleri çekiştirip, kuran’ı kendi kafalarındaki modele örnek gösterme çabaları şaşılacak bir tutumdur. asıl sorun kadının kalktığı yere oturulamayacağını, hiçbir yönetici vasfının olmadığını, erkeğin kölesi gibi olması gerektiğini, kadınların çoğunun cehennemlik olduğunu zanneden zihniyette olmaktır. başörtüsü ve diğer kapanma çeşitleri kitabın 21. bölümünde gördüğümüz zihniyetin sonucudur. günümüzde başörtüsünün özel bir yer kazanması, mevcut yasaklamaların, gösteri ve eylemlerin neticesidir. yoksa başörtüsünün, kadının kalktığı yere oturulamayacağı izahından bir farkı yoktur. başörtüsünün bu kadar tartışılması çağımıza mahsustur. çünkü uydurmaların ortaya atıldığı ilk dönemlerde tartışma konusu “kadının hangi bölgelerinin dışındaki yerler gözükebilir?” şeklindeydi. tartışma “tek göz mü, çift göz mü, tamamen peçe ile mi?” şeklindeydi. bu dönemde kadınları kapatanların çoğu başörtüsü değil, çarşaf gibi tepeden tırnağa örtüleri kullanıyorlardı. görüldüğü gibi başörtüsünü “hımar” kelimesiyle açıklamaya kalkmak yeni bir gayrettir. daha eski yıllarda “hımar”ı peçe şeklinde tanımlama gayretleri, bugünkü başörtüsü şeklinde tanımlama gayretlerinin önündeydi.

    kuran bu yaklaşımların hiçbirine geçit verecek izahları içermez. yoksa kuran “kesilen tırnağınızı göstermeyin” mi diyor? kuran “peçe ile yüzünüzü örtün” mü diyor? kuran’da “saçınızın tek telini göstermeyin” deniyor mu? saçın kapanmasına dair bir açıklama var mı? peki, “başınızı örtün” diye hiçbir ifade var mı? madem kuran’da tüm bu izahlar yok, samimi bir şekilde kuran dışı kaynakları kullanıp bu uygulamaları çıkardığınızı itiraf edin. kuran’ın kadınların giyimiyle alakalı üç ayeti de, diğer izahlar da ortadadır. hiç olmazsa kendi fikriniz içinde samimi olun, kuran’ı çekiştirmeyin. ayrıca şunu da belirtelim ki kuran’da namaz kıyafeti diye ayrı bir kıyafet yoktur. başörtüsü, peçe, çarşaf diye dinimizde bir kıyafet mecburiyeti olmadığına göre, elbette ki namazda da bunları giymenin bir mecburiyeti yoktur.

    futbol oynayan erkekler seyredilebilir mi?

    mezhepçiler kadınların kapanması ile ilgili bu izahları yaparken, erkekler için de kuran’da olmayan birçok zorluk getirmişlerdir. erkeğin dizi ile göbek arasını örtmesinin farz olduğu, kimi mezheplerin uydurmasıdır. gerçi peygamber’in baldırının gözüktüğüne dair de hadis vardır ama bazı mezhep imamları, öbür hadisi beğenip “erkeğin baldırı ile dizinin arası gözükemez” demişlerdir. üstelik erkeklerin birbirinin dizi ile göbek arasına bakmasının da haram olduğuna kanaat getirilmiştir. bu izaha göre futbol, basketbol gibi erkeklerin şortla oynadığı oyunları da seyretmek haram olur. türkiye’de yaygın olan hanefi mezhebinin savunucusu televizyonlar, kendi mezheplerine göre haram olmasına rağmen futbol, basketbol gibi sporların maçlarını hiç çekinmeden göstermektedirler. bu da bizce, bu grupların, kendi inançlarında ne kadar samimi olduklarının bir göstergesidir! erkeklerin sarı ve kırmızı giyemeyeceği de yine mezheplerin islam’ının uydurmalarından birisidir (bakınız: müslim, libas 27 ve mişkat 2/1247). erkeklerin parlak olanlarının, peçe giymesi gerektiği izahı da mezhepçi eserlerdeki bir izahtır. sakal konusunda yapılan izahlar da oldukça sorunludur. diyebiliriz ki kadınlardaki başörtüsüne erkeklerde bir karşılık aransaydı bu sakal olurdu.

    “sakal bırakmak sünnet, başörtüsü farzdır” izahları yapılır ama sakalı bırakmaya “sünnet” diyenler garip bir mantıkla kesmeye “haram” demişlerdir. en yaygın mezhep olan hanefiliğe ve diğer mezhepler maliki’ye, hanbeli’ye göre sakalı kesmek haram görülmüştür (halil günenç, islam’da kılık kıyafet ve örtünme). tabi ki diğer uydurmalar gibi erkeklerin sakal bırakması gerektiğine dair bir izah da kuran’da yer almaz. fakat mezheplerin islam’ını savunanlar: “allah sakal çıkarıyor, sen kesiyorsun. sonra allah yine sakal çıkarıyor, sen allah’la savaşıp bir daha kesiyorsun…” gibi enteresan açıklamalarla sakalı kesmenin, allah’la savaşmak anlamına geldiğini halka anlatmaktadırlar. allah’a şükür ki allah, kitabı kuran’da her türlü detayı verdi ve böylesi fıkıh ve hadis kitaplarına bizi muhtaç etmedi. ne mutlu kuran’ın yeterliliğini anlayanlara. ne mutlu kuran’a güvenenlere.

    kendilerine okunmakta olan kitab’ı sana indirmemiz onlara yetmiyor mu?
    29-ankebut suresi 51
hesabın var mı? giriş yap