• bilinci üretmedeki asıl önemli adım imgeler oluşturup zihnin temellerini atmak değildir. asıl önemli adım, bu imgelerin doğru sahiplerine, içinden çıktıkları ve sıkıca bağlandıkları organizmaya, yani kendimize ait olmalarını sağlamaktır.

    evrim ve kişinin yaşamı açısından bakıldığında, bilen olmak adım adım gerçekleşir:
    1. ilkben (protoself) ve ilkel hisleri
    2. eylemle yönetilen çekirdek benlik
    ve
    3.sosyal ve ruhsal boyutları bir araya getiren otobiyografik benlik.

    ancak bunlar dinamik süreçlerdir ve katı kuralları yoktur. gün içinde dalgalanmalar (basit, orta, karmaşık) gösterebilir.

    zihnin bilinçli hale gelmesi için adına ister benlik ister deneyimleyen ya da başkahraman diyelim, beyinde bir bilen üretilmelidir, peyda olmalıdır. beyin, zihin içerisinde bu bileni üretince, ardından öznellik gelir.

    bilinçli zihinlerin, benliğin basit zihin süreçlerine eklenmesi ile ortaya çıktığını düşünebiliriz. zihinlerde benlik bulunmadığı müddetçe bu zihinler gerçek anlamda bilinçli değildir.
    benlik, bilinçli olduğumuzu varsaydığımız her anda bizimle var olan bir süreçtir.

    benlik sürecine iki farklı açıdan bakabiliriz.
    biri benliği zihnin belirli işleyişlerinden, davranışların belirli özelliklerinden ve belirli bir yaşam öyküsünden oluşan dinamik bir nesne olarak kabul eden gözlemcinin bakış açısıdır. diğeri ise benliği bilen olarak ele alır ve deneyimlerimize ve bu deneyimlerin yansımalarına odaklanır.
    bu iki kavram bilen olarak benliğin (öznel) nesne olarak benlikten doğduğu benliğin evrimsel gelişimine karşılık gelmektedir. nesne benliğin kapsamı bilen benliğin kapsamından daha basittir.

    william james'e göre zihnin beden, zihin, geçmiş ve şimdi ile daha nice şeylerin var olduğunu ve zihnin sahibine ait olduklarını bilmesini sağlayan, bu unsurların algılanmasının duyguları, hisleri oluşturması ve karşılığında hislerin benliğe ait olan ve olmayan içerikleri birbirinden ayırmayı başarmasıdır. bu hisler işaretleyici görevi görürler. somatik işaretleyiciler adı verilen duygu temelli sinyaller.
    benliğe ait olan içerikler zihnin akışında ortaya çıktıklarında, bir işaretleyicinin oluşumu uyarır ve bu işaretçi onu harekete geçiren imge ile birlikte ortak bir imge olarak zihin akışına katılır. bu hisler, benlik ya da benlik dışı arasındaki ayrımı yapar. bunlar en özet hali ile bilme hisleridir.

    bilinç, yaşayan ve davranışlar sergileyen organizmanın var olduğunu bilme yetisine sahip bir zihindir. beynin nöral kalıplar yaratıp deneyimlerimizi imgesel olarak kaydetmesi, bilinçli olma sürecinin önemli bie parçasıdır. bu sürecin bir diğer parçası da imgeleri organizmanın bakış açısına göre yönlendirmektir. ancak bu, imgelerimin benim içimde ve bana ait olduklarını ve eyleme dökülebileceklerini otomatik olarak ve açıkça bilmekle aynı şey değildir.
    zihinsel bir akış içinde var olan organize imgeler zihni oluşturabilir ancak bazı süreçler eklenmezse oluşan bu zihin bilinçsiz kalır. bu bilinçsiz zihinde eksik olan şey ise benliktir. beynin bilinçli olması için yeni bir özellik kazanması gerekir: öznellik. öznel olarak deneyimlediğimiz imgeleri saran hisler.

    zihinsel etkinliğin nedeni öncülü olan beyin olaylarıdır ancak nihayetinde zihinsel etkinlik, beyin devrelerinin belirli durumlarına karşılık gelmektedir. diğer bir deyişle, bazı nöral kalıplar aynı zamanda zihinsel imgelerdir. başka nöral kalıplar yeterince zengin bir benlik süreci öznesi oluşturduğunda imgeler bilinebilir. ancak bir benlik üretilmezse imgeler, organizmanın içinde ya da dışında kimse var olduklarını bilmese de yine de vardırlar. zihinsel durumların var olması için öznellik gerekmez. öznellik yalnızca bu durumların özel olarak bilinmesi için gereklidir.

    bilinçli bir zihnin temelinde beden vardır. beden işlevinin en tutarlı yönlerinin beyinde, haritalar biçiminde temsil edildiğini; dolayısıyla da zihne imge olarak dahil edildiğini biliyoruz. beden haritalama yapılarında üretilen bedenin özel zihinsel imgesi ilkbeni oluşturur. bu beden haritalama ve imge oluşturma yapıları üst beyin sapında oluşturulurlar (serebral kortekste değil). beynin ilkben yapıları sadece bedenle ilgili değildir. bunlar tam olarak ve ayrılmaz bir şekilde bedene iliştirilmiştir. bu yapılar beyne sinyal yağdırır ve karşılığında da beynin verdiği tepkiyle yankılanan bir döngü oluşturur. bu döngü ölümle kırılır. ilkben yapıları böylece bedenle ayrıcaklı ve doğrudan bir bağ kurar. ilkbenin ilk ve en temel ürününü, kişinin uyanık olduğu ger an birden ve sürekli olarak ortaya çıkan ilkel hislerdir. bunlar kişinin bedenine doğrudan sözsüz bir deneyim sağlayan ve varoluştan başka bir şey ile bağlantısı olmayan hislerdir.
    duygular ise ilkel hislerin karmaşık melodili yorumlarıdır. ilkel hisler özel bir imge türüdür. anlık sezgi temsilleridir. ilkben temelini oluştururlar.

    ilk adım ilkel hislerin, ilkbenden kendiliğinden doğan varlığa ait temel hislerin ortaya çıkmasıdır. sonra çekirdek benlik ortaya çıkar. bu benlik, eylemle özellikle de organizma ve nesne arasındaki ilişki ile ilgilenir. çekirdek benlik, ilkbenle etkileşim kuram ve ilkel hisleri ile birlikte ilkbeni değiştiren bir nesneyi açıklayab imgeler dizisi olarak ortaya çıkar. son olarak da otobiyografik benlik gelir. bu benlik, beklenen geleceğin yanı sıra geçmişle de ilgili olan biyografik bilgilerle tanımlanır.

    ilk iki benlik bir maddesel ben üretir. üçüncüsü ise sosyal ve ruhani ben üretir. çekirdek ve otobiyografik benlik bir bilen üretir yani zihinlerimizi başka türden bir öznellik ile doldurur.

    kaynak: antonio damasio'nun zihin kitabından derlenmiştir.
  • "yani bir birey olarak kendi kimliğimiz hakkında meditasyon yapmak bile benlik bilincine sahip olduğumuzun bir işaretidir." rollo may - man's search for himself
  • benzer kavramlar için:
    (bkz: self-image)
    (bkz: özbilinç)
    (bkz: özgörü)
hesabın var mı? giriş yap