big mac endeksi
-
ubs finans şirketi, "ortalama bir işçinin bir big mac alabilmesi için çalışması gereken süre" fikrinden hareketle süre tabanlı bir sistem geliştirmiş ki maaşı doğrudan hesabın içine kattığı için daha gerçekçi bir satın alma gücü istatistiği ortaya çıkardığı kabul görmüş. örneğin tokyo'daki bir işçinin bir big mac için 10 dakika çalışması yeterli iken nairobi'deki işçinin 158 dakika çalışması gerekiyor.
türkiye'de ise net asgari ücreti 700 tl ve haftalık çalışma süresini 55 saat kabul edersek saatlik ücret yaklaşık 3 tl çıkar. bu da, big mac'in ortalama 8 tl olduğu yurdumun insanı 160 dakika çalışma sonunda bir big mac alabiliyor demektir. yaa, bir de nairobi'yi okuyunca acımıştınız değil mi adamlara? -
butun ulkelerde "basic" hamburger ayni olmasina ragmen kosullari geregi her ulkede olusmus farkli girdi maliyetlerinin birbirine oranlanmasiyla bulunan endeks. hatta satis fiyati da endekse konu olabilir. dolayisiyla bu hesabi iyi yapan turistlerin turkiyeden paket paket hamburger goturmesi isten bile degildir.
-
küreselleşme furyası arttıkça dünyadaki paritelerin, ülke içindeki alım gücüne denk düşmesi gerektiği düşüncesi merkez alınmıştır. mesela türkiyede eğer bir kot pantolon 120 liraysa ve amerikada 100 dolar ise dolar paritesi 1.20 olmalıdır-eğer böyle olmazsa bu arbitraj mekanizmasını ortaya çıkarır ve pahalı olan ülke ekonomisinde ithalat eğilimini artırır-. fakat bu parite oranlaması her üründe yapılamaz çünkü her ülkede girdilerin sabit olduğu ve dünyada her ülkeye yayılan standart bir ürün baz alınmalıdır. amerikada zeki insanın biri bunların hepsini düşünmüş ve dünyada her yerde satılan big mac menüsünü baz almış. ilk başta herkes gülmüş ona böyle birşey olabilir mi diye..zamanla ona gülenler big mac endeksinin çıkardığı oranların piyasayla birebir örtüştüğünü gördüklerinde hata yaptıklarını anladılar.. ardından the economist dergisi bu endekse sahip çıktı. ayda bir dergisinde bu endeksi yayınlayan sayfa oluşturdu. burada aslında bizler için önemli olan fikirlere sahip çıkma düşüncesidir. düşünsenize biz birşey hazırladık ve tepki aldık kesin vazgeçerdik davamızdan ama bu insan evladı düşüncesine sahip çıktı ve dünyaya rasyonel düşüncesini kabul ettirdi. tıpkı google tezlerine hocalarının c not vermesini aldırış etmeyen google milyarderleri gibi.. işte amerikayı amerika yapanda bu..
-
ulkelerdeki alim gucunu kaba taslak olarak gosteren, asagi yukari da dogru cikan siralama.
yalniz bu siralamada hindistan yoktur. cunku hindistan'da sigir eti yenmediginden big mac yoktur.
(bkz: #4510206) -
yukarı da değinildiği gibi 'dogru adlandirili$i mcdonalds endeksi degil big mac endeksidir'.
nedeni, dünyadaki mc donaldslar farklı ürünler sunar. türkiye'de ayran içerken, çek cumhuriyetinde biranızı yudumlayabilirsiniz.
türkiye'de tek bir hamburger alabilirken, new york'da 2 hamburger diye bir seçenek vardı, yani tek hamburger satılmıyordu.*
oysa big mac menü tüm dünyadaki mc donalds'larda aynı standartlarda yapılan tek üründür. bu nedenle endeks big mac endeksidir. -
avrupa'da $ehir $ehir gezen ki$inin gittigi $ehrin pahalılıgını olcebilmek adına yapabildigi endeks, bir mcdonalds'a girilip kola/hamburger/menu fiyatına bakılır-kar$ıla$tırma yapılır. ona gore $ehre doviz giri$ine izin verilir ya da verilmez.
-
alım gücü paritesine göre, döviz kuru üzerinden gerekli ayarlamalar yapıldığında bir malın her yerdeki fiyatı aynı olmalıdır. ters şekilde düşünüldüğünde; iki para birimi arasındaki döviz kuru iki ülke arasındaki fiyatlarla doğru orantılı olmalıdır.
bu düşüncenin nasıl işlediğini görmek için uluslararası bir dergi olan the economist düzenli olarak bir malın birçok ülkedeki fiyatlarıyla ilgili bilgi toplar. bu ürün de mc donalds big mac menüdür. buna göre big mac fiyatı bir ülkede ne kadar yüksek ise kur da o kadar yüksektir. mesela japonya'da big mac 295 yen , amerika'da 2.50 dolar ise bu iki ülke arasındaki para birimleri oranının da 295/2.50 = 118 olması beklenir. -
endekste yer alan hamburger fiyatlarının yüksek olmasından hareketle ülkeler hakkında gelişmişlik gelişmemişlik yorumları yapmak doğru olmaz. bu endeksten daha ziyade ulusal paraların dolar karşısındaki değerliliklerini analiz etmek icap eder. mesela big mac abd'de 3 küsür dolarken, çin'de 1 küsür dolar mı? burada çıkarılacak sonuç çin para birimi yuan'ın dolar karşısında az değerli olduğudur ve big mac fiyatının abd'deki fiyatına eşitlendiği noktaya kadar yuan'ın değer kazanması öngörülmektedir. gerçekten bakıldığında, çin'in yuan'ı adb doları karşısında az değerli tutmaya çalışıp uluslararası ticarette avantaj sağlamaya çalışması ve yuan satarak abd doları rezervlerini artırma girişimleri ekseriyetle bilinen bir gerçektir.
-
piyasadaki en kaliteli birkaç dergiden biri olan the economist'in bu haftaki sayısında malum endeks açıklanmıştır. burgernomics denen hamburger ekonomisine göre ne seviyedeyiz demeden önce bu endeksin iyi-kötü yanlarına kısaca değineyim. öncelikle big mac gibi bir ürün dünyanın her yerinde var (sakın moğalistan'ın çöllerini örnek vermeyin ağzınıza çarparım). bu sebeple ölçümü kolay oluyor ve gerçekten de alım gücüne dair önemli bilgiler veriyor. yıllar önce lisanstayken bu endeksi derste görmüştük. önemli yani. dünyada bu kadar yaygın olan çok az ürün var. hatta bir ara starbucks ındex çıkacak deniyordu ne oldu bilmiyorum. şöyle bir caramel machiatto ındex fena olmaz mıydı?
ama tabi her ülkenin big mac'e bakışı aynı değil. örneğin bizde zamanında mc donalds'tan yemek yemek ayrıcalıktı. fiyatları yüksekti, oyuncağından almak için ağlardık. aileler överdi oraları. şimdi öyle mi? mc donalds'tan yiyelim denince suratlar ekşiyor, ıyy o iğrenç köfte ve patatesi yemem daha iyi, deniyor. biz de butik hamburgercilere gidiyoruz. tabi bir de kültürlerin fast fooda ne kadar önem verdiği de önemli. ayrıca bu melet her yerde aynı da değil aslında. evet standartizasyonda çığırlar açtık. dünya küreselleşti tek tipleştik falan ama aynı değil be abi. hani ben bi tek aç kalıp ölmemek için yerim böyle bir "şeyi" öyle de yaptım berbat bir tadı vardı. domuz mu ne bok vardıysa içinde artık.
kısacası paramızın değerine bakarken dikkate alınması gereken ama bel bağlanmaması gereken bir gösterge diyor ve geçiyoruz.
abd'deki big mac fiyatı sabit kabul edilir ve diğer fiyatların abd'den farkı dikkate alınır. eğer abd'de 10 dolar ise türkiye'de 8 dolar ise tl dolara göre %20 daha değersizdir. satın alma gücü türkiye'de abd'ye göre %20 daha düşük. yani yavrular abd'deki zat 1000 dolar maaş alıyorsa bizdeki de 800 dolar alacak. ancak önemli nokta satınalma gücümüzün eşit olması. ikisi de big mac alıyor gördüğünüz gibi. ikisinin de hayat standartı aynıdır diyebiliriz (ekonomi yalanları). tabi burada birçok şeyi konu dışarı bırakıyoruz yoksa bu etkiyi değiştirecek çok fazla etken çıkar.
15 temmuz 2020 verileri (neden 15 temmuz lan? fetöcü mü bunlar?!)
abd big mac fiyatı 5.71 dolar imiş. mesela isviçre'de big mac fiyatı %20.9 daha pahalıymış. hemen bakıyoruz isviçre frangı ne kadarmış 7.31 tl dolar ise 6,86. frank dolardan %6.5 daha değerliymiş. ama big mac'e bakınca %20.9 daha değerli çıktı. noldu şimdi bu fark nedir derseniz endeks diyor ki isviçre frangı dolardan %6.5 daha değerli görünse de aslında %20.9 daha değerli. ama işin içine gayri safi milli hasılayı da dahil etmişler. big mac isviçre'de %21 daha pahalıydı. ancak kişi başı gsmh farkını işin içine katınca big mac fiyatı %4.3 daha pahalı çıkmış. bak bu hesapladığımız döviz değerine daha yakın.
doğrudan endekse baktığımızda en yüksek big mac fiyatı isviçre'de çıkıyordu ancak gsmh'yle birlikte hesaplayınca bu değişti. şimdi de dünyanın kıskandığı ülkemize bakalım. bizde big mac 2.04 dolarmış. öyle mi lan gerçekten dönüş yapın? dolara göre bizdeki big mac fiyatı %64 daha ucuz. vay be. buna göre tl %64 daha değersiz dolara karşı. hemen alkışlamayın muhalifler bak adamların yediği zıkkımı biz %64 daha ucuza yiyoruz (yersen). kişi başı gsmh dahil edince tl %38.3 daha değersiz çıkmış. ancak hatırlatayım 2017'de eşit değerdeydi. zaten tl'nin büyük düşüşü o dönemden sonra başladı hatırlarsanız. kısacası 2017'de ortalama bir türk vatandaşı ortalama bir abd vatandaşıyla aynı sayıda big mac yiyebilirken artık %38 daha az yiyor. üzücü. -
para birimlerinin diğer para birimleri karşısında ne kadar yüksek / düşük olduğundan ziyade, alım gücünün kıyaslanması gerekir. sonuçta 100 japon yeni 1 dolardır ama asgari ücretli aylığıyla 250 adet big mac gömebilir.
buna göre, türkiye'de asgari ücretli 2320 tl net maaşla tanesi 22 liradan 106 tane big mac yerken, bir amerikalı 1256$ ile 5.71$ dan 220 tane big mac yiyebilmektedir.
geçtiğimiz yıl asgari ücret 2020 lira ve big mac 14 liraydı. asgari ücretli 145 big mac yiyebiliyordu. alım gücü bir sene içinde tam olarak %26 düşmüş gözüküyor.
edit: @seescreen asgari ücret ile değil, medyan maaş ile kıyas yapılmasını önerdi - ki haklı, birçok ülke asgari maaşı baz alarak maaş ödemiyor. medyan maaşa göre, 2022 q1 verisi için konuşursak amerikalı ayda aldığı 4457$ maaş ile 5.81$'den 767 tane big mac alabilirken, bir türk ortalama aylık olan 7830 tl ile 30 lira değerindeki big mac'ten sadece 260 adet alabiliyor.
bu veri güncel değil çünkü mcdonalds ciddi bir zam ile fiyatı 30 liradan 60 liraya çekmiş. yani aslında 130 tane yiyebiliyoruz şu an. hadi maaşlara ortalama %30 daha zam gelsin diyelim, 10180/ 60 = 170'te anlaşalım.
ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap