bilgi mimarisi

• ing. information architecture
  
  komplike butunler halinde bulunan bilgi obeklerinin yerlesmelerini, ayrismalarini, baglanmalarini saglayarak kullanicinin en rahat, kolay ve isine yarayacak sekilde erisimine sunma amacli alan. henuz turkiye'de bu egitimi veren bir kurum ya da kurulus bulunmamakta. tam tersine yurtdisinda ise patir patir patlamakta olan yeni bir is alani.
  
  ornek: yeni aldiginiz bir cep telefonun menusune kufur ederken o cihazin bilgi mimarisi ile ugrasmis olan kisilerin kulaklari cinlar. sikayet ederseniz o kisilerin isi olur. isiniz gucunuz yokken menunuzde bayildiginiz ozellikleri sirkete bildirip on kere tesekkur ederseniz o kisiler terfi eder, belki.
• turkcesi bilgi mimarisi olan, su aralar yurt disinda pek onemli bir mesele haline gelmis meslek dali.
  
  "web design"^* alaninda ozellesmis "information architecture" ile ilgili bilgi, tartisma ve gundemi takip etmek icin http://www.digital-web.com/columns/ianythinggoes/ url'sinde doya doya gezebilirsiniz, neden olmasin?
• tüm iyi niyetinle bakıp anlamaya ya da eline alıp kullanmaya çalıştığın herhangi bir şeyin içinden çıkamamanın, bir türlü anlayamamanın yarattığı endişeyi ortadan kaldıracak biçimde "etkileşim tasarımları" yapmak, bilgi mimarisinin temel uğraş alanı...
  
  mesela internet, sanatçı ile seyirci arasındaki etkileşimin ve diyaloğun doğasını kökten değiştirdi. klasik plastik sanatlar dönemine göre, bugün seyirci (site ziyaretçisi) gördüğü sanat eserinden ne anladığını, ne düşündüğünü çok daha hızlı ve yaygın biçimde dile getirebilme imkanına kavuştu.
  
  eskiden sanatçının zamana yayarak geniş kitlelere anlatmaya alıştığı derdi, anında tartışılabilir ve hemen her seyirci tarafından "yeniden üretilebilir" hale geldi. ve sanatçının önünde, eserini web ortamında nasıl bir anlaşılabilirlik boyutunda sunacağına karar verme ihtiyacı doğdu.
  sanatçı sitesini ziyaret eden herkesin fikrini önemsemek zorunda mıdır, ya da eserinin içine birtakım ekstra işaretler, yol göstericiler koyarak, seyircinin eseri görme biçimine müdahale etmeli midir, gibi sorular ortaya çıktı.
  
  webdeki sanat eserine eşlik etmek üzere, "ruhu olan kullanım kılavuzu" anlamında bir arayüz geliştirmek ihtiyacı, plastik sanatlar ekolüne mensup insanları bilgi mimarlığı denilen yeni bir uzmanlık alanı ile tanıştırdı.
  
  sitenin arayüzünün belirlediği bir üslupla sunulan içerik ve ziyaretçinin beklentileri arasında yaşanabilecek etkileşimin akışını tasarlamak, ziyaretçinin ne gördüğü ile nasıl gördüğü arasındaki ilişkiye müdahale etmek, bir bilgi mimarının ilk görevlerinden sayılabilir. ortak ilgi alanları bu site olan insanlardan bir community yaratmanın yollarını aramak da, bilgi mimarının uğraş alanına dahil edilebilir.
  
  defalarca "farklı biçimlerde okunabilecek" arayüzler tasarlayabilmek için eğlence incelemeleri, göstergebilim ve bilgi teknolojisini buluşturmak gerekiyor...
  
  bilgi mimarisi'nin isim babası ve kuramcılarından richard saul wurman, "ben değerlendirmelerimi, kendi bilmek istediklerim ve anlama kabiliyetim üzerine yaparım. masumiyetimi ve becerimi, salağın teki olmama borçluyum. gerisi umurumda değil." diyerek durumu özetliyor...
  
  (bkz: dondurulmuş konuşma) ...
• information architecture digital media product / urun olusturmada su an tum digital media endustrisinde oldukca yogun kullanilan teknoloji ile paralel gelisen ve her gun yeniden kendi kendini icat eden yeni bir disiplindir.
  
  aslinda bu disiplin kutupanecilik bilmini baz alir, ve bu anlamda temel yaptigi is bilgiyi siniflandirmak, organize etmek, bilgilere gore ayirmak, gruplandirmakdir. ( bkz: dewey decimal system) (bkz: heterogeneity)
  
  [information architecture = information design+ communication design + cognitive psychology +information technology + virtual ergonomic]
  
  temelde gestalt mantigini kullanir ve oldukca organik bir calisma yapisi vardir. ornegin bir softwarede (client app, kiosk, mobil, digital camera app, web...), softwarin olusumunda informationlari bir anlamda yapilandirir, ayrica baska onemli yonu: ayni application'in olusturan tum disiplinleri bir araya getirir ve bir anlamda orkestra şefi gibi calisir (marketing, branding, product managers, project manager, development group, user research, interaction ve visual designer etc..)
  
  information architecture genelde ise bilgileri, tum bu disiplinlerden alarak ve yapilacak urunu tum bu bilgilerin, kullanici, teknik olusum, zaman, para, kisitlamalari karsisinda gercekci bir konuma oturtukdan sonra what if'leri sorgulamaya baslar. daha sonra tum parameter'larin biraraya gelisiyle functional spec ve daha sonra/ yada yapilan ise gore wireframe hazirlamaya baslar, kimi zaman senaryo formu ile hazirlanir ve zaman, paranin ve hazirlanan urunun ne kadar teknik anlamda bilinmesi ile bu surec belirlenir. bir anlamda virtual ergonomiyi olusturur. her teknolojik gelisme ve yeni ogretilerle farkli olusumlari kapsar, bugunler de en cok olusturdugu bilinen urun/ product component'lari: user needs, functionality, navigation, behavior, interaction'dir .
  
  iyi bir ia mutlaka cognitive psychology'i bilmini yaptigi urune uygulayabilmelidir ve teknolojiyi iyi takip etmelidir.
• (bkz: user experience)
• (bkz: user research)
• (bkz: cognitive science)
• türkiye'de bilgi ve belge yönetimi bölümünde verilmesi gereken meslek dalı.
• kullanıcı deneyimi ile gelişen,bilgi ve iletişim teknolojilerinde kullandığımız arayüzlerin daha kolay daha anlaşılır şekilde oluşturulması için çalışan disiplindir.
  
  oluştururken tercih edilen bazı yollar şunlardır
  
  ardışık şekillendirme : videolar ve konu anlatımlı kitaplar örnek olabilir
  
  hiyerarşik şekillendirme : ana menü,ana bilgi ve alt bilgiler şeklinde yapılanır
  
  matris ilişkilendirme : alışveriş sitelerinde bedene,yaşa ve ya renge göre filtreleme özelliği iyi bir örnektir
  
  organik şekillendirme : arama motorları gibi kullanıcının keşfine dayanan yapılardır
• bilgi mimarisi, bir organizasyonun bilgi yönetimi ihtiyaçlarını karşılamak için tasarlanan bir yapıdır. bilgi mimarisi, bilgiyi yönetmek, organize etmek ve erişilebilir hale getirmek için kullanılan bir dizi teknik ve araçtan oluşur. bazı bilgi mimarisi yapılarına örnekler:
  
  taxonomy: belirli bir konuyla ilgili bilgileri sınıflandırmak için kullanılan bir yapıdır. taxonomy, bir organizasyonun bilgi yönetimine yardımcı olmak için kullanılan bir araçtır.
  ontoloji: belirli bir konuda var olan kavramların yapısal bir modelini sunan bir yapıdır. ontoloji, bilginin tutarlılığını ve anlamlılığını sağlamak için kullanılır.
  veritabanı: organizasyonun depoladığı bilgilerin topluca saklandığı yapıdır. veritabanları, bilgiye hızlı ve kolay bir şekilde erişmek için kullanılır.
  metaveri: birden fazla veri kaynağının bir arada kullanıldığı bir yapıdır. metaveri, farklı kaynaklardan gelen bilgiyi birleştirerek tutarlı bir veri seti oluşturur.
  bilgi modeli: bilgiyi tanımlayan ve yönetmek için kullanılan bir yapıdır. bilgi modelleri, bilginin nasıl saklanacağı ve kullanılacağına dair kurallar ve yönergeler sağlar.
  bilgi ağacı: bilginin hiyerarşik olarak düzenlenmesi için kullanılan bir yapıdır. bilgi ağacı, bilginin doğru bir şekilde sınıflandırılmasını ve düzenlenmesini sağlar.
  
  bu, bilgi mimarisi yapılarına sadece birkaç örnek vermektedir. farklı organizasyonlar, ihtiyaçlarına göre farklı yapılar kullanabilirler.