• ortaçağ'da, bulgaristan dolaylarında ortaya çıkmış bir heterodoks inanç akımı. tıpkı islam heterodoksları gibi, bogomiller de sivil itaatsizliği savunur, yaşadıkları topraklarda hiyerarşik düzeni reddederler ve çoğunlukla gezgin keşiş/derviş hayatı sürerlerdi. bogomil keşişleri, italya ve fransa'ya kadar ulaşarak, öğretilerini yaymış ve buralarda kathar inanışının doğmasına önayak olmuşlardır. her daim anadolu heterodokslarıyla yakın ilişki içinde olan, hatta vakti zamanında şeyh bedrettin'e de yardım eden bogomiller, 14. yüzyıldaki osmanlı fethinden sonra çoğunlukla bektaşiliğe yönelmişlerdir.
  • tarihin ilk anarşizan toplumu olarak da bilinir. düalist inançlardan etkilenmişlerdir. şeytanın kötülük ortaklarının dünyada yaşayan soylular ve toprak ağaları olduğuna inanarak yeryüzündeki tüm zenginlikleri reddetmişlerdir. gönüllü yoksuldurlar ve dünyevi olan her değere edilgin bir yaklaşımları vardır. zenginleri eleştirip soyluları aşağılayarak sıradan insanların haklarını savunmuş ve onları efendilerine baş kaldırmaya çağırmışlardır.
    aralarında hiyerarşik bir düzen yoktur. birbirlerine günah çıkarmakta ve yine kendileri birbirlerini affetmektedirler. çalışmayı hor görmüşlerdir ve bu görüş "gezgin keşiş" tipini ortaya çıkarmıştır. bir köylü akımı olarak ortaya çıkmış olmalarına rağmen, değişkenliğe ve koşullara uyum sağlayabilen bir yapıya sahip olmalarından ötürü 12. yy. sonlarına doğru törenselleşmelerinin de etkisi ile düalist eğilimleri olan bir manastır tarikatına dönüşmüştür. 13. yy.'ın ilk yarısında bulgaristan ve bosna'da resmi din olarak kabul edilmiştir. 14. yy.'da osmanlılar'ın bulgaristan'ı fethinden sonra bogomillerin büyük çoğunluğunun islam dinine geçtiği söylenmektedir.
    kendilerine verilen diğer bir ad türkçedeki "torba" sözcüğünden türemiş olan "torbeshi" dir. bu isim gezgin bogomil keşişlerinin içine sadakalarını koyarak omuzlarında taşıdıkları torbalardan gelmektedir. günümüzde torbeshi adının makedonya'nın müslüman bulgarları olan pomaklara verildiği söylenmektedir.
    bogomil öğretisi zamanla kendi öğretilerine benzer düalist fikirlere sahip olan kathar/cathar öğretisine dönüşmüştür.
    (bkz: katharlar)
  • bogomil’e göre dünya kötüydü, çünkü isa’nın kardeşi ve tanrı’nın diğer oğlu olan “satanael” (şeytan) tarafından yaratılmıştı; şeytan, eski ahit’teki kıyıcı tanrı “yehova”dan başkası değildi. büyük olasılıkla bogomil, vi. ile x. yüzyıllar arasında anadolu’da yaygın olan paflikyanlar’ın ve messalianlar’ın düalist inançlarından etkilenmişti. bogomil akımının inanışlarına göre ortodoks kilisesinin törenleri, kutsal eşyalar ve ikonalar, aslında şeytan tarafından yaratıldıkları için anlamsız ve yararsızdılar; haçtan da nefret etmek gerekliydi, zira isa haçın üzerinde işkence çekmiş ve öldürülmüştü; geçerli olan tek dua, gece ve gündüz dörder kez yinelenmesi gereken “bizim babamız” duasıydı.

    xi. yüz yılın başlarından itibaren italya, fransa ve güney almanya’da bogomil misyonerlerinin etkinlik gösterdikleri biliniyor. örneğin, bu misyonerlerin orleans’ta birçok soyluyu ve hatta rahipleri bile kendi inançlarına çekmeyi başardıkları tarih belgelerinde yer alıyor. ne var ki, fransa kralı robert bu sapkınları ortaya çıkarmakta ve yargılamakta gecikmedi. batı’nın ilk düalist sapkınları 28 aralık 1022 tarihinde ateşte can verdiler. yine de akım yayılmasını sürdürdü. bu kez italya’da yerleşmiş olan bogomil temelli kathar (yunanca katharos –saf, temiz- anlamına gelen bu isim 1163 yılından itibaren kullanılmaya başlandı) inancı provence ve languedoc yörelerine, hatta pireneler’e kadar misyonerler göndermeye başladı. provence bölgesindeki topluluklar dört piskoposluk altında örgütlendiler ve 1167 yılında toulouse’da bir konsil toplandı. bu konsile istanbul bogomil piskoposunun katıldığı ve bu fırsattan yararlanarak güney fransa’da birçok kişiyi kendi kökten düalizmine yönelttiği biliniyor. işte böylelikle bogomil öğretisi zaman içinde benzer düalist ögeleri içeren kathar öğretisine dönüştü.
  • inanç sisteminde teslise yer olmayan hristiyan mezhebi. tanrının birliği inancı (tevhit) noktasında islama daha yakın bir anlayışa sahip olması mensuplarının kısa sürede islama yönelmeleri ve müslüman olmaları sonucunu doğurmuştur.
  • 10. yy. ortalarinda, bulgaristan da, bogomil adinda bir papaz tarafindan kurulmus 10-15.yy.'lar arasinda balkanlar'da gelismis bir mezhep. gorunen dunyanin seytan tarafindan yaratildigini one surerek her turlu madde ve etle temasi, ozellikle evliligi, et yemeyi ve sarap icmeyi yasakliyormus.. (bkz: gulun adi)
  • bulgar bogomilleri eski bir hristiyanlık karşıtı kökene dayanıyordu. düşmanları arasında oldukça renkli bir üne sahiptiler. örneğin, ingilizcedeki 'bugger' (oğlancı) kelimesi bulgar kelimesinden türetilmiş. aslında tüm hristiyanlık dışı hareketler cinsel sapkınlık içermekle suçlanmış bu kırisçınlarca.
  • "...sivas, divriği ve çevre bölgelerden sürgün edilen ışık inanışı mensupları 8-9. yüzyılda zorunlu olarak yerleştikleri bulgaristan coğrafyasında bogomiller olarak anılmaktaydı. bu topluluklar kuzeye doğru yayıldıkça katolik kilisesi için kabus halini aldılar."

    şeklinde anlatılan toplum.

    katolik kilisesinin toplumun kendi bağnaz inanışlarına karşı alternatiflere yönlenmemesi için düşman olarak bellediği ve cadı avında ilk sıralarda yer verdiği bir toplumdur.

    kaynak : cadılığın tarihi
  • bogomiller kimdir? inançları neden anadolu aleviliğine bu kadar benzemektedir? ve nasıl olmuştur da bektaşilik içinde eriyebilmişlerdir?

    bogomiller doğu avrupa'da yüzlerce yıl çeşitli kazanlar kaynatıp sonrasında hiç umulmadık biçimde islamı seçip geride hiç iz bırakmadan yok olup gittiler. normalde islam fetihlerine karşı da bir tepki geliştirmeleri beklenirdi. sonuçta bunlar heterodoks ve asi adamlar. kendilerine çok benzeyen ve organik bağlar bulunduğundan şüphe edilen dersimli aleviler islamla aynı ölçüde pozitif bir ilişki geliştiremediler.

    bogomiller tarihin çok büyük sırlarından biridir.

    dersimli pavlakilerin ta divriği'den güney fransa'ya kadar gitmesi oldukça romantik bir açıklama ve tarihsel gerçeklerle pek bağdaşıyor gibi görünmüyor. eğer irani bir topluluk balkanlara yerleşmiş olsa bunların edebiyatta, sanatta, üslupta etkilerini gözlemlerdik. halbuki balkanlarda bu bogomil inancı dışında irani bir iz görülmüyor. sonra eğer irani bir topluluk balkanların inancını değiştirmiş olsa sadece bogomillerin inancını değil hepsini etkiler. örneğin hıristiyanların mesih inancı sırf şiileri değil sünnileri de etkilemiştir. toplumun bir kısmı etkilenirken diğerleri alık alık kenardan seyretmez.

    peki irani bir inanç balkanlara nasıl yerleşti?

    cevabın çok basit olduğunu düşünüyorum. inanç iran kökenliydi ama taşıyıcıları irani değildi.

    eski türk dini veya tengricilik aslında türk-islam sentezcilerinin iddia ettiği kadar tek tanrıcı ve islamla izdüşen bir inanç biçimi değildir. zerdüştlükten çok fazla etkilenmiş olup tıpkı zerdüştlükteki gibi iyi-kötü düalizmi üzerine kurulmuştur. gök tanrının karşısında erlik han adında kötücül bir yeraltı tanrısı vardır. gök tanrıcılığın islamın kitap ve peygamber içermeyen biçimi olduğu teziyle örtülmeye çalışılan gerçek bu. gök tanrı çin menşeyli bir tanrıyken erlik han muhtemelen iran kökenlidir.

    fakat bogomilizm ortaya çıktığında osmanlılar henüz piyasada yoktu. belki osmanlılar yoktu ama balkanlarda türkler vardı. doğu avrupa'da hunlardan bulgar çarlığına, rumen boyarlar arasındaki türk kökenli isimlerden neredeyse türkleşeyazmış gerçekte finliler ve estonlarla akraba macarlara oradan malazgirt'ten iki yüzyıl sonra çaka bey'le anlaşıp istanbul'u kuşatmaya yeltenen kumanlara kadar çok yaygın ve bariz bir türk varlığı ve etkisi gözlemlenebiliyor.

    o zaman bu bogomilizm neden türk etkisi olmasın? bence akla en yakın açıklama bu. doğu avrupa'daki türklerin sadece at yetiştiriciliği, üzengiyi avrupa'ya öğretmekten daha fazla bir etkisi olacağı aşikar. hem zaten irani bir inancı doğu avrupa'ya başka kim taşıyabilir? hiçbir yerde ne bir mezar ne bir müzik aleti ne bir yer ismi bırakmamış varsayımsal dersimli isyankar heterodoks dervişler mi?
  • emrah safa gürkan tarafından takipçilerine hitaben kullanılan, katolik kilisesi tarafından tekfir edilmiş hristiyan mezhebi.

    ilk defa gülün adı romanında denk gelmiştim ve epey ilgimi çekmişti. bundan sonra yazdıklarım tamamen romandan alınma olup gerçekliğini akademik anlamda araştırmadım. umberto eco'ya güvenimiz tam.

    bu mezhep bulgaristan taraflarında yaygın. dünyanın tanrı tarafından değil şeytan tarafından yaratıldığına inanıyorlar. bu sebeple tüm dünya nimetlerinden el etek çekmek gerektiğini düşünüyorlar. dünya şeytan tarafından kulları yoldan çıkartmak için yaratılmıştır. bu açıdan bizdeki tasavvuf inancıyla paralellik gösteriyor. evlilik, cinsel hayat, mülk edinme gibi kavramlar dünya zevklerine ait olduğu için bunları reddediyorlar. tabii ki şaşaa ve debdebe içindeki katolik kilisesi tarafından kafir ilan ediliyorlar.
    benim dikkatimi çeken husus şuydu;
    yobazların kafa yapısı ve fantezi dünyası, 1000 yıl da geçse aradan hiçbir şekilde değişiklik göstermiyor. o gün bogomillere nasıl saldırılıyorsa bugün de buna benzer fikirleri savunanlara aynı şekilde saldırılıyor.
    mülkiyet hakkının topluma ait olması gerektiğini düşünen komünistlere bunlar evliliği reddediyor, karılarını onunla bununla paylaşıyorlar diyerek saldırılıyorsa, veya alevilere bunlar mum söndü yapıyor çoluk çocuk oğlan yaşlı genç demeden birbirleriyle ilişkiye giriyorlar diye iftira atılıyorsa bundan 1000 yıl önce de roma'daki katolik kilisesi tarafından bogomillere aynı saldırı yapılıyordu. hiç sekmiyor ve şaşmıyor.
    elin italyanının kitabında mum söndü var ya! bir oturup düşünmez misiniz biz katolik kilisesi ile aynı kafa yapısına nasıl ulaştık diye?
  • duyduğuma göre i.s. 1000 yıllarında boşnaklar sırplara baş kaldırmış ve dağlara çekilmişler. silahlı bir savaşım. boşnakların dini de bulgaristan kökenli bogomil-bogomillerle ilgiliymiş. kendi aralarındaki yeminleşmede 'vallahi!' yerine 'bogomi!' (bogami) dedikleri olurmuş. bir tür balkan aleviliği*. zaten sonra müslümanlaşma ve bektaşi* mezhepli olma tüm balkanlarda yaygın.

    (bkz: pavlikanlar), paflikyanlar
    (bkz: katharlar)
    (bkz: bogomilizm)
    (bkz: bog)
hesabın var mı? giriş yap