börte

• cengiz han'ın yavuklusu. bir süre merkitlerin elinde rehin kalmı$tır.
• gökyüzünün sonsuz maviliği anlamına gelen isim. hem kız hem erkek ismi olarak kullanılmaktadır. ama sanırım kızlara daha çok yakışıyor.
• cengiz han'ın karısı. soyadı ujin. merkit kabilesinin elinde esirken bir merkit moğol'u tarafından hamile bırakıldı. cengiz börte'yi merkitlerin elinden kurtardıktan sonra cuci han doğdu.
  
  cengiz han cuci'yi her zaman kendi soyundan gibi davranmış, babalığını hiç esirgememiştir. cuci de babasını daima cengiz han olarak bildi. ancak gerçek babasının kim olduğu bilinmemektedir.
  
  tarih sahnesinde börte daima güçlü, savaşçı bir kadın olarak tasvir edilmiştir. cengiz han, börçigin ailesine mensup olduğu için türk soylu olma ihtimali çok azda olsa vardır, ancak börte saf moğoldur.
  
  1161'de doğmuş, cengiz han'dan 1 yaş büyük. çağatay, ögeday ve tuluy isimlerinde 3 erkek çocuğu daha dünyaya getirdi.
  
  cengiz han sefere çıktığında börte kılıç kuşanıp bölgedeki moğol egemenliğine sahip çıktı. ondan önce moğol kabilelerinin birleştirilmesi sırasında at üstünde ömür geçirdi. şuan moğollar'ın cengiz'den sonra en çok hatırladığı ve sevdiği kişidir kendisi, kısa moğol tarihi açısından önemli bir kadındır.
  
  1230'da avarga'da 69 yaşında öldü.
• cengiz han'ın eşi börte hakkındaki yazılarda çok fazla ayrıntı göremeyince okuduklarımı aktarmak istedim. moğol imparatorluğu'ndaki diğer kadınların ve börte'nin katkılarının boyutu unutulmuş gibi duruyor çoğu kaynakta.
  
  görsel; börte ve cengiz han'ın illüstrasyonu, babür imparatoru büyük ekber tarafından yaptırılan 16. yüzyıldan kalma bir kitaptan.
  
  1178 yılında 17 yaşındaki moğollu bir genç kadın olan börte, cengiz han'la evlendiğinde nasıl büyük sorumluluklar alacağını bilmiyordu muhtemelen. kocası savaşırken ve fetihlere giderken moğolistan'daki devasa göçebe kampını yöneten börte, binlerce insan ve hayvanın mevsimlik göçlerini koordine ediyormuş. 28 yaşındayken moğol imparatorluğu'nun imparatoriçesi olan börte diğer kadınlarla birlikte tüm göçebe kampının her türlü sorumluluğunu almış görünüyor.
  
  börte kamptan sorumluymuş genel olarak; yaşadıkları yerlerden, çocuklardan. tüccarlarla anlaşmak, hayvancılık faaliyetlerini denetlemek, yemek hazırlamak, kıyafet hazırlığı, dini ritüeller, misafirperver bir eş olmak, bir şeyleri onarmak da diğer işler arasında. kampın mevsimsel değişikliklerini yani taşınma işlerini de kadınlar yapıyormuş.
  
  moğol toplumu hakkında çok fazla bilgiye sahip olunmasa da kadınların otoritesi olduğu anlaşılıyor. tarihçilere göre moğol ordusunun düşündüğümüzden daha fazlası kadın; yüzde 20 kadar.
  
  yararlanılan kaynak
• moğol hükümdarı cengiz han’ın eşidir.
  
  merkitler börte’yi kaçırıp bir başkasının eşi yapmıştır. kurtarıldıktan 9 ay sonra doğum yapan börte’nin oğluna konuk anlamına gelen cuci adı konulmuştur. rivayetlere göre cengiz han, cuci’nin kendi oğlu olmadığını bilmesine rağmen, onu öz oğullarından ayırmamıştır.
  
  bir gün cengiz han, çevre hanları toplantıya çağırır. bütün hanlar, hakan’ın gelmesini beklerler. cengiz han yanında eşi börte ile gelir ve onu sağ tarafına oturtur. gelenek gereği soldan başlayarak hanlar kendilerini tanıtırlar. son konuk da kendini tanıtınca sırada börte kadın vardır. burada sözü cengiz han alır ve “ben hepinizin hanı cengiz han’ım. bu da benim han’ım börte’dir” der.
  
  hanım sözcüğünün, tarihteki yolculuğunun bu şekilde başladığı söylenir.
• almancada bertha
  (evet uydurdum)ama benziyor,
  kızlara konacak addır.
• her halukarda bortuyu cagristiran kelime.
  (bkz: bortu bocek)
• yeni bir onuncu nesil çaylak, hoş geldin; sözlükdeki en kıymetli arkadaşım, evrendeki tek börtem.
• insan ismi oldugu zaman da cok sakincalidir bence. borte biriyle tartiscak, kavga edecek, guc gosterisi yapacak olsa ne forsu kalir ne biseyi.
  - blablabitbit.. bu boyledir!!
  - üfff peki borte (ne ki bu simdi petibor^* gibi)
• anlamı ne olursa olsun midemi bulandıran isim, kusarken çıkarılan ses bütünlüğüne benziyor. zaten 2 tane kız tanıdım bu isimde. onlar da iğrençti özellikle kişilik olarak.