• osmanlı imparatorluğu'na bağlı macaristan krallığı'nın elindeki budin'in avusturya arşidüklüğü tarafından, 4 mayıs ile 21 ağustos 1541 tarihleri arasında gerçekleştirilen kuşatılması. kuşatma devam ettiği sırada osmanlı padişahı ı. süleyman'ın bölgeye hareket ettiğinin avusturya kuvvetleri tarafından duyulmasının ardından üç aydan fazla süren kuşatma kaldırıldı. süleyman'ın bu seferi sonrasında budin eyaleti kuruldu ve şehir direkt olarak osmanlı imparatorluğu'na bağlandı.

    arka plan
    1525 yılının aralık ayında osmanlı imparatorluğu'nun başkenti istanbul'a gelen fransa elçisi jean frangipani, 24 şubat 1525'teki pavia muharebesi sonrası kutsal roma-cermen imparatorluğu'na esir düşen fransa kralı ı. françois için, kralın annesi louise de savoie'un ricası üzerine osmanlı padişahı ı. süleyman'dan yardım istedi. yazdığı mektupla yardım sözü veren süleyman, iki devlet arasında anlaşma sağlanıp françois serbest bırakılsa da macaristan üzerine sefer gerçekleştirme kararı aldı. macaristan üzerine önce sadrazam ibrahim paşa gönderildi, 23 nisan 1526'da ise süleyman'ın önderliğindeki ordu macaristan'a hareket etti. macaristan kralı ıı. lajos'un liderliğindeki ordu ile 29 ağustos 1526 günü yapılan muharebeyi osmanlı ordusu kazanırken; lajos ise muharebeden kaçan bazı askerlerle birlikte bataklıkta boğularak hayatını kaybetti. kazanılan bu muharebe sonrasında macaristan'ın başına süleyman tarafından erdel voyvodası jános zápolya getirildi. ancak kutsal roma-cermen imparatoru v. karl'ın kardeşi avusturya arşidükü ferdinand, jános'un krallığını tanımayarak kendini macaristan kralı ilan etmiş; jános'un kuvvetlerini yenilgiye uğratmasının ardından 20 ağustos 1527 günü budin'e girmiş ve osmanlı imparatorluğu'na vergi ödemesi karşılığında kendisinin macaristan kralı olarak tanınmasını istemişti. bunu reddeden süleyman 10 mayıs 1529'da yeni bir sefere çıktı ve 3 eylül 1529'da kuşattığı budin'in 7 eylül'de teslim olmasıyla yönetimini tekrardan jános'a verdi. hemen ardından estergon'u almayı başaran osmanlı ordusu, 23 eylül 1529'da avusturya topraklarına girmesinin ardından 27 eylül günü viyana'yı kuşatsa da 16 ekim günü kuşatma kaldırıldı ve 16 aralık 1529'da ordu istanbul'a döndü.

    viyana kuşatmasının ardından ferdinand tarafından gönderilen ve macaristan krallığı'nın kendisine verilmesi gerektiğini bildiren ikinci elçi süleyman'dan ret cevabı aldı. bunun üzerine estergon, vişegrad ve vaç şehirlerini osmanlı'dan alan ferdinand'ın 1530 ekim'i ile aralık'ı arasında gerçekleştirdiği budin kuşatması başarısızlıkla sonuçlandı. yaşanan gelişmeler sebebiyle süleyman ve ibrahim paşa'nın önderliğindeki ordu, 25 nisan 1532'de istanbul'dan ayrıldı. seferde bazı yerler osmanlı tarafından ele geçirilmişti. süleyman'ın gerçekleştirdiği alman seferi, 21 kasım 1532'de istanbul'a dönülmesiyle sona erdi. birkaç ay sonra, 22 haziran 1533 tarihinde avusturya arşidüklüğü ile osmanlı imparatorluğu arasında imzalanan istanbul antlaşması ile birlikte macaristan'ın batısındaki küçük bir bölgenin kendisine kaldığı ferdinand macaristan üzerindeki hak iddiasını sonlandırırken, jános'un macaristan hükümdarlığını tanıdı ve osmanlı imparatorluğu'na yıllık 30.000 altın vergi vermeyi kabul etti.

    jános'un 22 temmuz 1540'ta ölmesinin ardından eşi ızabela jagiellonka, jános'un ölümünden birkaç gün önce doğan oğlu jános zsigmond zápolya adına macaristan'ın başına geçmek için süleyman'dan onay aldı. yaşananları duyan ferdinand, ekim 1540'ta bir kez daha budin'i kuşatsa da şehirdeki macar kuvvetlerine karşı üstünlük sağlayamadı. ertesi yıl, ferdinand'a bağlı wilhelm von roggendorf komutasındaki bir ordu budin üzerine hareket etti. 3 mayıs 1541 tarihinde şehre gelen ordu, 4 mayıs günü şehri kuşattı.

    kuşatma
    kuşatma sırasında kalenin komutası macar bálint török'teydi. önce rumeli beylerbeyi divane hüsrev paşa, ardından ise üçüncü vezir sokollu mehmed paşa komutasındaki kuvvetleri budin'e gönderen süleyman, 23 haziran 1541'de orduyla birlikte sefere çıktı. öncü osmanlı kuvvetleri 10 temmuz 1541 günü budin'e geldi. esas ordunun geldiğini öğrenen ferdinand'ın kuvvetleri 21 ağustos günü kuşatmayı sonlandırarak geri çekilmeye başladı. geri çekilen bu kuvvetlerin peşine düşen osmanlı kuvvetleri bir kısmını öldürürken bir kısmını esir etti. kuşatma sırasında ağır bir biçimde yaralanan wilhelm von roggendorf, birkaç gün sonra komárno'da öldü.

    sonrası
    süleyman'ın önderliğindeki osmanlı kuvvetleri 29 ağustos günü budin'e vardı. budin'in yönetimini bir yaşındaki oğlu jános'un yerine elinde bulunduran ızabela jagiellonka'nın şehrin avusturyalılara karşı korunmasında yeterli olamayacağı düşünülerek jános büyüyünceye kadar budin'in osmanlı imparatorluğu elinde kalmasına ve macaristan'ın idaresinin bálint török'e verilmesine karar verildi. bu kapsamda budin eyaleti kuruldu. şehirle ilgili birtakım düzenlemelerin yapılmasının ardından 12 eylül günü şehirden ayrılan süleyman'ın 27 kasım 1541'de istanbul'a dönmesiyle sefer sona erdi.

    1542'de ferdinand'ın tekrardan budin ve peşte'yi kuşatması üzerine süleyman, macaristan üzerine bir kez daha sefere çıkma kararı aldı ve nisan 1543'te edirne'den yola çıktı.

    kaynak
  • 2. viyana kuşatmasından sonra yenik düşen osmanlı devletine karşı avrupalı devletler kutsal ittifak adı altında birleşip saldırdılar. kutsal ittifak ordusu ilk olarak budin’in 60 km kuzey batısındaki estergon kalesini ele geçirdi. bunun üzerine macaristan topraklarını almak için geriye tek bir kilit nokta kalmıştı o da budin şehri. budin 1686 yılının 17 haziran günü kutsal ittifakın ünlü komutanı lorraine dükü 5. charles komutasındaki 80 bin asker tarafından kuşatıldı. şehri ise osmanlı devleti adına arnavut abdurrahman abdi paşa 7 bin civarı askerle savunmaktadır. osmanlı devletinin kaleyi savunan bu asker azlığına karşı düşman ordusunda pek çok balyemez top ve humbara silahı bulunuyordu. kutsal ittifak ordusu sadece budin kalesi önlerine değil peşte yakasına da 15 pare balyemez top yerleştirmişler buradan da kaleyi dövmeye başlamışlardı. o sıralarda veziriazam sarı süleyman paşa kumandasındaki osmanlı ordusu belgrad’da bulunuyordu. süleyman paşa budin’den gelen yardım mesajlarına rağmen çok ağır hareketlerle hamzabey menziline kadar gelmiş civardaki lokum tepesi denen yere çıkarak düşman ordusunun durumunu seyretmiştir. o sırada bütün tepeleri tutan kutsal ittifak ordusu metrislerinin etrafına derin ve geniş hendekler kazıyor, müstahkem tabyalar yapıyor, kaleyi sararak toplar ve humbaralarla sürekli dövüyorlardı. öncü osmanlı askerlerinin kutsal ittifak ordusuyla yaptığı çarpışmalarda bir miktar kayıp verdirtmeleri dışında kayda değer herhangi bir kazanç sağlayamıyorlar kaledeki askerlere yardım edemiyorlardı. daha sonra süleyman paşa komutasındaki ordu karga bayırı denilen yere geldi. amaç, budin kuşatmasını gevşetmek ve bütün güçleriyle budin’i savunan askerlere yardım göndermekti fakat süleyman paşa bölgeyi zapt etmeye yanaşmadı. kutsal ittifak kumandanı ise hemen o bölgeye çok sayıda şahi topu ve 15 bin civarında asker gönderdi. osmanlı ordusu taktiksel olarak lokum tepesine çekilerek çok şiddetli bir çarpışma içerisine girdi ne osmanlı ordusu kutsal ittifakı yenebildi ne de kutsal ittifak osmanlı ordusunu ama kutsal ittifakın kayıplarının osmanlı’ya oranla çok yüksek olduğunu söyleyebiliriz. bu başarılı savaştan sonra osmanlı ordusu kaleye yardım götürmeyi denese de hiç başarılı olamadı çünkü kutsal ittifak ordusu osmanlı ordusuna göre daha kalabalık, top sayısı daha fazla, civar tepelerin hepsi kutsal ittifakın elinde ve kale çevresindeki tahkimatı çok sağlamdı. bu arada düşman kuvvetleri gece gündüz demeden kaleye yüzlerce humbara yağdırıyor, kaleden yapılan münferit yarma hareketleri beklenen sonucu vermiyordu. merkezden gelen padişah yazısı ve fetvada, osmanlı devleti’nin anahtar durumundaki budin’in muhafazasının hayatta kalmaktan daha aziz bir din görevi olduğu vurgulanıyordu. 30 haziran günü aşağı varoşlar, ardından yukarı varoşlar düşmüştü. 16 temmuz günü kalenin cephaneliğindeki 36 bin kantar barutun düşman humbarasıyla patlatılması üzerine kalede gedik açılmış ve 1500 civarı asker şehit olmuştur. zaten asker sıkıntısı çeken abdurrahman abdi paşanın işi iyice zorlaşmıştı. kutsal ittifak komutanları da zaten son olaylar neticesinde osmanlı’nın kaledeki gücünün kırıldığının farkındaydılar ve abdurrahman abdi paşaya teslim ol çağrısı yaptılar. ama abdurrahman abdi paşa yılmamış teslim ol teklifini geri çevirmişti. bunun üzerini kutsal ittifak ordusu 27 temmuz günü genel bir taarruz başlattı ama abdurrahman abdi paşa ve askerleri eldeki kısıtlı imkanlara rağmen müthiş direniyor gelen her saldırıyı püskürtüyorlardı. kutsal ittifak ordusu bu saldırıdan bir sonuç çıkaramamıştı. bunun üzerine kutsal ittifak komutanları dört gün sonra tekrar teslim ol çağrısı yaptı ve abdurrahman abdi paşa bu çağrıyı tekrar geri çevirdi. aslında abdurrahman abdi paşa budin dışında macaristan’da herhangi bir kaleyi devretmeyi veya genel bir barış yapmayı kabul ediyordu lakin kutsal ittifak inatla budin’i istiyordu. bu arada süleyman paşa’nın güçlü bir ordu ile yaklaşmakta olduğu haberleri abdurrahman abdi paşa'nın cesaretini arttırıyordu. kutsal ittifak komutanı 5. charles ise boş durmuyor yukarı macaristan ve erdel’den getirttiği birliklerle güçlendirdiği ordusunun önemli bir kısmını budin’e yardım etmeye çalışan süleyman paşa'ya gönderip abdurrahman abdi paşa’nın son umutlarını kırmak istiyordu. 12 ağustos günü budin önlerinde küçük bir kuşatma birliği bırakarak 40 bin askerle bizzat 5. charles, süleyman paşa'nın üzerine gitmeye başladı. 5. charles süleyman paşa'nın kuvvetlerini hamzabey’e kadar geri püskürttü. abdurrahman abdi paşa'nın emrinde yaklaşık 2 bin asker kalmıştı ve bu kadar az kişiyle artık budin’i tutabilmesi olası değildi. kutsal ittifak ordusuysa toprak kule ile batısındaki frengi kule’yi zapt etmiş ve kuşatmanın yetmiş sekizinci günü ikindi vakti kaleye girmeyi başarmışlardı. abdurrahman abdi paşa ve askerleri en kahramanca direnişi beç kapısında yaptılar fakat abdurrahman abdi paşa beç kapısı savunması sırasında şehit oldu. artık abdurrahman abdi paşa’nın da şehit olmasıyla iyice moralleri bozulan askerlere, kutsal ittifak ordusu budin’i düşürecek olan son saldırıyı başlattı. budin’e giren kutsal ittifak askerleri ile çok şiddetli sokak çatışmaları yapıldı sonunda osmanlı askerleri iç kale olan bali paşa meydanı’na çekilip burada teslim oldular. budin şehri kutsal ittifak ordularınca ele geçirildi ve buradaki müslüman halk çoluk çocuk yaşlı demeden katledildi bütün osmanlı yapıları yıkılıp yağmalandı. bu savaşa katılan italyan kont luigi ferdinando türklere ait mekanların yağmalanmasını engellemek istese de başarılı olamadı bunun üzerine türk sanat eserlerini ve yazma kitaplarını kurtardı ve bu eserleri bologna kentine götürdü. abdurrahman abdi paşanın şehit olduğu yere daha sonra macarlar tarafından türkçe ve macarca olarak: “145 yıllık türk egemenliğinin son buda valisi abdurrahman abdi paşa bu yerin yakınında 1686 eylül ayının ikinci günü öğleden sonra yaşamının 70. yılında maktul düştü. kahraman düşmandı. rahat uyusun” yazılı bir anıt dikilmiştir.
  • 1686 yılında lorrain dükü v. karl komutasındaki kutsal ittifak kuvvetlerinin osmanlı imparatorluğu hakimiyetindeki budin'i kuşatıp ele geçirmesiyle sonuçlanan kuşatmadır.

    osmanlı budin savunmasında komutan arnavut abdurrahman abdi paşa
    kalede arnavut abdurrahman abdi paşa'nın emrindeki osmanlı ordusu üç buçuk aylık kuşatma süresince haçlı ordularının art arda on sekiz taarruzunu püskürttü ve düşmanın teslim tekliflerini de geri çevirdi. gittikçe azalan kuvvetler şehre hakim tepeleri ele geçiren kutsal ittifak ordusu yüzünden yardım da alamıyordu. bu sırada abdurrahman abdi paşa ön saflarda savaşıyordu. savaş sırasındaki talihsizliklere 1.500 osmanlı askerini aynı anda öldüren cephanelik patlaması da eklenince savunma zorlaştı.

    2 eylül 1686 günü kutsal ittifak birlikleri altı koldan genel taarruza geçti. yaşanan çarpışmalarda 70 yaşındaki abdurrrahman abdi paşa beç kapısı'nda hayatını kaybetti.

    kalede kalan bir avuç osmanlı askeri ilk budin beylerbeyi bali paşa'nın adını taşıyan bali paşa meydanı'nda ölene kadar direndiler. içeride kalan osmanlı halkı düşmana birkaç ok ve taş attı. saldırıya devam edilmemesi için sağ salim dışarı çıkmak istediler. kutsal ittifak ordusu bunu kabul etti; ama daha sonra ihtiyar ve çocuk demeden bütün müslümanları katlettiler. ertesi gün ise tüm osmanlı eserlerini ve camileri yakıp yıktılar. sefere katılan marsigli kontu luigi ferdinando marsigli kütüphanelerdeki osmanlı eserlerini toplayıp kendi şehri bologna'ya götürdü ve burada bir kütüphane kurdu.
hesabın var mı? giriş yap