• çaykovski 1888 yılının başlarında orkestra şefi olarak avrupa'da turneye çıkar. bu turnede; grieg, brahms, dvorak, gounod gibi bestecilerle tanışır. nisan ayının başlarına rusya'ya dönen besteci bir anda kendi kendine "4 numaralı o muhteşem senfonimin üzerinden 11 yıl geçti. bu kadar zaman bu türde de hiç beste yapmadım, e brahms ile de tanıştım. artık 5. senfonimi yazmanın vakti geldi" diye düşünür ve frolovskoye'deki evine kapanır. müzik yazmadaki o muhteşem hızıyla; dört haftada taslakları, üç haftada da orkestrasyonu tamamlar. eserin tamamlanış tarihi orjinal partisyonda yazdığı üzere, 26 ağustos 1888'dir. ilk olarak da 17 kasım 1888 günü st. petersburg'da kendi yönetiminde seslendirilir.

    esere çok fazla olumsuz tepki yağmış. hatta bu tepkiler öyle yoğunmuş ki, çaykovski madam von meck'e yazdığı mektupta, 5. senfoni hakkında kendisinin de ikilemde olduğunu ve artık yaratıcı gücünü kaybetmeye başladığını düşündüğünü belirtmiş. bu dönem, not defterlerine yazdığına göre, çaykovski için çok zor geçmiş. sürekli ağlıyor, yazdıklarını beğenmiyor ve kendini çok kötü hissediyormuş. bunlar yetmezmiş gibi bütün bu başına gelenleri ve çoğunlukla da eşcinselliğini kadere bağlıyor ve günden güne kendini iyice yıpratıyormuş.

    besteci defterine şöyle bir not düşmüş: "harika bir programı var, keşke bunu uygulayabilseydim... senfoninin ilk bölümü, introduction "kadere tam teslimiyet ya da onunla aynı olan tanrı'nın hikmetinin temelsiz kararı", allegro "homurdanış, şüphe, yakınma, ithamlar...kendimi inancın kollarına mı atayım?"

    mi minör tonlu ve op. 64 numaralı eserin bölümleri şöyle:

    1) andante - allegro con anima
    2) andante cantabile - con alcuna licenza - moderato con anima - andante mosso - allegro non troppo - tempo i
    3) valse: allegro moderato
    4) finale: andante maestoso - allegro vivace - molto vivace - moderato assai e molto maestoso - presto
  • dinledikçe daha da çok sevdiğim senfoni. baştan sona rus halk müziği kokan ve kanımca 4., 5. ve 6. senfonileri arasında melodik açıdan en zengin yapıt. nedendir bilinmez bende, dostoyevski'nin ölüler evinden anılar isimli romanının bıraktığı etkiyi bırakıyor.
  • (bkz: tchaikovsky)
  • fantastik bir finale sahip nefis senfoni. su güzelim senfoniyi begenmeyip aglatmislar bunalima sokmuslar adami aylar boyunca, ayiptir.

    finalin farkli iki yorumu icin, iki superconductor'dan geliyor.

    ilki karajan;
    http://www.youtube.com/watch?v=fj96i-m6cbk

    ikincisi bernstein;
    http://www.youtube.com/watch?v=2pypuxtdgx0

    her ikisi de cok guzel, bernstein'inki biraz daha guzel ve gorkemli.
  • https://www.youtube.com/watch?v=kweijom5xme

    yapıtın 1. bölümü sonat formuna uyar :

    yavaş açılış 0:00
    serim 2:40

    yavaş açılışta klarinetlerin sunduğu kader teması ile serimi başlatan tema ilintilidir, biri diğerinin ritmik hale getirilmiş hali / marşlandırılmış versiyonu diyebiliriz.

    serim kabaca iki kısımdan oluşur : karanlık (kader teması ve güçlü işlenişi) ve aydınlık kısım 5:35 ve bu iki kısım birbirinden tematik anlamda çok net olarak ayrılır. akabinde sonat formuna uyarak sırayla

    7:20 gelişme (kader temasının serim içindeki işlenişinin daha da vahşileştirilmiş bir versiyonu)

    9:45 rekapütilasyon (serimin türevi. bu sefer fagot'un sunduğu kader teması ile açılır, sözün yarısında klarinetler yine boy gösterse de...) ve bu kayitta fagotun o 'yorgun' girisi ...

    ve

    13:55 kapanış (kader temasının büyük bir marş şeklinde işlenişi ve sessizlik içerisinde dağılarak yokoluşu)

    gelir.
  • bu senfoninin bir odak bölümü / bir ağırlık merkezi varsa yaygın yargıyla kabul edilecektir ki o bölüm yapıtın ikinci bölümüdür. tüm senfoni edebiyatının en görkemli en romantik temalarından kimileri ile örülmüş bir bölümdür.

    aba-kapanis

    a:
    agir karanlik giristen sonra korno tematik ilk düşünceyi sunar: https://www.youtube.com/watch?v=neqinnbbj1c 0:50 pek romantik, pek guzel, pek etkileyici ve klarnetle dans edisi çok guzel dusunulmustur.

    obuasabırsızca ikinci temayı 2:35 tanıtmaya başlar ama bu temanın tam sunumu ancak kornonun sunduğu temanın bir varyantının yine onun eşliğinde ama bu sefer 3:20 viyolonseller tarafından sunulmasının akabinde 4:25 gerçekleşir, bir doruğa çıkar 5:00 ve iner.

    b: indiğinde kendimizi doğu işlemelerinin yankılandığı bir klarinet işlemesinde 6:20 buluruz (3. ve son düşünce). bu işlemeler orkestraya malolur ve bir doruğa 7:50 çıkar. bu doruk aslında yapıtın 1. bölümüne damga vuran kader temasının (burada tümüyle işlenmediği için kader motifi diyebiliriz) bir türevidir. bu şekilde yapıt içerisinde bir süreklilik oluşmaya başlar. aynı temanın diğer bölümlerde de karşımıza çıkması ve en nihayetinde yapıtın görkemli kapanışına damga vurmasıyla yapıt tematik anlamda bir bütünlük ve ötesinde bir çevrimsellik kazanmış olur (olacaktır).

    a: bölümün bundan sonrası o ana kadar kaleme alınmış müziğin daha dramatik bir tekrarıdır.

    pizzicatolar eşliğinde kemanlar, obuanın olaganüstü zerafetteki süslemeleri ile bölümün başında kornonun sunduğu temayı (1.) tekrar işlemeye 8:20 başlarlar. bu işleme esnasında klarinetin katılımını hayalgücü, fantazi ve zerafetin olağandışı bir harmanı olarak 9:10 görüyorum. o klarnete sarılıp nereden geliyorsa yahut nereye gidiyorsa oraya girmek istiyorum o 4 yahut 5 ölçüsü içerisinde...

    aynı tema (1.) bu sefer daha ritmik bir işlemeye tabi 10:12 tutulur ve bir patlama ile harika 2. tema tekrar arz-ı endam 11:00 eder. gene bir doruğa 11:30 çıkar ama bu çıkış esnadaki tırmanış ilk seferindekinden çok daha sancılı olur (bu noktaya ilişkin entyr sonunda bir tavsiyede bulunacağım).

    k: doruktan indiğinde (ki bu doruktan iniş adeta duygusal bir orgazmın [şayet böyle birşey varsa] müzikal ifadesidir benim için...) doğu işlemeleri (3.) es geçilip o işlemeleri müteakip varılan doruğun daha dramatik bir versiyonuyla pek bir apansızın ve tokat yemişçesine 12:15 karşılaşırız.

    bölüm 2. temanın harika işlenişleri ile 13:00 kapanır.

    bu bölümün olaganüstü bir kaydı herbert von karajan yönetimindeki berlin filarmoni tarafından deutsche grammophon firmasına 1975 yılında yapılmıştır. karajan'ın bu yapıt için bu kayıt dışında bana malum 4 ses ve 2 adet de görüntü kaydı mevcuttur. bunları ayrı ayrı tavsiye ediyor değilim ama yukarda künyesini verdiğim kaydı özellikle ve şiddetle (bu bölümün yüzü suyu hürmetine) tavsiye ediyorum. bölümün ikinci yarısında ikinci temanın doruğuna çıkarılışındaki sancıları ve takip eden müzikal orgazm, aynı temanın hem ilk hem ikinci işlenişini, bölümü açan korno, kapanıştan hemen önceki doruğun apansızlığı ve vahşiliği... uzatmıyorum ki daha ne kadar uzatabilirim, kısaca bölümün her ölçüsünün harika bir gerçeklenişi bu kayıtta mevcuttur. fazlaca bu bölüme odaklandım, yanlış anlaşılmasın geri kalan bölümlerin kaydının da geri kalan bir yanı yok ama bu bölüm harika bir bölüm olduğu için harika bir kaydi söz konusu olunca sonuç harika üzeri iki (harika kare *) oluyor, o açıdan...
  • https://www.youtube.com/watch?v=_zhbbjait0g

    yapıtın 3. bölümü bir valstir. sırf bu açıdan bile kaydadeğer ve ilginçtir zira bir senfonide bölüm olarak vals görmek oldukça ender rastlanacak bir durumdur. bir başka çok meşhur örnek hector berlioz'un symphonie fantastique'inin 2. bölümüdür. o bölümde dramatik olmanın da ötesinde teatral bir müzik varken burada konusuz bir vals söz konusudur.

    vals üç kısımlı olarak kaleme alınmıştır. ana vals temposunu haizdir. ani bir şekilde çok daha hareketli bir müzik bölümün orta kısmını 1:43 başlatır. bu kısımda viyolalar yazılarının yoğunluğu ile ön plana çıkarlar.

    orta bölümün sonlanmasını müteakip valse geri 3:20 dönülür.

    bölümün bir de kapanışı 5:00 vardır.

    1. bölüme damga vuran ve ikinci bölümün en dramatik anlarının altını çizen kader teması bu bölümde kendisini sadece birkaç ölçülüğüne, bölümün kapanışında ama gene (yapıtın en başında olduğu gibi) klarinetlerde gösterir 5:47
  • yapıtın 4. ve son bölümü, finali, bestecinin yazdığı son zafer finaldir ve tüm senfoni finalleri içinde (tamamen ayrı bir boyutta yazılmış olan 6. senfonisinin finali hariç) en sağlam, en iyi işlenmiş müzikal materyale sahiptir.

    bölüm temel olarak 1. bölümün açılışında klarinetler tarafından sunulmuş karanlık temanın aydınlık işlemeleri üzerine kuruludur. 4. senfonisinde kader motifinden yapıt boyunca kaçamayan ve onunla en beklenmedik anlarda ama hep aynı şekilde yüzleşmek zorunda kalan besteci bu yapıtta kader motifini karanlıktan aydınlığa çevirebilmiştir, kontolü eline almış, kader üzerindeki hakimiyetini en nihayetinde kurmuştur.

    açılış 0:00
    3:10 serim
    5:45 gelişme
    gelişme sonlarına doğru müzik yavaşlar ve sessizleşir anacak ani bir patlama ile rekapütilasyona bağlanır 7:20

    bölümün kapanışı görkemler görkemi zaferler zaferidir. öncelikle sonu gelmez dinamizmi ile devam etmekte olan rekapütilasyon yoldan çıkarılmak sureti 9:05 ile bir susa vardırılır 10:00.

    ve akabinde kader teması artık huzur mutluluk coşku ve zafer duygularının bir bileşimi temsil edecek kadar aydınlanmış bir biçimde marş şeklinde tüm orkestra tarafından ve bölüm, ve dahi yapıt, bu işlemelerle son bulur.
  • bu yapıtla besteci senfoni kariyerinin doruğuna çıkmıştır. kimileri bestecinin 4. senfonisi * ile bu doruğa zaten çıkmış olduğunu iddia edecektir ancak ben bu yapıtı 4.'ye nazaran çok daha olgun ve ayakları yere basan bir yapıt olarak görüyorum. 4.'de besteci tüm derdini yapıtın 1. bölümde * büyük bir tutku ve şiddetle, oldukça orijinal bir kurguyla ortaya döker ancak yapıtın geri kalan bölümleri ilk bölümü dengeleyebilecek müzikal materyal, duygu yoğunluğu ve işleme yetkinliğinden mahrumdur. evet, yapıtın son 3 dakikasında gerçekten beklenmedik bir dramatik vuruş söz konusudur ancak bu dramatik kurgunun bir sürekliliği olduğunu anlamına gelmemektedir.

    5. senfoni ise bu açıdan çok daha tutarlıdır. öncelikle her ne kadar geniş çaplı ele alınmış olursa olsun yapıtın ilk bölümü takip eden bölümlerce dengelenir. güçlü ilk bölüm çap olarak ondan çok da geri kalmayan ikinci bölümle dengelenir. vals bölümü yine oldukça özgün bir denemedir ve final daha önceki bölümleri 4. senfonide olduğu gibi alelacele ve biraz da yalapşak ve plastik bir biçimde bir nihayete erdirmez. tam aksine önceki bölümlerin ortak motifi olan kadar motifini oldukça geniş çaplı işler ve gerçek bir bölüm inşaası ile harika bir kapanışa bağlar. ayrıca motifin senfoninin her yerinde olması yapıtın tümüne kaydadeger bir müzikal bütünlük katar. bu açıdan kurgu anlamında 4. senfoninin ilk bölümündeki orijinalliğin burada tüm senfoniye malolduğunu söyleyebilir.

    4. senfonide kaderle gönülsüz bir uzlaşıya varan çaykovski bu yapıtından kadere boyun eğdirebilmiş ve kontrolü eline almıştır. kader temasini yapit boyunca donusturerek onu bir zafer temasina çevirmistir. 4. senfonide ise kader temasi yapitin basinda nasilsa sonunda da aynidir, çaykovski orada kaderden kaçarak yapiti bitirmektedir, burada onu donusturerek.

    ancak kader son sözünü henüz söylememiştir.
  • gozumde patetik senfoni'ye esdeger olabilecek tek senfoni. tchaikovsky'nin dinlerken kendimi kaybettigim nadir senfoni bestecilerinden biri olmasi da etkili tabii... olağanüstü 2. bölümü (re majör) yazılmış en güzel melodilerden birini içeriyor korno solosunda. 2. bölümü tam anlamıyla patetik senfoniye yaraşan bir bölüm gözümde.
hesabın var mı? giriş yap