çek

• (bkz: #64610229) burada bahsedince aklıma geldi, biraz daha detaylandırmak istedim.
  
  6102 sayılı türk ticaret kanunu'nun 795. maddesine bir bakalım: "(1) çek görüldüğünde ödenir. buna aykırı herhangi bir kayıt yazılmamış hükmündedir."
  
  yukarıdaki halen geçerli kanun maddemize paralel şekilde, bildiğim kadarı ile dünya genelinde de çek bir ödeme aracıdır, vadelendirme aracı değildir. çeke açık vade uygulaması olan benim karşılaştığım tek ülke türkiye'dir. bildiğim kadarı ile birkaç ülkede 120 güne kadar post date vade vardır, bazı ülkeler 3 güne kadar blokaj uygular. kalan ülkelerde banka çeki düzenlendiği an ödenmeye hazırdır. hatta bir çok bankanın elektronik bankacılık uygulaması ile barkodu ya da qr kodu okutulan çek otomatik olarak hesabınıza geçer.
  
  bizde fiili durum ise kanuna ve genel teamüllere aykırı olarak çeke vade uygulamasının piyasaya yerleşmesidir. akp hükümeti bu yerleşmeyi engellemek yerine teşvik etmiştir ki hükumetin 31.01.2012 tarihinde 5941 sayılı çek kanununda yaptığı değişikliklerin bazıları şöyle:
  
  - ileri keşide tarihli çeklerin erken ibrazı 31/12/2017 tarihine kadar yasaklanmıştır.
  - karşılıksız çek için adli para cezası (ödenmemesi halinde hapis cezası) yerine idari yaptırım düzenlenmiştir.
  - çek hesaplarının açılışında adli sicil kaydı alınması zorunluluğu kaldırılmıştır.
  
  çeki kanunla bu kadar denetlemeden uzak bir kağıt parçasına çevirdiğinizde şunlar piyasada şunlar yaşanıyor:
  
  - birincisi ve önemlisi ödeme tarihlerinin vadesi uzadıkça uzuyor. şu an piyasada 2018 yılına yazılmış çekler dolaşıyor.
  - ileri tarihli yüksek tutarlı çeklerle piyasadan vurgun yapmak kolaylaşıyor. vade tarihine göre her şeyinizi toparlayıp kaçmak için aylarca süre kazanıyorsunuz. çeki düzenlendiği anda bankacılık sistemine dahil eden ve sorgulayan bir mekanizma yok.
  - istanbul'un arka mahallelerinde okey masalarında mezarlık çeki denen batık çekler karaborsa satılıyor.
  - bu aralar sıklaştı; çek düzenlenince sisteme bildirilmediği için vadesi yaklaşınca "çekim çalındı" diye asılsız ihbarda bulunan borçlu, mahkeme süresi kadar (aylarca) zaman kazanıyor.
  - yaptırım olmadığını bildiği için insanlar şuursuzca ve umarsızca borçlanıyor, hantal hukuk sistemi işleyene kadar ya alacağınız gecikiyor, ya da hiç alamıyorsunuz.
  
  ** bu arada, hukukçu ya da bankacı değilim, sürekli çek ile çalışmak ve uğraşmak zorunda olan bir iş yeri sahibiyim. aramızda konuya vakıf hukukçular ve bankacılar varsa ekleme ve düzeltmelerini de bu yazıya dahil edebilirim.
• kaybolması ile bugünü mahveden kağıt parçası.
  
  çalıştığım şirkette bazı firmaların ödemeleri çek ile yapılıyor. firma bir çalışanın gönderir, çek makbuzu denilen bir evrak doldurur ve makbuz - çekin bir fotokopisi ve alındı makbuzu ile birlikte imza karşılığı bize teslim edip çeki alır.
  cuma günü de bir firma çalışanı olan abimiz - ki kendisi hikayenin baş kahramanıdır - bizden çekini teslim aldı, evraklarını bizzat ben verip imzalarını kontrol ettim, bir çayımı içip gitti.
  
  nasıl olduysa bilemiyorum evrak çantası içerisinden, şirketin önünden dolmuşa binerken çek düşmüş, yoldan geçen bir nakliyeci çeki bulup güvenliğe teslim etmiş. güvenlik tutanak karşılığı çeki teslim alıp yeniden finansa teslim etmiş.
  
  hikaye buraya kadar olağan. hatta olağandan biraz daha iyimser. çekin bulunmaması halinde mahkemeydi, itirazdı, şuydu buydu derken kafadan üç ay gibi bir belalı süreç ve bürokratik işlemler silsilesi olacaktı.
  
  iddialar o ki, nakliyeci çeki ben buldum ayağına, 100 tl almış. firmada sabahın köründe kayıp çekin varlığı ile telaş telaşa bizi aradı. finanstakiler tamamdır, çek bizde, şöyle şöyle olmuş. 100 tl verdik gerçi adama ama siz de biz de büyük beladan kurtulduk diye olayı aktarmış.
  
  cuma günü çayımı içen abi, yusuf abi, 69 yaşında. iki oğlu var. biri evlenecekmiş. diğeri vefasızın tekiymiş. çalışmaktan başka çaresi yok imiş.bu yaştan sonra laf işitmek zor imiş. insanın çok ağrına gidermiş. yaş ilerleyince akıl azalır, bir parça kağıda sahiplik edilemezmiş...
  
  çeki düşürünce patrondan yemiş zılgıtı. boynunu eğmiş, özrünü dilemiş, kendi cebinden 100 tl yi bir zarfa koyup getirememiş. yok muhtemelen öyle bir yüz lirası. kayıp çeki yerine teslim etmek üzere sıkı sıkıya çantasına koydu. beni nolur idare edin bugünlük. yarın yüz lirayı getiririm deyip gitti.
  bir çayımızı dahi içemedi.
  
  paranın canına da, düşen çeke de, patrona da, çaresizliği de, bir kağıt parçasını buldu getirdi diye köylü kurnazlığı yapana da... düzenin gelmişine de geçmişine...
  
  yüz lira lan, yüz.
• kar$iliksiz cikan uc harfli diger $ey.
  
  (bkz: a$k)
• bazi ozellikleri soyle olan kiymetli evrak turudur:
  
  * cekte muhattap bankadir
  * cekte kabul yoktur. yazilmis ise yazilmamis sayilir
  * nama/hamiline duzenlenebilir
  * vade yoktur (cek sadece goruldugunde odenir. uygulamada vade kullanilsa da aslinda ceke sahip olan istedigi zaman gider bankada karsilik varsa alir parasini)
  * cek kelimesi esasli unsurlardandir
  * muhattabin adi olmalidir (yani bankanin adi)
  * odeme yeri yazili degil ise keside edilen hesabin oldugu sube keside yeri sayilir
  * cekte imza elle atilmalidir
  * cekte vergi kimlik numarasi mutlaka olmalidir aksi halde hukumsuzdur (ayrica sube adi ve hesap numarasi da olasa fena olmaz)
  * cekte lehtar yazmiyorsa cek, hamiline sayilir
• lafın nereden geldiğini de şey edeyim de gece bilgisi verilsin. eskiden alındı, verildi ile alakalı hesapları tahta parçalarına kakıyorlar. misal a, b'ye 10 birim bir şey verdi. silindirik bir tahta bloğa 10 birim kakılıyor (ve boyanıyor), silindir dikine kesiliyor, ancak birbirine uyacak iki parça odun çıkıyor, ki bir tanesi alacaklı, birisi verecekli parçası. bu iki parçanın birbirine uyması (ingilizcesiyle: check etmesi) halinde anlıyoruz ki, alacaklılık iddiası sahih. dünyanın ne eski hesap, kitap yöntemlerinden birisini 19. yüzyılın ilk yarısına kadar bırakmayınca çek lafı oradan yadigar kalıyor. bu işler böyle oluyor.
• bankanızdan 10 luk bir koçan çek aldığınızda, banka sizin adınıza 4350(435x10) ytl lik bir risk hesabı açmış olur. çekinizi yazıp verdiğiniz alacaklı, bankaya gidip çeki tahsil etmeye çalıştığında hesabınızda para yoksa çekin arkasını yazdırabilir. isterse bu esnada 435 ytl lik banka teminatını da alabilir. merak etmeyin banka alacaklıya ödediği bu 435 ytl yi daha sonra sizden, bi tarafınızdan kan çeker misali, tahsil edecektir. her bir çek yaprağı normal bir şekilde ödendiğinde ise koçanı teslim aldığınızda açılan risk hesabından 435 ytl düşer.
  
  alacaklı açısından en garanti çekler bloke çeklerdir. bir çek bloke olarak düzenlenirken(nakit karşılığı olarak düzenleniyorsa), çek tutarı kadar miktar hesbınızda blokeye alınır. böylece çekin karşılıksız çıkma ihtimali 0 olur.
  
  son olarak x bankasının bir çekini tahsil etmek için y bankasına gitmeyin. bir sürü komisyon ücreti ödersiniz. ayrca çekin, merkez bankası üzerinden çek sahibi olan bankaya ulaşması, provizyonu derken paranın hesabınıza ulaşması 1-2 günü bulabilir. tabi çekin karşılığı varsa...
  
  tutar editi: iş bu entrydeki 435 tl olarak ifade edilen tek bir çek yaprağı bedeli, belli aralıklarla artırılabilmektedir. en son 23.01.2013 deki düzenleme sonrası bu tutar 1045 tl olarak güncellenmiştir.
• 1000 küsür lirası haricinde karşılıksızdır. karşılığı olanı görmek nasip olmadı.
• çek, ödeme aracı olan bir kıymetli evraktır. aslen paranın yerine geçer. amacı piyasada dolaşımı hızlandırmak ve nakit transfer yükünü azaltmaktadır. kısacası, paraya atfedilen tüm değerler çeke de atfedilir. hatta çek normalde o kadar piyasa güvenine haizdir ki hamiline düzenlenebilir. buna göre çekin kimin adına düzenlendiğinin önemi yoktur. elinde bulunduran kullanabilir. (elbette kuralları var, koçanı filan değişik.) bu sebeplerden ötürü de çeke vade konulmaz. yani çek ne zaman düzenlenirse düzenlensin, ne zaman için ödeme tarihi konursa konsun bankaya ibraz edildiği anda ödenmelidir. elbette ibraz süresini geçirmemek kaydı ile.
  
  türkiye, elbette bu konuda da gariptir. 2017 yılında çek kanununa geçici maddeler eklenmek suretiyle çeklere, düzenlenme tarihinden önce ibraz yasağı getirilmiştir. bu şu demektir. siz 2021 tarihli bir çek düzenlediyseniz artık 2021'den önce bu çeki banka kabul edemiyor. bu ne demek? çeke vade koydunuz demek. bu ne demek? çekin havale fonksiyonu yok demek. yani çek, türkiye'de çek değil artık. peki bu ne demek? piyasa güveninin anasını avradını siktiniz demek. çünkü insanlar çek'i paraya daha zahmetsiz ulaşma amacıyla keşide ederler. ancak şu an türkiye'de bireysel patlamayla piyasa milyarlarca borç takıp kaçma amacı ile kullanılıyor. bunu hangi akılla kanuna eklediyseler tebrik ediyorum. bir de çek mahkumları yüzsüz gibi karşılıksız çek'in hapis cezasının kalkmasını istiyorlar. bu da olursa artık çek'in bonodan hiçbir farkı kalmayacak.
  
  peki ben bunu niye yazdım? "herkes diyor ya insanlar nasıl kendini patlatıyor yaaa?" diye. böyle işte. sizin bankada 1 milyon paranız var ise herkese 10 tane 1 milyonluk çek verebilirsiniz örneğin. çünkü koçan sizde. elbette karekod uygulaması var ama biraz uğraşınca rahatça dolaşılıyor arkasından. bu ne demek bankanın size asla vermeyeceği parayı piyasadan topladınız demek. peki niye geldi? çünkü bu maddeler eklenmeseydi, 2017'den sonra piyasada muhtemelen hiç inşaat şirketi kalmayacaktı. bilin bakalım bu kime yaradı? neyse silivri soğuktur.
  
  özet: çek almayın, aldırmayın.
• çek bir kambiyo senedidir.
  parayı veya malı piyasada temsil etmesi için yaratılmış bir kıymetli evraktır.
  bu kıymetli evrağı ciro yapana ciranta denir.
  bir çek üzerinde ki bu ciroların hepsi ciro silsilesini oluşturur.
  ciranta yapanların hepsi borçtan ayrı ayrı sorumludur.
• ogün sanlısoy'un ben albümünün dikkat çekici şarkılarından.
  
  "çek, bir nefes al, bir yudum iç, hepsi hayal ama hepsi de gerçek" nakaratı dillere pelesenk olabilir pek alâ. pek bir gaz, ben sevdim.
  
  yorgun uyandın hoş bir rüyaydın
  sislerin üstünde dün gece kaldı bak ardında
  gün yine başlar hep yeni baştan
  şansını küstürme saçma kurallara aldırma
  
  dertlere daldın şu başını kaldır dur bakın etrafa
  kimler hayatının farkında
  mutluluk altın kaç para sandın kendini kandırma
  cennet ayağının altında
  gel istersen bu akşam gel benle kal
  sev istersen bu akşam dertleri bi kenara at
  
  çek bir nefes al
  çek bir yudum iç
  çek hepsi hayal ama hepsi de gerçek
  
  çek bu sahte hayat
  çek elbet geçecek
  çek hepsi masal bir gün bitecek
  
  farkına vardın her şeyin artık kendini üzdürme
  kim seni kandırır aldanma
  gözündeki yaşlar bitti saf aşkını kurşuna dizdirme
  sabret olanlara harcanma
  sert kayadan mı? bu kalp yaralandı bir sevdayla
  tedavisi yok boşa aranma
  çileli süreç zor geçecek derdini tek çekenler bilecek
  sende bıraksana zamana
  
  gel istersen bu akşam gel benle kal
  sev istersen bu akşam dertleri bi kenara at
  
  çek bir nefes al
  çek bir yudum iç
  çek hepsi hayal ama hepsi de gerçek
  
  çek bu sahte hayat
  çek elbet geçecek
  çek hepsi masal bir gün bitecek
  
  dur bir bak gördüm
  dur bir bak çözdüm
  dur hadi bir bak güldür
  dur hadi bir bak öldüm
  
  çek bir nefes al
  çek bir yudum iç
  çek hepsi hayal ama hepsi de gerçek
  
  çek bu sahte hayat
  çek elbet geçecek
  çek hepsi masal bir gün bitecek