cep zırhlısı

• versailles anla$masi sonrasinda almanya'nin bu ongorulen normlarin di$inda urettikleri ilk zirhli olan deutschland ile ba$layan, daha sonrasinda de admiral scheer ve onurlu, ba$arili ve huzunlu bir gemi olan graf spee ile devam etmi$tir.
  
  suustu akincilarinin ilk ornekleri olarak da tanimlanan bu sinif zirhlilar, bir zirhli gibi vurucu guce (tek tarette 3 onde 3 arkada olmak uzere 6 tane 28'lik top) ve bir kruvazorun manevra ve ekonomisine sahiptiler. bunlarin yaninda sayilari 8 ile 12 arasinda degi$en 15'lik toplari vardi. suratleri maksimum seyirde 32 deniz milidir.
  
  bu gemiler, birebir guclu sava$ gemileri ile taki$mak icin degil (ki deutschland ve graf spee bu konuda bile harikalar yaratmi$lardir), konvoylara, ikmal gemilerine ve diger sava$ gemileri tarafindan avlanmasi zor olan gemileri avlamak icin geli$tirilmi$lerdir.
• 1919 yılında imzalanan versay anlaşması rezaleti alman ordusunu olduğu kadar genç alman donanmasını da çökertmişti. donanmayla ilgili hükümlerin amacı almanyanın açık denize çıkacak hattıharp gemileri inşa etmesini kesin şekilde engellemekti. bu hükümlere göre:
  
  *alman donanması 10.000 tondan ağır gemi inşa edemez;
  *bu gemilere 280 mm (11 inç)’den büyük top takamaz;
  *bir gemiyi ömrü 20 yılı doldurmadan yenileyemezdi.
  
  ancak en can alıcı madde, 1917’de ingiltereyi uçurumun eşiğine getiren u-bot’ları kesin şekilde alman donanmasından men etmesiydi. ingiliz ticaret filosunun saldırıya karşı zayıflığını da ilan ediyordu bir bakıma.
  
  üçyüz yıldır nice büyük devletin, ne tek başına ne de ittifaklarla beceremediğini yapan, önce jutland’da ardından da u-botlarla dalgalar hükümdarı britanya imparatorluğunun denizlerdeki kayıtsız şartsız üstünlüğünü tarihe gömen bir ülkenin donanmasının böylesine aşağılık bir anlaşmayla etkisiz hale getirilmesi, açık denizlerden silinmesi tabii ki mümkün değildi.
  
  bu iğrenç hükümlere karşı çıkma kararlılığının alman teknik dehasıyla birleşmesi sonucunda ise ortaya, almanya'da panzerschiffe ,yabancı çevrelerde ise cep zırhlısı denilen olağanüstü savaş gemileri çıktı.
  
  resmi olarak deutschland sınıfı adı verilen bu projenin ana amacı ticaret akıncılığı (commerce raiding-guerre de course) idi; bu yüzden tasarımı şekillendiren iki ana etken güçlü bir ana batarya ile uzun menzil oldu. fakat bu özelliklerin geleneksel gemi inşa tekniğiyle elde edilmesi imkansızdı. bu noktada alman teknik dehası bir kez daha devreye girdi: gemilerin inşasında perçin yerine kaynaklama kullanıldı, gövdeler standart plakalar kadar dayanıklı ancak ağırlıkta daha hafif yeni ve özel bir alaşımdan yapıldı. zırh koruması kruvazör seviyesinde tutuldu.
  
  en önemli yenilik ise makinelerdeydi. dünyanın diğer büyük donanmalarının güvenilmez diyerek bir kenara attığı dizel motorları alman donanması tarafından cesurca benimsendi. buhar türbinlerinden çok daha dayanıklı ve yakıt tasarrufu sağlayan bu motorlar müttefiklere yanıldıklarını göstereceklerdi. 280 mm’lik ana bataryanın ön ve arkadaki iki adet üçüz tarete yerleştirilmesi de ağırlık tasarrufu sağladı. ancak yine de, sınıfın ilk gemisi olan deutchsland denize indirildiğinde anlaşma hükümlerinden 2000 ton kadar daha ağırdı. ana topları haricinde deutchsland 8 adet 150 mm’lik ikincil batarya, 3 adet 88 mm’lik tekli uçaksavar topu ve 8 adet 500 mm’lik torpido tübü taşıyordu. kendisi 1935’de bir mancınık ve iki uçakla donatılırken kardeşlerine denize indirilmelerinden önce bu sistem takıldı. yine aynı yıl deutchsland,kardeşlerine daha kızaktayken yerleştirilen ikiz 88 mm’lik uçaksavar topları,4 adet 37 mm’lik otomatik top ve 533 mm’lik torpido tüpleriyle yeniden düzenlendi.
  
  savaşın başlamasından hemen önce ise cep zırhlıları tarihte operasyonel bir su üstü radarıyla donatılan ilk ana gemiler oldular: fu.mo 122 tipi bir radar (ilkel de olsa) tüm sınıfa monte edildi. dış görünüşlerinde ise deutchland diğer iki kardeşinden ince uzun ‘direk’ şeklindeki kumanda köprüsüyle ayrılıyordu. admiral scheer ve graf spee’de ise blockhaus şeklinde masif köprüler vardı. graf spee diğer iki kardeşinden 1.3 metre daha genişti ve zırhı da daha kalındı.
  
  cep zırhlılarının ilki olan deutchsland’ın yapımı 5 şubat 1929’da kiel’deki deutchewerke tersanesinde başladı. gemi 19 mayıs 1931’de denize indirildi ve 1 nisan1933’de hizmete girdi. 2.gemi admiral scheer 25 haziran 1931’de wilhelmshaven’de reichsmarinewerft tersanesinde kızağa kondu, 1 nisan 1933’de denize indirildi ve 12 kasım 1934’de hizmete girdi. sonuncu gemi graf spee yine reichsmarinewerft tersanesinde 1 ekim 1932’de kızağa kondu, 30 haziran 1934’de denize indirildi ve 6 ocak 1936’da hizmete girdi. deutchsland 80 milyon, admiral scheer 90 milyon, graf spee ise 82 milyon reichsmarka malolmuştu.
  
  cep zırhlıları ilk savaş görevlerini 1936-38 arasında ispanyol iç savaşında, uluslar arası ablukada yaptılar. bu görevler sırasında, 25 temmuz 1937’de ibiza limanında demirli olan deutchsland cumhuriyetçi uçaklarının saldırısına uğrayarak hasar gördü ve önemli kayıplar verdi. 1 ekim 1939 günü savaş başladığında graf spee güney atlantik’de, deutchland kuzey atlantik’de, admiral scheer ise baltık’daydı. graf spee’nin bir şan ve şeref destanı olarak 17 aralık 1939’da uruguay başkenti montevideo’da biten öyküsü artık efsaneleşmiştir. deutchsland ise çıktığı görevinde pek bir başarı kazanamayarak 12 aralık’da üssüne geri döndü ve eğer batarsa taşıdığı ismin yaratacağı moral bozukluğundan çekinen führer tarafından adı lützow olarak değiştirildi. admiral scheer temmuz 1940’a dek revizyondan geçirildi. bu arada ağır kumanda köprüsü lützow’unki gibi hafif bir "direk" tipi köprüyle değiştirildi. hem lützow’un hem admiral scheer’in pruvaları "atlantik pruvası" denilen daha içbükey bir şekle sokulurken bacalarına ayırt edici "şapka"lar takıldı.
  
  lützow katıldığı norveç harekatında dröbak geçidinde kıyı bataryalarıyla yaptığı savaşta yara aldı. almanyaya onarım için geri dönerken hms spearfish denizaltısına yakalanarak kıçından yediği iki torpille çok ağır hasara uğradı. batmaktan mucize eseri kurtulan gemi 1941 ilkbaharına dek onarımdan çıkamadı,bundan sonra ise norveç’de konuşlandı ve 2 yıl kadar orada kaldı. barentz denizi savaşındaki fiyaskodan sonra su üstü gemilerini gözden çıkaran führer’ın hışmına uğrayıp sökülmekten dönitz’in müdahalesiyle kurtulan gemi, 16 nisan 1945’de ingiliz uçaklarınca swinemünde’de bombalanıp hurdaya dönene dek baltıkta denizci eğitimi ve geri çekilen wehrmacht’ta topçu desteği verme görevlerinde kullanıldı. savaştan sonra ruslar tarafından yüzdürülen lützow’un gövdesi temmuz 1947 de topçu hedefi olarak batırıldı.admiral scheer ise çok daha renkli bir hayat yaşadı. 31 ekim 1940 ile 1 nisan 1941 tarihleri arasında atlantikten hint okyanusuna dek dünyanın yarısını dolaşarak aralarında jervis bay adlı yardımcı kruvazörün de olduğu toplam 113223 ton tutarında 17 adet gemiyi imha etti. gemi komutanı albay krancke bu muhteşem denizcilik başarısı için pırlantalı kılıçlı ve meşe yapraklı şövalye haçı alırken (bkz: knights cross with oakleaves, swords and diamonds) tüm mürettebat da 1.sınıf demir haç ile ödüllendirildi. admiral scheer almanya'ya döndükten sonra yaklaşık 1 yıl norveç ve kuzey kutup denizinde konuşlandı.bu sırada rus buzkıran gemisi alexander siriyakov’u da av listesine ekledi. 1942 kasımında almanyaya dönen admiral scheer de tıpkı lützow gibi,savaşın geri kalanını baltık’da eğitim ve topçu desteği görevlerinde geçirdi.tarihin bu en olağanüstü gemi sınıfının sonuncusu 10 mayıs 1945’de kiel’de ingiliz uçaklarının bombardımanı sonucu alabora olarak battı. admiral scheer’in kalıntıları 1946 da söküldü.
  
  teknik bilgiler:
  
  ağırlık: brüt 11.750 ton, tam yüklü 15.900 ton
  uzunluk: 186 m.
  genişlik: 20.6 m.
  su çekimi: 7.2 m.
  makineler: 4 adet 9 silindirli, 2 genişlemeli man dizel motoru; 2 uskur, 50 bin beygir gücü.
  
  zırh dağılımı:
  
  -ana kuşak: 80-60 mm.
  -bölmeler: 45-40 mm.
  -güverte: 40 mm.
  -taretler: 140-85 mm.
  -barbetler: 100 mm
  -köprü: 150-50 mm
  
  silahlar:
  
  -ana batarya: 6 adet 280 mm.
  -ikincil batarya: 8 adet 150 mm
  -hava savunması :6 adet 88 mm, 8 adet 37 mm-1945 yılına dek admiral scheer ve lützow’a 4 adet 40 mm ve 20 adet 20 mm’lik top eklenmişti.
  -8 adet 533 mm lik torpido tübü
  
  performans:
  
  -azami hız: 28 deniz mili
  -yakıt: azami 2800 ton
  -menzil: 19 deniz mili hızda 16.120 km.
  
  mürettebat: 619 kişi