çivi yazısının evrimi

• güney mezopotamya’nın nüfusları hızla artan kentlerinde, merkezi idarenin yürüttüğü inşa projeleri çoğaldıkça, tapınakların depolarında biriktirilen ve buradan dağıtılan ürünlerin miktarı arttıkça basit işaretler, sayılar ve listeler ihtiyacı karşılayamaz hale gelmişti.
  çivi yazısı ile yazılmış bir envanter örneği ve ekonomik bir belge olan en küçük tablet örneği
  bir borç senedi örneği
  
  uruk döneminin sonlarına doğru, m.ö. 3200 yıllarında şimdiye kadar bilinen en erken yazılı belgeler ortaya çıkar. bunlar daha sonraki çivi yazısının öncüleri olarak görülebilecek, resim karakterindeki işaretlerden oluşur. yazıcı, temiz bir kil topağını kil tablet biçimine getirdikten sonra üzerini kamış ucuyla çizerek karelere ayırır ve sonra her bir kare içine anlatılmak istenen nesne ya da işi tanımlayan resmi çizerdi. karşısına da miktar belirtilirdi. başlangıçta çizilen karakterlerin çoğu mal miktarını belirten sayı işaretleriydi. anlatılmak istenen her nesne ayrı bir işaretle betimleniyordu. bu nedenle uruk’taki dördüncü tabakada bulunmuş henüz tam okunamayan yazıda 1500’ün üzerinde ayrı işaret kullanılmıştı.
  
  yazı yaygınlaştıkça yavaş yavaş küçüldü ve resim özelliğini kaybetti. tabletlere çizilen yatay hatlar üzerine resim karakterinden dönüştürülen çivi biçimli işaret kümeleri art arda yapılmaya başlandı. yatay, dikey, eğik ve köşe çengeli biçimindeki çivi işaretleri, bir kamışın kesilmiş ucuyla ıslak kile bastırılarak yapılıyordu. sözcükler, çivi yazısında çoğunlukla tek bir işaretle değil, her biri bir heceyi gösteren çivi işaretleriyle yazılıyordu. ayrıca eski sistemin devamı olan, yani bir nesneyi gösteren işaretler de kullanılıyordu.
  
  çivi yazısının evrimsel haline bakalım;
  görsellerdeki dönemler soldan sağa şöyledir:
  piktograf(i.ö. 3300 b.c.), (bkz: geç piktograf)(i.ö. 2800 b.c.), erken çivi(i.ö. 2400 -1800 b.c.), klasik asur (i.ö. 700 b.c.)
  
  erkek kelimesinin evrimsel hali
  
  kadın kelimesinin evrimsel hali
  
  tanrı kelimesinin evrimsel hali
  
  dünya kelimesinin evrimsel hali
  
  ekmek kelimesinin evrimsel hali
  
  ülke ve dağ kelimelerinin evrimsel hali
  
  ağız ve konuşmak kelimelerinin evrimsel hali
  
  yazının evrimi konusunda istanbul arkeoloji müzesi'nde de ayrıntılı bilgileri bulabilirsiniz.
  mesela oradaki bu görsellerin anlatımı:
  buyrun...
  
  araştırmamın sonunu çivi yazısı ile yazılmış bir şiir ve şiirin günümüzdeki tercümesi ile bitirmek istiyorum:
  buyrun...
  güvey, canımın içi,
  gönül açar güzelliğin, bal gibi tatlı,
  aslan, canımın içi,
  hoştur güzelliğin, bal gibi tatlı.
  
  beni esir ettin, titreyerek önünde durayım,
  güvey, yatak odasına götür beni,
  beni esir ettin, titreyerek önünde durayım,
  aslan, yatak odasına götür beni.
  
  güvey, benden zevkini aldın,
  söyle anama, sana tatlılar verecek,
  babam sana armağanlar verecek,
  ruhun, bilirim ruhunun nerede neşelendiğini,
  
  güvey, şafağa değin uyu evimizde,
  yüreğin, bilirim yüreğinin nerede sevindiğini,
  aslan, şafağa değin uyu evimizde.
  
  sen, beni sevdiğin için,
  yalvarırım okşayışlarını ver bana,
  yüce tanrım, yüce koruyucum,
  enlil’in yüreğini sevindiren şu-sin’im,
  yalvarırım okşayışlarını ver bana.
  
  senin bal gibi tatlı yerin, yalvarırım elini onun üstüne koy,
  elimi gişban-giysisi gibi onun üstüne koy,
  elimi gişban-sikin-giysisi gibi onun üstüne kapa.