dark (dizi)

• almanya'da baba ogul ve torun ayni okula gidebiliyorlar. o nedenle 99 yillik periyotta hep ayni ormanı, ayni yolu, ayni binalari görmek onlar icin normal. dizi bizde olsa 1953'te orman olan alan 1986'ta kismen sikertilmis piknik alani haline gelirdi 2019'da mağaradan ciktiginizda ilk goreceginiz sey at ustunde ali agaoglu olurdu. ani birikmiyor bu lanet ulkede. 5 sene once taksimde severek gittigin kac mekan hala ayakta?
  
  demem o ki, tüm dünya alman'ın daşşağını yesin.
  
  simdiden unutulmazlara adi yazilan dizidir.
• muhteşem finali ile beraber genel bir soy ağacı çözümlemesi yapacak olursak;
  
  --- spoiler ---
  
  nielsen familyasi ile başlarsak;
  
  -bu familyanın en tepesinde agnes görünüyor. agnes’in tronte isimli bir oğlu vardır.
  
  -tronte ile jana evlenir. ikisinin ulrich ve mads isimli iki oğulları olur.
  
  -ulric, katherina ile evlenir ve mikkel, martha ve magnus isimli üç tane çocukları olur.
  
  -ulrich’in üç çocuğundan biri olan mikkel, zamanda geriye gider ve orada kalır. daha sonra michael olarak hannah ile evlenir ve jonas isimli çocukları olur.
  
  -jonas paralel evrendeki martha ile birlikte olur ve adı bilinmeyen bir oğulları olur.
  
  -jonas ve martha’nın adı bilinmeyen oğlu, nielsen familyasının en tepesindeki agnes ile birlikte olur ve tronte isimli oğulları olur.
  
  işte nielsen ailesinin sonsuz döngüsü bu şekilde işliyor. burada jana, katherina ve hannah dışındaki herkes bir paradoks sonucu ortaya çıkmıştır. onlar ise ayrı bir soydan geldikleri için ana dünyada da var olan gerçek karakterlerdir.
  
  *****
  
  doppler familyasına gelirsek;
  
  -familyanın en tepesinde bernd ve greta bulunmaktadır. ikisinin helge isimli bir oğlu vardır.
  
  -helge’nin ise peter isimli bir oğlu vardır.
  
  -peter ile charlotte evlenir. elizabeth ve franziska isimli iki kızları vardır.
  
  -elizabet, noah ile evlenir ve charlotte isimli kızları olur.
  
  burada elizabeth’in kızı olan charlotte aslında annesi olan charlotte’dur. yani hem anne hem kızdır. kuşkusuz dizinin en algı zorlayıcı paradoksudur. ikisinin de var olabilmesi için bebek olan charlotte’un gelecekten geçmişe götürülmesi gerekmektedir. burada bernd, greata, helge ve peter dışındakiler tamamen paradoksdur.
  
  *****
  
  tiedeman familyası;
  
  -en tepede egon ve dorris vardır. ikisinin claude isimli bir kızları vardır. egon’un ayrıca zamanda yolculuk yapan hannah ile de silja isminde kızları vardır.
  
  -claude’nin regina isimli kızı vardır.
  
  -regina ile alexander evlenir ve bartozs isminde bir oğulları olur.
  
  -bartozs geçmiş zamanda tanıştığı büyük dedesi egon’un kızı silja ile evlenir ve agnes ile noah isimli 2 çocukları olur.
  
  buradaki en büyük paradoksu bartozs yaratıyor. hannah ve egon’un paradoks sonucu olan kızı silja ile beraber olarak nielsen soyunu başlatan agnes’in doğmasına sebep oluyor. aynı zamanda doppler soyunu da paradoksa dönüştüren noah da yine bu birlikteliğin bir sonucu olarak ortaya çıkıyor.
  
  burada diğer bir önemli ayrıntı ise regina’nın babasının kim olduğudur. finalde yer alan fotoğraftan anladığımız üzere regina’nın babası bernd doppler. regina’nın babasının tronte çıkmaması onun ana dünyada da yer alan gerçek bir karakter haline getirmiştir.
  
  bartozs’a da ayrı bir parantez açmak lazım. dark evreninde herkes ya paradoks ya da gerçek bir karakterken, bartozs bu iki duruma da uymayan tek karakter olarak göze çarpıyor. bartozs aslında bir olasılık karakteri. yani ana evrende var olabilmesi için regina ve alexander’ın bir şekilde tanışıp, evlenmesi gerekiyor. bartozs’a bu yüzden paradoks diyemiyoruz.
  
  *****
  
  sonuç olarak tannhaus’un deneyi başarılı olmuştur. bu deney sonucu oluşan iki evrendeki karakterler sayesinde oğlu, gelini ve torunu kurtulmuştur. bir anlamda amacına ulaşmıştır.
  
  --- spoiler ---
  
  dizinin finali ile ilgili ayrıca yorumum
• biraz kendim birazda araştırma sonucu birinci sezon için kafadaki sorulara bulabildiğimiz cevaplar şöyle ;
  
  ---spoiler---
  
  son bölümde büyük jonas gençliğine sığınaktaki odada kapalıyken olayların büyük bir kısmını açıklıyor. sığınaktaki elektrikli sandalyeye benzer şey bir zaman makinası prototipi. o sığınağın altından ise mağaradaki solucan deliği geçiyor. solucan deliğinden çıkan enerji tam olarak noah'ın zaman makinasının olduğu odadan geçiyor. noah o elektrikli sandalye ile enerjinin geçtiği sırada çocukları denek olarak kullanıp zamanda yolculuğu ele geçirmek ve kontrol etmek istiyor böylece istediği gibi dünyanın ve insanlığın seyirini değiştirebilecek.
  
  çocukları mağaradaki solucan deliğini kullanarak kaçırıyorlar ama çocukların ölümünden de anlaşıldığı üzere zaman makinası hala prototip ve tam anlamıyla çalışmıyor. ölen çocukların cesetlerini helge aracılığı ile solucan deliğinden diğer zamanlara gönderiyor ki o sığınağa yakın yerlerde bulunmasınlar. mesela yasin isimli kayıp çocuğu 8. bölümdeki 1953 yılının nükleer inşaat alanında başka bir çocukla birlikte buluyorlar.
  
  mikkel ve gretchen'in(claudia'nın köpeği) yolculuğu enteresan mesela. çünkü köpek 1953'te mağaraya giriyor ve 1986'da claudia'nın yanına geliyor. zaten claudia orada parçaları birleştirmeye başlıyor zamanda yolculuk ve mağaradaki solucan deliğiyle ilgili. o tarihten sonra claudia'nın eylemleri tamamen gizem. hadi mikkel yanlışlıkla buldu diyelim solucan deliğini peki köpek nasıl o kapıları açıp 33 yıl ilerisine yolculuk yaptı.
  
  noah ve claudia zaman yolculuğunu kontrol etme savaşındaki iki taraftır. noah'ın da dediği gibi bir taraf iyi diğer taraf karanlıktır. her ne kadar noah kendini iyi taraf olarak bartosz'a tanıtsa da izleyici olarak hissettiğimiz noah kötü claudia ise iyi taraf gözükmektedir. noah'ın aksine claudia'nın gençliğini 1953 yılında görürüz ama noah'ın nereden geldiği nasıl büyüdüğü belli değildir. bartosz'un kendisinin gençliği olduğu yani arabada gelecek için kendisini safına kattığı düşünülmekte ama bunu kanıtlayan güçlü kanıt bulunmamakta.
  
  noah'ın şeytan olduğunu simgeleyen en büyük gönderme 4. bölümde okulda sınıfta geçen johann wolfgang von goethe muhabbeti. goethe'nin en bilindik eserlerinden biri "faust". faust(bartosz) şeytana(noah) bilgi ve güç karşılığında ruhunu satar. eserde olan diğer karakterler şeytanın yardımcısı mephistopheles(helge) ve faust'un sevgilisi gretchen(claudia'nın köpeğinin ismi). bu kadar benzerlik ve gönderme noah'ın şentanın ta kendisi olduğunu büyük oranda kanıtlıyor.
  
  dizideki başka bir ilginç nokta ise claudia ve yunan mitolojisindeki ariadne benzeşmesi. yunan mitolojisinde ariadne crete'li kral minos'un kızıdır. adada bir labirent bulunmaktadır ve minos kızına bu labirentin sorumluluğunu verir. labirentin ortasında minotaur(yarı insan yarı boğa canavar) bulunmaktadır ve kurban etme törenlerinde kullanılmaktadır. rivayete göre theseus adında bir şövalye minotaur'u öldürmek için labirente geliyor ve ariadne bu şövalyeye aşık oluyor. theseus'a labirentte kaybolmaması ve geri çıkabilmesi için bir top iplik veriyor. birlikte crete'ten kaçıyorlar ama theseus ariadne'yi terk ediyor. hatırlarsanız martha(ulrich'in kızı) okulda tek kişilik bir tiyatro gösterisi sergilemiş ve sonunda göz yaşlarına boğulmuştu. oradaki monoloğunda şöyle bir kısım geçer;
  
  "çıkrık bir yuvarlak içinde döner de döner. bir kader diğerine bağlıdır. amellerimizi bölen bir iplik, kan kırmızısı. kimsenin çözemeyeceği düğümler.
  
  ama koparılabilirler. o bizimkini en keskin kılıçla kopardı. ama geriye koparılamayacak birşey kaldı. görünmez bir bağ."
  
  claudia ve jonas arasında da tematik olarak yunan mitolojisindeki hikaye'ye benzerlikler var. claudia mağaradaki solucan deliğinin koruyucusu gibi gözükmekte. jonas'a mağarada solucan deliğini bulması için yardım ediyor.(kırmızı iple yol takip etme aynı ariadne'nin theseus'a labirentte kaybolmaması için verdiği iplik gibi) jonas sonrasında theseus gibi labirentin ortasındaki canavarı(solucan deliği/noah) kendisinin öldürmesi gerektiğini hissediyor. ayrıca martha'nın halası olduğunu öğrendiğinde aralarındaki bağı koparıyor ve martha'yı terk ediyor. bölümlerden birinde büyük jonas'ın otel odasındaki duvardaki koparılmış bir resimde ariadne, labirent ve ortasında theseus'un minatour ile savaşı gözükmekte.
  
  kafada sorular hala mevcut ve mevcut kalacakta zaten dizinin en güzel yanı bu kısmı. bir bölümü izlerken bile her dakikasında kafanızda sorular ve cevaplar ile boğuşuyorsunuz.
  
  son bölümde büyük jonas solucan deliğini yok edeceğini düşünerek mekanizmayı çalıştırdığında aynı mekan ama farklı zamanlarda olan küçük helge ve genç jonas arasında bir solucan deliği açılıyor. bir birlerine dokunduklarında küçük helge 1986 yılına jonas ise bir 33 yıl daha ileri giderek 2052 yılına gidiyor. helge'nin yaralı halde prototip zaman makinası odasına gidip noah'ın yardımcısı olduğunu çıkarabiliriz ama jonas'ın nasıl 2052 yılına gittiği ve çevrede olan nükleer felaket hakkında bir sonraki sezonu beklemek zorundayız.
  
  ---spoiler---
  
  gerçekten ses ve müzikleriyle verdiği gerilim ve sinematografisiyle almanlar müthiş bir iş çıkarmış. her bölümü sürükleyici ve temponun bir an bile düşmediği bu enfes diziyi kesinlikle kaçırmayın.
  
  bir sonraki sezonda beyinlerin yanmasını iple çekiyoruz.
• alman liyakatı diziye de sirayet etmiş. helge doppler'in babası koskosca nükleer santrali inşaa eden, kuran ve bir süre yöneten kişi ama tutup da bilal olduğunu anladığı oğlu helge'yi santralin başına getirmiyor.
  
  bizde olsa 7 sülale santrale çökerdik.
• izlediğim en güzel dizilerden biri diyebilirim. tertemiz final yaptılar sakız gibi uzatıp bozmadılar. 3 sezon dediler ve yaptılar. alman disiplininden taviz vermediler.
  
  --- spoiler ---
  dikkatimi çeken küçük bir detay; jonas’ın martha’ya verdiği aziz christopher kolyesini ilk olarak egon tiedeman hanna’ya veriyor. hanna helene’ye. katharina zamanda geçmişe yolculuk yapıp ulrich’i kurtarmak isterken, annesinde ( helene ) bulunan kapı kartını almak istiyor. göl kıyısındaki arbedede kolyeyi boynundan koparıyor ve kumlara düşüyor. helene gelecekten gelen kızı katharina’yı tanımadığı için boğuşmada onu öldürüyor ve sırtındaki çantaya taş doldurup göle sürüklüyor. 2019 yılında martha ve jonas aynı göl kıyısında otururken kolye jonas’ın eline takılıyor ve martha’ya veriyor. aynı bölümde bartos magnus ve martha gölde yüzerken bartos burda bir hayaletin olduğunu martha’ya anlatıyor. magnus martha’yı korkutuyor. aslında martha’nın korktuğu kişi gölün dibinde sırtında taş dolu çanta ile yatan annesi.
  .
  --- spoiler ---
• yeminederim mercedes e250 amg gibi dizi yapmış adamlar. olm zaten almanlar istese her alanda dünyayı sikertir len valla bak. tüm dünya almanın daşşağını yesin. über alles deutschland.
  bir de dikkatimi çeken şey herkesin altında son model audiler, mercedesler olması. caddelerin, evlerin, yolların pırıl pırıl gözükmesi. sanırım almanların kalitesini özellikle göstermek için gözümüze sokuluyor bu dizide. ki iyi yapılıyor. memleket nası olur görün amk.
• skyler white, hannah kahnwald'ın yanında rahibe teresa gibi kalır.
  
  izlediğim tek ve en iyi alman dizisi.
  stranger thingse bin basar.
• ulrich karakterini oynayan oliver masucci'nin, mads mikkelsen'e çok benzemesi ve dizideki iki karakterin adlarının mads(kardeşi) ve mikkel(oğlu) olması...
• --- spoiler ---
  
  aramaya inandim fakat bulamadim. kimse 1953’te evde gecen diyalogda tronte’nin annesi, yani ulrich’in babaannesi agnes’in kocam olmeden once papazdi, pek dindar degildi ve kotur bir insandi repligine deginmemis. yani demem odur ki noah’in, agnes’in öldü denilen kocasi olma ihtimali var.
  
  --- spoiler ---
• ilk sezonda izleyiciler olarak meger ne kadar da safmisiz.
  
  --- spoiler ---
  
  kucuk sakin winden'imiza gelen yabancilar ortaligi karistiriyor diye olaylari izlerken, yavas yavas yabancilarin aslinda "yabanci" olmadigini gorduk.
  
  sonra jonas'in tarafi ve yavas yavas ortaya cikan kotulerin tarafi diye iki kesim var diye dusunduk. noah mesela ilk gorundugunde, bariz seytan gibi bir seydi gozumuzde. ancak sonradan gorduk ki, bu hikayede aslinda kotu yok. hatta hepsi kurban. beni en cok etkileyen sey bu oldu aslinda. o karanlik durusuyla resmen korku salan noah bile aslinda hayati boyunca kullanilan, cocugundan ayri birakilan ve sonunda kardesine oldurtulen bir kurban. hatta genclik yillarinda da babasini^* oldurttuler adama.
  
  bos bir guc savasi, sacma bir amac, gercekdisi karakterize edilmis iyiler/kotuler olmadan bir hikaye nasil yaratilir muhtesem bir ornegiydi dark. gercekten buyuk bir hayranlikla tamamladim seriyi. fakat isin guzel tarafi, hikaye lineer olmadigi icin bastan acip acip izleyebilme keyfine de sahibiz. helal olsun ne diyeyim.
  
  --- spoiler ---