demirköy dökümhanesi

• fatih dökümhanesi diye de bilinir. kırklarelinin demirköy ilçesinde bulunur. merkezinden 3km uzaklıktadır. burda yapılan toplar ve savaş aletleri ile istanbul fethedilmiştir. çok ama çok önemli bir tesistir. roma imparatorluğunun yıkılışına, yeni bir çağın başlangıcına önayak olmuş bir silah üretim merkezidir. çoğu toprak altında kalmış ve kaybolmak üzeredir. koruma çalışmaları başlatılmış ancak ekibin şefi olan bilim insanı ölünce çalışmalar yarım kalmış. terkedilmiş, unutulmuş halde yok olmayı bekliyor.
  
  demirköy dökümhanesini bir iğneada gezisi sırasında tesadüfen öğrendim. 30 yaşında bir mühendis olup, ufaktan tarihe de merak duymuş okumuş bir insan olarak burayı nasıl daha evvel öğrenmedim hayret ediyorum. nasıl olur da böyle mühim bir yer bu kadar unutulmuş olabilir.
  
  bakıma ve keşfedilmeye ihtiyacı var. fatih sultan mehmet han'ın gururlu torunlarına duyurulur.
  
  yine o taraflara tatile gitme editi: kazı alanında yeniden faaliyete başlanmış, girişine güvenlik kulübesi ve güvenlik görevlisi konmuş, etrafı çevirilmiş, stajer öğrenciler haldır huldur çalışıyorlardı. unutulmamış yani, çok sevindim.
• osmanlı yazışmalarında "samakocuk dökümhanesi" olarak geçen ve günümüzde "fatih dökümhanesi" olarak bilinen demir dökümhanesidir.
  
  metalürji endüstrisi bakımından zengin ıstranca (yıldız) dağları bölgesindeki demirköy, osmanlı öncesinde ve osmanlı döneminde dökümhaneler için seçilmiş uygun bir bölgedir. kazısı devam eden büyük dökümhane kompleksinin yanında çevrede birçok üretim yerleri de bulunmaktadır.
  
  büyük dökümhane’de 2001 yılında kırklareli müzesi’nin gerçekleştirdiği kurtarma kazısı ile başlayan çalışmalar,2003 yılından itibaren önceleri müze bünyesinde, 2008 yılında boğaziçi üniversite’sinin himayesinde sürdürülmüştür . 2010 yılından itibaren ise mimar sinan güzel sanatlar üniversitesi kazıyı devam ettirmektedir.
  
  bu çalışmada 2010-2012 kazı kampanyalarına ait buluntular ele alınmıştır. madeni buluntular arasında çark sistemine ait parçalar, üretimde kullanılan çeşitli ekipmanlar (modelleme plakası , derece vs.) ve burada üretilen mermi, gülle,çivi gibi parçalar yer almaktadır. madeni buluntuların çoğu dökümhanedeki üretime ve dökümhanenin çalışma prensibine ait parçalardır. seramik kaplar. lüleler, sikkeler vb. eserlerden oluşan küçük eserler ise özellikle dökümhanenin 19. yüzyılda hala kullanıldığını gösteren önemli buluntulardır.
  
  yaklaşık on bin metrekarelik bir alanı kaplayan dökümhane aralarında 8 metrelik kot farkı bulunan ve iki düzleme oturan yapılardan oluşmaktadır. üst sette avluya açılan yaşam ve hizmet alanları (dökümhane işçilerinin barındığı kışla, yatakhane binaları vb.) ile mescit bulunmaktadır.
  
  dökümhanenin kale düzeni içindeki yerleşimi, çevredeki küçük ölçekli işletmelerde de kullanıldığı anlaşılan su enerjisiyle çalışan büyük çark sistemi, alt sette yer alan üretimle ilgili donanımları burasının merkez dökümhaneyi teşkil ettiğini göstermektedir.
  
  1985 yılında yapılan bir çalışmaya göre buradaki demir cürufları 1450’lere tarihlendirilmiştir .
  dökümhanedeki üretim 17. yüzyıldan itibaren başbakanlık osmanlı arşivi’ndeki yazışmalardan da takip edilebilmektedir. arşiv belgeleri buradaki demir üretiminin 17. yüzyıl sonlarından 20. yüzyıl başlarına kadar devlet eliyle yürütüldüğünü belgelemektedir.
  
  arşiv belgeleri 1829’da, yani ıı.mahmud döneminde burada kapsamlı bir ihyanın yapıldığını, karhanenin küçük bir kaleye dönüştüğünü; içinde yüz nefer askerinin konakladığını yazmaktadır.1830’da karhanenin yandığı ve tekrar ayağa kaldırılması için çalışmaların yapıldığı belirtilmektedir. aynı yıl buradan bir usta ingiltere’ye eğitime gönderilmiş; londra’dan da işinde ehil bir ustanın getirildiği belirtilmiştir. 1869 tarihli bir belge de dökümhanenin ıslah edildiğini göstermektedir .